Kæru félag­ar, 

ég sendi ykkur inni­lega kveðju á bar­áttu­degi verka­lýðs­ins. Það er erfitt að finna réttu orðin í dag; stór­kost­legur fjöldi okkar missir vinn­una og mikil óvissa ríkir um það hvað bíður okk­ar. Aðeins tvennt getum við verið viss um, vegna þess að reynslan kennir okkur það: Þetta verður erfitt og það eina sem mun koma í veg fyrir að verka- og lág­launa­fólki verði gert að bera þyngstu byrð­arnar er algjör og afdrátt­ar­laus sam­staða okk­ar. Við munum þurfa að berj­ast fyrir því að þeir sigrar sem við sjálf og þau sem á undan okkur fóru tókst að vinna verði ekki af okkur teknir og við munum þurfa að berj­ast fyrir því að við­brögðin við far­aldr­inum leggi ekki líf í rúst. Við munum þurfa að berj­ast fyrir því að setn­ingin „Við erum öll í þessu sam­an“ verði ekki aðeins inn­an­tómt orða­gjálf­ur.

Það er svo stutt síðan að síð­ustu hremm­ingar dundu á okk­ur, vinn­andi fólki. Við erum ótal­mörg sem upp­lifðum það að fót­unum væri kippt undan okkur á auga­braði þegar úrkynj­aður og ban­eitr­aður kasínó-kap­ít­al­ism­inn hrundi árið 2008. Við sjálf eða nákomnir ást­vinir misstu vinn­una. Þús­undir heim­ila voru boðin upp á nauð­ung­ar­sölu. Börn horfu á for­eldra sína upp­lifa hræði­lega erf­iðar stund­ir, fangar aðstæðna sem þau báru enga ábyrg á. Fólk missti allt sem það sem aflað hafði verið í sveita eigin and­lits, afrakstur ára og ára­tuga strits þurrk­aður út eins og ekk­ert væri. Fólk sem hafði verið á vinnu­mark­aði frá barns­aldri stóð uppi eigna­laust, lent í búrókrat­ískri martröð hjá umboðs­manni skuld­ara, lent í því að fá atvinnu­leys­is­bætur sem kannski dugðu fyrir allra brýn­ustu nauð­synjum en engu umfram það.

Ég veit hvaða ömur­legu gestir geta fylgt atvinnu­missi. Ég þekki af eigin reynslu að þurfa að tryggja vel­sæld barn­anna minna með eig­in­lega ekk­ert á milli hand­anna. Að lifa með við­var­andi áhyggjum er eitt það skað­leg­asta sem hægt er að hugsa sér. Að vita að það sem kemur inn á reikn­ing­inn um mán­aða­mót er aldrei að fara að duga fyrir öllu því sem þarf að standa skil á grefur undan and­legri og lík­am­legri heilsu. Að þurfa að hugsa um hverja ein­ustu krónu öllum stundum er fanga­vist. Þungur dómur sem kveð­inn er upp og mann­eskja hefur afplánun þrátt fyrir að hún hafi sann­ar­lega engan glæp framið. Hvergi er hægt að áfrýja og hvergi er hægt að fá svör við því hversu lengi fanga­vistin muni vara. Þessu fylgir skuggi sem eltir þig hvert sem þú ferð. Á blíð­viðr­is­degi þegar sólin skín eru áhyggj­urnar samt með í för. Þegar þú leggst til svefns ferðu yfir stöð­una í heima­bank­an­um. Og það ger­irðu líka þegar þú vaknar inn í nýjan dag.

Við sem lifðum síð­asta hrun tókum á okkur miklar byrð­ar. Og til að kom­ast undan þeim þurftum við, þegar að ný upp­sveifla hóf­st, að vinna og vinna. Oft í fleiri en einni og jafn­vel fleiri en tveimur vinn­um. Við seldum burtu sum­ar­fríin okkar og jóla­fríin líka. Ég þekki fjölda kvenna og karla sem gerðu lítið annað en að strita. Til að sjá fyrir fjöl­skyld­unni sinni, borga skuld­ir, reyna að eign­ast hús­næði. Vera í þeirri sjúku aðstöðu að þurfa að greiða stóran hluta af sínum ráð­stöf­un­ar­tekjum í húsa­leigu á leigu­mark­aði sem var í kjöl­far hruns­ins afhentur fjár­magns­eig­endum til að fara með eins og þeim sýnd­ist. Ég þekki konur sem árum saman unnu við að gæta barna og fóru svo að þeim 8 tíma langa og erf­iða vinnu­degi loknum beint í að skúra. Ég þekki konur sem nýttu allan sinn frí­tíma í að prjóna vörur til að selja ferða­mönn­um. Ég þekki konur sem báru út blöð áður en þær komu til vinnu sem konur í „stjórn­enda­stöð­u“, deild­ar­stjórar á leik­skólum borg­ar­inn­ar.

Verka- og lág­launa­fólk veit að til að kom­ast af þarf það að berj­ast. Alla daga, árið um kring. Við erum lífs­reynt, full­orðið fólk. Okkur verður ekki hægt að blekkja. Vinna okkar hefur knúið áfram hjól atvinnu­lífs­ins og við munum aldrei sætta okkur við annað en að fullt og algjört til­lit verði tekið til hags­muna okk­ar. Okkar vinna hefur skapað auð­æf­in; nú er tím­inn runn­inn upp til að ríkið við­ur­kenni það og sýni okkur það þakk­læti og þá auð­mýkt sem við sann­ar­lega eigum skil­ið. 

Við, félags­fólk Efl­ing­ar, fædd hér eða komin hingað til að vinna frá fjöl­mörgum lönd­um, tölum ótal­mörg tungu­mál, eigum ólíka sögu og fjöl­breyttan menn­ing­ar­legan bak­grunn. En við erum sann­ar­lega öll í þessu sam­an. Aðeins í krafti fjöld­ans og með afdrátt­ar­lausum stuðn­ingi hvort við annað munum við geta barist af nægi­legum krafti til að tryggja afkomu okkar og fjöl­skyldna okk­ar.

Dag­ur­inn í dag er okkar dag­ur, bar­áttu­dagur verka­lýðs­ins­ins, 1. maí. Ekki vegna þess að okkur hafi verið gef­inn hann af yfir­vald­inu. Nei, sann­ar­lega ekki. Við eigum hann vegna þess að þau sem á undan okkur gengu tóku hann og gáfu sjálfum sér, félögum sín­um, fjöl­skyldum og börn­um. Eigna­laust og alls­laust fólk, hetjur sög­unn­ar, full af eld­móði og þraut­seigju, sjálfs­virð­ingu og stolti. Saga verka­lýðs­bar­átt­unnar kennir okkur að okkur er ekki gefið neitt af þeim sem fara með völd. Það hefur aldrei verið þannig og það tíðkast sann­ar­lega ekki á þeim tímum sem við nú lif­um. Aðeins bar­átta okkar skilar árangri. 

Ég ætla að fá að enda á ljóði Jak­obínu Sig­urð­ar­dótt­ur, Fimm börn. Jak­obína þekkti fátækt og skort af eigin reynslu. Hún var bar­áttu­kona fyrir efna­hags­legu rétt­læti og jöfn­uði í mann­legu sam­fé­lagi. Um ljóðin sín sagði hún:

„Þau eru ekki ort til að þókn­ast einum né nein­um. Og ekki að ann­arra ósk­um. Ég er ekki að biðja neinn afsök­unar á þessu.“

Við skulum gera þessi orð að okk­ar: Við skulum ekki fara fram til að þókn­ast einum né nein­um. Við skulum ekki biðj­ast afsök­unar á okkur eða kröfum okk­ar. Við skulum standa sam­an, keik og bein í baki. Við erum vön því að berj­ast og við munum halda því áfram. Við ætlum að byggja rétt­látt þjóð­fé­lag, fyrir okkur sjálf, fyrir hvort annað og fyrir börnin okkar allra.

Þau sitja í brekkunni saman

syngj­andi lag, tvær stúlk­ur, þrír drengir með bros um brár

sem blóma leita í dag.

Þau vita ekki að heim­ur­inn hjarir

á helj­ar­þröm.

- Þau elstu tvö eru aðeins fjögra,

og öllum er gleðin töm.

Því allt sem frá manni til moldar

við morgni hlær,

umhverfis þau í unaði vors­ins

ilmar, syngur og grær.

Hér syngja þau söngva vors­ins

sum­ars­ins börn.

Óhrædd við dag­inn, sólgin í sól­skin

Með sak­leysið eitt að vörn

gegn öllu sem líf­inu ógnar

um allan heim.

Ég heimta af þér ver­öld, lát vor þeirra lifa

og vaxa í friði með þeim.

---

Höf­undur er for­maður Efl­ing­ar.