For­maður Frjáls­hyggju­fé­lags­ins fer mik­inn þessa dag­ana (sjá t.d. hér). Hann fár­ast yfir því að hér hafi verið gripið til ákveð­inna sótt­varna til að halda Covid-19 smitum í lág­marki.

Hvers vegna eru hann og félagar hans á móti því?

Jú, í helgi­ritum nýfrjáls­hyggj­unnar er þessu fólki inn­prentað að allt sem rík­is­valdið gerir sé slæmt – en allt sem ríkt fólk og einka­fyr­ir­tæki gera sé gott.

Slæmt sé að stjórn­völd ráðsk­ist með fólk og banni því að koma saman í fjöl­menni, biðji það að þvo sér ótt og títt og að halda tveggja metra fjar­lægð – hvað þá að mæl­ast til að fólk hafi á sér sótt­varn­ar­grímu í marg­menni. Þetta telja frjáls­hyggju­menn afleitar skerð­ingar á frelsi ein­stak­linga. 

Þessir miklu tals­menn „frels­is” vilja sem sagt að fólk fái að haga sér eins og því sýnist, án þeirra hafta sem sótt­varnir fela í sér. Þetta vilja þeir þrátt fyrir að hin hættu­lega veira sé allt um kring og sæti færis á að ber­ast milli manna í návígi og gera aðför að heilsu þeirra og líf­i. 

Önnur rök eru þau að tjónið af efna­hags­sam­drætt­inum sem sótt­vörnum fylgja sé meira og alvar­legra en útbreiðsla Covid-19 veik­innar sjálfr­ar. Vissu­lega eru efna­hags­legu afleið­ing­arnar alvar­legar og sárs­auka­full­ar, en óheft útbreiðsla veirunnar býður heim mun alvar­legri afleið­ingum – bæði efna­hags­legum og heilsu­fars­leg­um.

Sú milli­leið vel skil­greindra leið­bein­inga og tak­mark­ana sam­hliða hóf­legri opnum atvinnu­lífs sem farin hefur verið hér á landi er far­sæl. Við búum einnig við nor­rænt vel­ferð­ar­kerfi sem tryggir afkomu fólks er missir vinnu að hluta eða fullu mun betur en er víða, svo sem í Banda­ríkj­unum og í fátæk­ari þró­un­ar­lönd­um.

Ein­feldni frjáls­hyggju­manna

Jafn­vægi milli­leið­ar­innar milli óhefts frelsis og tak­mark­ana er hins vegar við­kvæmt. Aukn­ing smita sem nú gætir í kjöl­far meiri laus­ungar í bar­átt­unni við veiruna víða um heim sýna einmitt að aflétt­ing sótt­varna áður en veiran er úr sög­unni eykur tíðni smita og dauðs­falla. Ef ekki er beitt afger­andi sótt­vörnum fer allt á verri veg.

Þessir frjáls­hyggju­menn vilja því að fólk hafi frelsi til að smita aðra af lífs­hættu­legri veiru!

Hvers lags frelsi er það?

Jú, það er frelsi til að skaða annað fólk.

Æski­legt væri að ein­hver benti þessum aðilum á að það er for­senda klass­ískrar vest­rænnar frjáls­lynd­is­stefnu að ein­stak­lingar eigi aldrei að hafa frelsi til að skaða aðra. Þar eru mörk ein­stak­lings­frels­is­ins. Þegar yfir þau mörk er farið breyt­ist frelsið í and­stæðu sína – ofbeldi og kúg­un.

Um þetta geta menn til dæmis lesið í klass­ískri bók John Stu­art Mill, sem heitir ein­fald­lega Frelsið. 

Slæm reynsla Íslend­inga af nýfrjáls­hyggju

Við Íslend­ingar höfum slæma reynslu af boð­skap nýfrjáls­hyggj­unn­ar. 

Á ára­tugnum fram að hruni fjár­mála­kerf­is­ins 2008 var fyrr­ver­andi for­maður Frjáls­hyggju­fé­lags­ins, Hannes Hólm­steinn Giss­ur­ar­son, atkvæða­mik­ill í boðun þess­arar afskipta­leys­is­stefnu nýfrjáls­hyggj­unnar fyrir fjár­mála­geir­ann og atvinnu­lífið almennt.

Davíð Odds­son þáver­andi for­sæt­is­ráð­herra sá um að koma þessum ein­feldn­is­lega frels­is­boð­skap í fram­kvæmd. Afleið­ingin var aukið svig­rúm fyrir brask og ósjálf­bæra skulda­söfn­un, drifið áfram af taum­lausri græðg­i­svæð­ingu yfir­stétt­ar­innar sem á end­anum keyrði fjár­mála­kerfið í hrun. Tjón almenn­ings varð gríð­ar­leg­t. 

Nýfrjáls­hyggjan var ekki bara vit­laus þá, heldur bein­línis stór­hættu­leg eins og hrunið sýndi.

Ein­feldn­is­leg og sjálf­hverf bar­átta frjáls­hyggju­manna núna gegn sótt­varn­ar­að­gerðum er einnig í senn vit­laus og stór­hættu­leg – bein­línis lífs­hættu­leg.

Við þurfum lækna til að koma viti í koll­inn á þessu frjáls­hyggju­fólki!

Höf­undur er pró­fessor við HÍ og sér­fræð­ingur í hluta­starfi hjá Efl­ing­u-­stétt­ar­fé­lagi.