Á sama tíma og aðgerðir hafa verið hertar vegna þriðju bylgju kór­ónu­veiru­far­ald­urs­ins er fjallað um fjár­lög og fjár­mála­á­ætlun á Alþingi. Í þeim er stað­inn vörður um vel­ferð­ar­kerf­ið, þó svo að tekjur rík­is­ins lækki veru­lega vegna heims­far­ald­urs­ins. 

Það er ljóst að halla­rekstur rík­is­sjóðs á þessu ári og því næsta verður mik­ill og raunar sá mesti í hund­rað ár. Rík­is­stjórnin hefur markað þá mik­il­vægu stefnu að standa vörð um vel­ferð­ina í þessum efna­hags­legu svipt­ing­um. Það sést til að mynda á því að rétt rúm­lega helm­ingur fjár­heim­ilda rík­is­ins árið 2021 fer til heil­brigð­is-, og félags-, og hús­næð­is­mála. Ef mennta- og menn­ing­ar­málum er bætt við eru þetta rúm­lega 60% af fjár­heim­ild­unum rík­is­sjóðs.  Þá blasir trúin á fram­tíð­ina jafn­framt við og  grunnur er lagður að því við getum vaxið út úr efna­hags­þreng­ing­unum með stór­auknum fram­lögum til verk­legra fram­kvæmda, rann­sókna og umhverf­is­mála. Þetta er með­vituð póli­tísk stefnu­mótun sem snýst um vel­ferð fólks og þá trú að íslenskt sam­fé­lag og íslenskt hag­kerfi eigi fram­tíð­ina fyrir sér þegar veiru­far­ald­ur­inn er gengin yfir. Hún er alger and­stæða hug­mynda­fræði nýfrjáls­hyggju sem myndi alltaf miða að því að skera niður opin­bera þjón­ustu, sér í lagi í svona árferð­i. 

Þó að fjár­hagstjón hinna ýmsu aðila í atvinnu­líf­inu sé mikið og sárt þá eru fram­leiðslu­tækin enn til staðar að mestu leyti og ýmsar sér­tækar aðgerðir í gangi til að hjálpa fyr­ir­tækjum í gegnum ástand­ið, einmitt svo þau geti haldið uppi starf­semi og þar með fólki í vinnu. Þá er fjár­magni for­gangs­raðað í að efla hverskyns nýsköpun og þannig lagður grunnur að því að margir sprotar geti blómstrað til fram­tíð­ar. Þar er unnið undir grænum for­merkj­um, enda þurfum við að byggja ann­ars­konar og vist­vænna hag­kerfi til fram­tíð­ar. Lofts­lags­breyt­ingar af manna­völdum fara ekk­ert þó svo að athygli okkar sé nú að miklu leyti á heims­far­aldri. Þær eru að verða á ógn­ar­hraða og það sjáum við nú þegar hvort sem við lítum til líf­ríkis hafs­ins í kring um okkur eða skóg­ar­elda víðs­vegar um heim­inn. 

Staðið við fyrri áætl­anir

Lækkun á tekju­skatti var meðal atriða í stjórn­ar­sátt­mála rík­is­stjórn­ar­inn­ar. Hún kemur að fullu til fram­kvæmda nú um ára­mót­in. Sú skatt­kerf­is­breyt­ing er í þágu jöfn­uðar þar sem fleiri krónur verða eftir í veski þeirra sem hafa lágar atvinnu­tekj­ur. Ímyndum okkur fjöl­skyldu þar sem báðir for­eldrar eru úti­vinn­andi með lágar tekj­ur, 360 þús­und krónur á mán­uði hvort um sig. Fjöl­skyldan á tvö börn, annað undir sjö ára aldri. Þessi fjöl­skylda mun hafa 240 þús­und krónum meira í ráð­stöf­un­ar­tekjur á næsta ári vegna þess­arar skatt­kerf­is­breyt­ing­ar. Þá hafa barna­bætur til þess­arar fjöl­skyldu auk­ist til muna á kjör­tíma­bil­inu, hún fær 240 þús­und krónum meir á næsta ári en hún hefði fengið í því barna­bóta­kerfi sem þessi rík­is­stjórn tók við. Sam­an­lagt er þetta tæp hálf milljón sem þessi fjöl­skylda fær. Sams­konar fjöl­skylda þar sem for­eldr­arnir eru í hálauna­störfum fær ekki þessa kjara­bót – enda þarf að for­gangs­raða fyrst til þeirra sem eiga minnst. 

Þá leng­ist fæð­ing­ar­or­lofið um tvo mán­uði næstu ára­mót. Það er mikið fram­fara­skref fyrir bæði börn og for­eldra. Það er einnig skref að auknu jafn­rétti í land­inu. Það bætir efna­hags­lega stöðu barna­fjöl­skyldna sem margar hverjar glíma við að brúa bil milli fæð­ing­ar­or­lofs og leik­skóla og það er ein­fald­lega orðið löngu tíma­bært. Sömu sögu er að segja af hús­næð­is­málum – þar aukum við jöfn­uð. Á næsta ári munu hlut­deild­ar­lánin taka gildi, sem aðstoða tekju­lágt fólk við að eign­ast hús­næði með því að lána þeim fyrir útborg­un­inni sem greidd er til baka þegar íbúðin er seld.

Hefj­umst handa

Til þess að takast á við þá stöðu sem er í atvinnu­mál­um, þar sem tug­þús­undir eru atvinnu­laus eða atvinnu­lítil er aukið fjár­magn lagt í fram­halds- og háskóla. Þannig getur fólk sem misst hefur vinn­una skapað sér ný tæki­færi með að setj­ast á skóla­bekk. Þá er búið þannig um hnút­ana að atvinnu­leit­endur geti gert það án þess að atvinnu­leys­is­bætur falli niður í ákveð­inn tíma. Einnig hefur tíma­bil tekju­tengdra atvinnu­leys­is­bóta verið lengt um helm­ing til þess að bæta kjör þeirra sem misst hafa vinn­una. Nýtt fyr­ir­komu­lag náms­lána tekur einnig gildi á næsta ári, en það kemur ungum barna­fjöl­skyldum sér­stak­lega vel, þar sem að styrkir verða greiddir með hverju barn­i. 

Á næsta ári mun ríkið ráð­ast í umfangs­miklar opin­berar fram­kvæmdir til að auka atvinnustig. Enda er besta lausnin á atvinnu­leysi að skapa störf. Verk­efnin sem bæt­ast við eru af ýmsum toga, mörg tengd sam­göngu­málum og má þar sér­stak­lega nefna Borg­ar­línu. Fram­lög til rann­sókna­sjóða af ýmsu tagi er einnig stór­aukið en einnig er þar að finna stór­aukið fé í rann­sókna­sjóði af ýmsu tagi. Þá hefur verið tekin ákvörðun um að fram­lengja allir vinna átakið út næsta ár. 

Vegna þess tekju­sam­dráttar sem orðið hefur í kjöl­far heims­far­ald­urs­ins kallar þetta á auknar lán­tökur rík­is­sjóðs. Þess vegna er svo mik­il­vægt að með fram­kvæmdum nú sé lagður grunnur að sterk­ari fram­tíð. Með því að standa vörð um vel­ferð­ina og dreifa högg­inu af heims­far­aldr­inum á lengri tíma munum við geta kom­ist á fætur á nýjan leik og vaxið saman út úr krepp­unni.

Höf­undur er þing­maður Vinstri­hreyf­ing­ar­innar græns fram­boðs.