1. maí var val­inn alþjóð­legur bar­áttu­dagur verka­lýðs­ins vegna atvika sem áttu sér stað í byrjun maí­mán­aðar 1886. Þá söfn­uð­ust verka­menn saman á Hay­mar­ket torgi í Chicago í Banda­ríkj­unum til að fylgja eftir kröfu sinni um stytt­ingu vinnu­dags­ins. Boðað hafði verið til sam­stöðu­fundar með verka­mönnum sem kröfð­ust mann­eskju­legra vinnu­um­hverfis og 8 klukku­stunda vinnu­dags. Fund­ur­inn end­aði því miður með ósköpum þar sem sprengju var kastað inn í mann­fjöld­ann með skelfi­legum afleið­ing­um. 

Það er langur vegur frá þessum sögu­lega atburði til kjara­samn­inga á opin­berum vinnu­mark­aði á Íslandi sem sam­þykktir voru vorið 2020. Ein­stök stétt­ar­fé­lög innan BSRB og banda­lagið sjálft höfðu um langt ára­bil haldið því mjög á lofti að tíma­bært væri að end­ur­skoða vinnu­tíma opin­berra starfs­manna. Fram­farir og tækni hefðu fyrir löngu fært okkur tæki­færi til að end­ur­skipu­leggja vinnu­lag, verk­efni og vinnu­tíma. Á þingi BSRB 2015 var ísinn brot­inn og til­rauna­verk­efni um 36 stunda vinnu­viku gang­sett í sam­starfi við atvinnu­rek­endur og skil­uðu verk­efnin góðum árangri. Við und­ir­ritun kjara­samn­ing­ana 2020 var stytt­ing vinnu­vik­unnar í 36 stundir stað­fest og opin­berar stofn­anir hafa síðan haft tíma til að und­ir­búa breyt­ing­arn­ar. 

Í stytt­ingu vinnu­vik­unnar er unnið eftir tveimur megin rásum; stytt­ingu hjá dag­vinnu­fólki ann­ars vegar og stytt­ing í vakta­vinnu hins veg­ar. Í báðum til­fellum er um tölu­verða áskorun að ræða. Stytt­ing vinnu­vik­unnar hjá dag­vinnu­fólki var tíma­sett þann 1. jan­úar síð­ast­lið­inn og útfærsla breyt­ing­anna er unnin í sam­vinnu stjórn­anda og starfs­manna á hverri stofn­un. Þannig verður hver vinnu­staður að hanna sína útfærslu eftir þeim for­sendum sem kjara­samn­ingar gefa. Í þeirri fram­kvæmd eru nokkur leið­ar­ljós; mark­visst umbóta­starf í öllum verk­þátt­um, sömu eða meiri gæði þjón­ustu, sami launa­kostn­aður atvinnu­rek­enda og óskert laun starfs­manna. Hér skiptir end­ur­skipu­lagn­ing verk­efna og umbóta­starf miklu máli. Breyt­ingar á vinnu­lagi og umbætur í dag­legu starfi eiga að skila árang­urs­rík­ari heild­ar­virkni á vinnu­stað og starfs­menn eiga að kom­ast fyrr heim úr vinnu. Þær stofn­anir sem ekki náðu að inn­leiða breyt­ingar þann 1. jan­úar síð­ast­lið­inn, eiga núna að vinna að því að ljúka inn­leið­ingu eins fljótt og verða má. 

Stytt­ing vinnu­vik­unnar hjá vakta­vinnu­fólki á að taka gildi 1. maí næst­kom­andi og er það mikil áskor­un. Það hefur lengi verið vitað að vakta­vinna dregur úr lífs­gæðum þeirra sem vinna í því fyr­ir­komu­lagi. Vakta­vinna dregur úr lífs­gæð­um, hefur áhrif á heilsu­far og félags­lega þætti, svo sem að taka þátt í tóm­stundum og félags­lífi með fjöl­skyldu og vin­um. Það er einnig þekkt að skipu­lag vakta hefur mjög mikil áhrif. Í kjara­samn­ingum Sam­eykis og ann­arra stétt­ar­fé­laga innan BSRB vorið 2020 varð því sam­komu­lag um að samn­ings­að­ilar myndu hanna og stýra inn­leið­ingu á nýrri upp­bygg­ingu vakta­kerf­is, sem væri sam­hæft og tæki gildi 1. maí næst­kom­andi. Það er því sama grunn­kerfið sem verður inn­leitt á allar vakta­vinnu­stofn­anir þó útfærslan verði aðlöguð að þjón­ustu og verk­efnum hvers vinnu­stað­ar. Leið­ar­ljósin í inn­leið­ingu nýja kerf­is­ins eru heilsa, öryggi og jafn­vægi milli vinnu og einka­lífs. Mark­miðið er vernda heilsu starfs­manna, vinna að öryggi þjón­ustu­þega og starfs­manna, og auð­velda starfs­mönnum virka þátt­töku í sam­fé­lag­inu og í lífi fjöl­skyld­unn­ar. 

Í stytt­ingu vinnu­vik­unnar hjá dag­vinnu­fólki og vakta­vinnu­fólki eru ákveðnir grunn­þættir sem við öll sem störfum á opin­berum vinnu­mark­aði verðum að hafa í huga. Stytt­ing vinnu­vik­unnar er gríð­ar­legt fram­fara­spor og árang­ur­inn veltur á að við leggj­umst öll saman á árarnar og stefnum saman í eina átt. Að því mark­miði að bæta vinnu­um­hverfi okk­ar, tryggja góða þjón­ustu og bæta lífs­gæði. Til að kom­ast þá leið þarf virka þátt­töku okkar allra í umbóta­verk­efnum á vinnu­staðn­um, traust milli starfs­manna og stjórn­enda, og sívirkt mat okkar á því hvað gengur vel og hvað þarf að bæta. Tökum höndum saman og sýnum þann 1. maí næst­kom­andi að bar­áttan skilar árangri. 

Höf­undur er fram­kvæmda­stjóri Sam­eyk­is, stétt­ar­fé­lags í almanna­þjón­ust­u.