Til er ein­ing sem mælir orku­nýtni þjóða í hag­fræði­legu sam­hengi. Hún er kölluð orku­kræfni (energy intensity) og segir til um hlut­fallið á milli orku­notk­unar og vergrar lands­fram­leiðslu (GD­P), mælt í kWst á móti banda­ríkja­doll­ara (US­D). Því lægra sem sú tala er, þeim mun betri er orku­nýtni þjóð­ar­inn­ar. Á síð­unni Our World in Data (ourworld­indata.org), sem rekin er af sér­fræð­ingum við Oxfordhá­skóla, eru m.a. birtar tölur tengdar orku­notkun heims­ins. Töl­urnar í þess­ari grein eru fengnar af þeirri síðu.

Íslend­ingar nota 4,1 kWst af raf­magni á móti hverjum USD í lands­fram­leiðslu. Orku­kræfni okkar er því 4,1 kWst/­USD. Sam­svar­andi tala er rétt rúm­lega 1,3 kWst/­USD fyrir Sví­þjóð og Nor­eg, en 0,7 kWst/­USD fyrir Dan­mörku. Talan er jafn­vel enn lægri fyrir Sviss og Írland, sem þó eru með svip­aða eða hærri lands­fram­leiðslu en Ísland. Þessar þjóðir eru sem sagt með miklu meiri lands­fram­leiðslu miðað við orku­notkun heldur en Íslend­ing­ar, eða með öðrum orð­u­m: Þær nýta ork­una sína miklu betur til að skapa verð­mæt­i. 

Full­yrð­ingar um að orku­gjafar okkar Íslend­inga séu und­ir­staða vel­meg­unar eru ekki bein­línis rangar í þessu sam­hengi, en nýt­ing okkar á allri orkunni sem við fram­leiðum og notum er hins vegar með því allra versta sem sést meðal þjóða. Þarna kemur orku­stefna síð­ustu ára­tuga ber­lega í ljós, þar sem stefnan var að selja ork­una á hrakvirði hverjum sem vildi opna stór­iðju­ver hér á landi. Sú stefna hefur skilað sér illa í auk­inni lands­fram­leiðslu, og auð­velt er að ímynda sér að hægt hefði verið að nýta miklu betur fjár­mun­ina sem fóru í alla þessa orku­öfl­un.

Orku­kræfni Íslend­inga óx stöðugt á tveimur ára­tug­um, frá 1990 til 2010. Það þýðir að á þessum árum óx orku­notkun okkar miklu hraðar en efna­hag­ur. Dregið hefur úr aukn­ing­unni frá topp­inum árið 2010 en það gengur hægt. Frá 1990 hefur þessu hins vegar verið algjör­lega öfugt farið hjá lang­flestum öðrum þjóð­um. Þær þjóðir hafa aukið orku­nýtni sína á meðan Íslend­ingar hafa orðið sífellt meiri orku­sóð­ar. Er það ekki umhugs­un­ar­efni fyrir þjóð sem seg­ist vera ein algræn­asta þjóð í heimi þegar kemur að raf­orku­fram­leiðslu? Er kannski svo­lítið grá slikja yfir græna litn­um?

Þessi þróun er í algjörri and­stöðu við sjón­ar­mið sjálf­bærrar þró­un­ar, sem kallar á betri nýt­ingu nátt­úru­auð­linda. Aukin raf­orku­fram­leiðslu orku­frekrar þjóðar eins og Íslend­inga yrði vart kölluð annað en rányrkja gagn­vart nátt­úr­unni. Væri ekki skyn­sam­legra og umhverf­is­vænna fyrir okkur að auka nýtni orkunnar í stað þess að krefj­ast sífellt meiri virkj­ana og orku­öfl­un­ar?

Höf­undur er jarð­fræð­ing­ur, rit­höf­undur og stjórn­ar­maður í Hinu íslenska nátt­úru­fræði­fé­lagi og Hag­þenki.