Íslenskt atvinnu­líf hefur löngum ein­kennst af fábreytni sem hefur leitt til þess að hagur okkar hefur um of ráð­ist af árferði til sjávar og sveita. Hag­kerfið er auð­linda­drif­ið. Sjáv­ar­út­veg­ur, orku­frekur iðn­aður og nú síð­ast ferða­þjón­usta hafa verið hinar stóru grein­ar. Gall­inn við þetta er sá að sveiflur og áföll í þessum greinum hafa víð­tæk áhrif og valda á víxl upp- og nið­ur­sveiflum í grein­unum sjálfum en ekki síður í hag heim­ila lands­ins með geng­is­sveifl­um, verð­bólgu, kaup­mátt­ar­skerð­ingum og sveiflum í atvinnu­þátt­töku og atvinnu­leysi.

Sagan end­ur­tekur sig

Þegar vel árar virð­ist þetta ágætt og allir vilja meira af því sama. Þegar illa árar opn­ast hins vegar augu flestra fyrir því að sam­setn­ing atvinnu­lífs­ins er ekki eins og best verður á kos­ið. Þá er byrjað að tala um að auka fjöl­breytni, skjóta fleiri stoðum undir atvinnu­lífið og töfra­orðin nýsköp­un, tækni og vís­indi verða á hvers manns vör­um. Þetta hefur end­ur­tekið sig marg­sinnis, m.a. í kjöl­far banka­hruns­ins og nú síð­ast þegar Covid reið yfir.

Gallinn er hins vegar sá að það skortir úthald og fram­tíð­ar­sýn. Umbreyt­ing í atvinnu­líf­inu sem byggir á stækkun alþjóða­geirans, tækni og hug­viti sem drífur áfram auk­inn útflutn­ing og skapar ný og verð­mæt störf er lang­tíma­verk­efni en ekki kreppu­við­bragð. Fögur fyr­ir­heit og ásetn­ingur fellur strax í skugg­ann þegar grein­arnar sem urðu fyrir áfalli taka að rétta úr kútn­um.

Skortur á fram­sýni

Gott dæmi um þetta eru við­brögð núver­andi rík­is­stjórnar í tengslum við efna­hags­vand­ann sem Covid hefur skap­að. Nú skyldi nýsköpun og sprota­starf­semi bjarga mál­un­um. Sá hængur er þó á að allar úrbætur voru gerðar til bráða­birgða, ekki til langs tíma. Gripið var til nokk­urra ráða:

• Hækkun á end­ur­greiðslum vegna rann­sókn­ar- og þró­unar
  
  - til skamms tíma!
• Hækkun á heim­ildum líf­eyr­is­sjóða til að fjár­festa í nýsköp­un­ar­sjóðum
  
  - til skamms tíma! 
• Sjóð­ur­inn Kría stofn­aður eftir langa með­göngu
  
  - með of litlu fé! 
• Stuðn­ings Kría sett á lagg­irnar til hjálpar sprota­fyr­ir­tækjum í vanda
  
  - með of litlu fé og of ströngum skil­yrð­um!

Við­reisn vill aðrar leiðir

Nýsköpun þarfn­ast marg­vís­legra nær­ing­ar­efna, bæði efn­is­legra og hug­lægra. Horfa verður á nýsköpun sem við­var­andi við­fangs­efni en ekki skamm­tíma­úr­ræði til að grípa til þegar að krepp­ir. Móta þarf stuðn­ings­um­hverfi til langs tíma. Þetta á ekki síst við um fjár­mögn­un, styrki, fram­lag til vís­i­sjóða og skatta­legra hvata. Þannig fæst nauð­syn­leg festa sem er grund­vall­ar­at­riði í upp­bygg­ingu útflutn­ings­drif­inna hug­vits­fyr­ir­tækja.

Við­reisn vill ekki skamm­tíma­lausn­ir. Við­reisn vill lausnir sem eru sniðnar þannig að raun­veru­legar breyt­ingar verði meiri og hrað­ari. Þau fyr­ir­tæki og frum­kvöðlar sem leggja út í óviss­una til þess að skapa eitt­hvað nýtt verða að geta treyst því þegar lagt er af stað að starfs­um­hverfi þeirra og stuðn­ingur sé eins stöðugt og unnt er og muni hald­ast að minnsta kosti ára­tug frá þeim tíma að lagt er af stað. Stuðn­ing­inn þarf að sjálf­sögðu sífellt að end­ur­skoða, laga og bæta en það á ekki að ger­ast með þeim hætti að honum sé koll­varpað í miðri á. Ekki er betra að hann dugi ekki þegar í upp­hafi nema út í miðja á eins og hefur verið raunin í tíð núver­andi rík­is­stjórn­ar.

Til við­bótar vitum við öll að krón­an, háir vextir og verð­bólga valda sveiflum sem reyn­ast öllum fyr­ir­tækjum skeinu­hætt­ar, ekki síst þeim sem fást við nýsköpun og ætla sér land­vinn­inga á erlendum mörk­uð­um. Besta lausnin er auð­vitað að tengja gengi krón­unnar strax við evru með samn­ingi við Seðla­banka Evr­ópu og taka síðan upp evru þegar Ísland gengur í Evr­ópu­sam­band­ið.

Gefðu fram­tíð­inni tæki­færi - kjóstu Við­reisn.

Höf­undur er alþing­is­maður og skipar 2. sæti í Reykja­vík norður á lista Við­reisn­ar.