Reglulega eru fréttum sögur fólks sem hefur leitað hingað til lands hefur leitað eftir að hafa verið á flótta. Því miður heyrum við þessar sögur oft í samhengi við að vísa á þessu fólki, konum, körlum og börnum úr landi. Við munum til dæmis mörg eftir fallegri samkenndinni sem nemendur Hagaskóla sýndu skólasystur sinni Zainab Zafari sem íslensk stjórnvöld höfðu ákveðið að senda til Grikklands. Samstaða barnanna vakti aðdáun þjóðarinnar en afstaða stjórnvalda vakti um leið undrun og reiði. Þessi samstaða og samkennd varð til þess að Zainab og bróður hennar Amir og móður þeirra bauðst að vera hér áfram. Sú niðurstaða að vísa 15 ára stelpu, bróður hennar og mömmu í ömurlegar aðstæðurnar sem biðu þeirra í Grikklandi gekk einfaldlega gegn því sem við viljum segja um okkur sem þjóð. Sú niðurstaða fór gegn réttlætiskennd fólks. Viðbrögð almennings og mótmæli skiluðu árangri í það sinn.
Nú er aftur til meðferðar á Alþingi frumvarp dómsmálaráðherra um útlendingamál sem felur í sér margvíslegar breytingar, flestar því miður þannig að þær skerða vernd og réttarstöðu fólks eins og fjölskyldu Zainab. Í stuttu máli má segja að möguleikar stjórnvalda á að neita fólki um vernd verða miklir með þessu frumvarpi en möguleikar fólks á vernd á Íslandi verða litlir.
Í heiminum öllum eru tugir milljónir manna á flótta í heiminum en engu að síður eru það sögurnar af einstaklingum sem snerta okkur mest. Fréttaflutningur hefur verið af sorglegum sögum fólks, fullorðinna og barna, sem hefur sótt skjól á Íslandi og svo af ákvörðunum Útlendingastofnunar. Ábyrgðin er hins vegar stjórnvalda, því það eru stjórnvöld sem hafa samið regluverkið í þessum málaflokki.
Viljum við senda fólk til Grikklands?
Fólk sem hefur fengið alþjóðlega vernd annars staðar mun lítið skjól eiga hér verði frumvarp dómsmálaráðherra að lögum. Ekki skiptir máli í hvaða löndum sú vernd hefur boðist, sem er þó það atriði sem öllu máli skiptir því við vitum að það er enginn sem til dæmis óskar sér þess að fara til Grikklands þar sem aðstæður fólks á flótta hafa vakið heimsathygli. Rökstuðningurinn er sá að fólk sem hefur þegar fengið vernd í öðru landi sé ekki í hópi fólks sem er í „raunverulegri þörf“ fyrir vernd hérlendis. Í umsögn Rauða krossins benda samtökin á að það sé óalgengt að fólk sem veitt hefur verið alþjóðlega vernd í ríkjum norður Evrópu sæki um vernd á Íslandi. „Stærsti hópurinn kemur frá Grikklandi, Ítalíu og Ungverjalandi, þar sem aðstæður flóttafólks eru óviðunandi.“
Samkennd er svarið
Auðvitað er ekki hægt að gera allt fyrir alla og mat þarf að fara fram á aðstæðum fólks sem hingað leitar eftir vernd og það á að forgangsraða í þágu þeirra sem mest þurfa á að halda. Það er verkefnið, og alls ekki einfalt, að draga línuna í þeim efnum. Þar gætu stjórnvöld létt mjög á þessu kerfi ef aðrar leiðir væru tækar fyrir fólk að setjast hér að. Það myndi fækka umsækjendum ef auðveldara væri fyrir útlendinga utan Evrópu að koma hingað og búa vegna vinnu.
Greinargerð með frumvarpi er oft eins og spegill á lagasetninguna. Þessi greinargerð birtir skýrt hvað átt er við með einfaldari málsmeðferð og skilvirkari. Þar er boðað að við megum eiga von sé fleiri sögum eins og sögu Zainab Zafari, af fólki sem senda á til Grikklands. Veikari staða fólks á flótta heitir í greinargerðinni: einföld og skilvirk málsmeðferð. Málsmeðferðin er sögð eiga að vera skýrari en áður og gagnsæ. Það er pólitíkin að baki málinu því miður líka: Skýr og gegnsæ. Við höfum sem þjóð glaðst yfir samstöðu og samkennd á erfiðum tímum og í því ljósi er sorglegt að á Alþingi liggur fyrir stjórnarfrumvarp sem stendur fyrir hið gagnstæða.
Höfundur er þingmaður Viðreisnar.
