Árið 2004 voru sett lög á verk­fall kenn­ara sem þá hafði staðið í nokkrar vik­ur. Tíma­setn­ing laga­setn­ing­ar­innar hefði ekki átt að koma á óvart. Jafn­vel þótt hver ein­asti kenn­ari hefði sagt upp á þeim tíma­punkti hefði verið hægt að nota heim­ild í lögum til að tryggja að þeir væru við vinnu út skóla­ár­ið. Upp­sagnir hefðu því tekið gildi í upp­hafi sum­ar­frís. Enda fór það svo að kenn­arar kyngdu stolt­inu og mættu inn í skól­ana drullu­fúlir og svekkt­ir.

Gremjan var tekin út á kenn­ara­for­yst­unni. For­ystu­menn­irnir höfðu m.a. lesið stöð­una vit­laust. For­maður grunn­skóla­kenn­ara hafði full­yrt að ríkið myndi aldrei drifast að setja lög á verk­fall­ið. Þegar kom að næstu kosn­ingum innan félags­ins lagði hann verk sín í dóm kenn­ara og var skipt út fyrir núver­andi for­mann.

Núver­andi for­maður lét það vera sitt fyrsta verk að segja að ef kenn­arar ætl­uðu að ná kjar­bótum yrði að bæta ímynd þeirra. Hámarki þeirrar ímynd­ar­vinnu var náð árið 2007 þegar aug­lýs­ingar voru settar í umferð þar sem þjóð­þekktir Íslend­ingar töl­uðu fal­lega um gamla kennar­ann sinn. Svo kom hrun.

­Kenn­arar á Íslandi voru orðnir þeir einu í vest­rænum löndum sem voru ekki aðeins undir með­al­launum í sínu landi, heldur tölu­vert undir þeim.

Hrunið reynd­ist skól­unum gott að því leyti að margir misstu vinn­una og vildu þá verða kenn­ar­ar. Án hruns hefði stefnt í óefni. Það gekk ekki lengur að manna stöð­ur. Það fór að gliðna úr sam­stöðu sveit­ar­fé­laga því skyndi­lega þurftu þau að fara að berj­ast um kenn­ar­ana. Reykja­vík­ur­borg byrj­aði til dæmis að gefa sínu fólki ókeypis í sund og Hús­dýra­garð­inn í von um að verða val­in.

Ímynd­ar­átakið góða skil­aði auð­vitað engum árangri. Ekki nokkrum. Það er ekk­ert spurt af því við samn­inga­borðið hvernig almenn­ingur sé að fíla ein­staka við­semj­end­ur. Það næsta sem var að frétta af samn­inga­málum var að allt var komið aftur í rugl. Kenn­arar á Íslandi voru orðnir þeir einu í vest­rænum löndum sem voru ekki aðeins undir með­al­launum í sínu landi, heldur tölu­vert undir þeim.

Þá hófust aftur átök og loks var gerður umdeildur samn­ingur sem mjög margir álíta (með réttu) að sé að miklu leyti hag­ræð­ing­ar­samn­ing­ur. Slíkir samn­ingar hafa í gegnum tíð­ina reynst afar hættu­legir því það var einmitt einn slíkur sem var und­an­fari verk­falls­ins langa árið 2004. Strax eftir þann samn­ing hélt for­ysta kenn­ara því hróðug fram að nú hefði tek­ist að bæta bæði kjör og ímynd kenn­ara með mik­il­vægum kerf­is­breyt­ingum við gerð kjara­samn­ings. Eftir á að hyggja fólust kerf­is­breyt­ing­arnar að mestu í afsali ákveð­inna kostn­að­ar­samra rétt­inda sem sveit­ar­fé­lögin vildu losna við. Enda voru kenn­arar komnir í hörð­ustu deilur í langan tíma aðeins tveim árum eftir hinn „frá­bæra“ samn­ing.

Og viti menn, það var eins og gleðipillum hefði verið blandað við kaffið á síð­asta kenn­ara­þingi. Allt í einu fóru kenn­arar að skrifa á sam­fé­lags­miðl­ana um sam­stöðu, stolt, virð­ingu og gleði.

Við­brögð kenn­ara við áföllum virð­ast alltaf vera þau að huga að ímynd sinni. Þetta hefur verið svona lengi. Kenn­arar eru til skiptis að gera hag­ræð­ing­ar­samn­inga, fá skelli og reyna að laga ímynd­ina. Þetta rúllar hring eftir hring þar sem einn hringur virð­ist taka um það bil ára­tug.

Ef að líkum lætur verða kenn­arar komnir í hörð átök eftir sirka­bát tvö ár og ef allt fer eftir hefð­inni verður tím­inn þangað til not­aður í að reyna að láta almenn­ingi þykja aðeins vænna um kenn­ara.

Og viti menn, það var eins og gleðipillum hefði verið blandað við kaffið á síð­asta kenn­ara­þingi. Allt í einu fóru kenn­arar að skrifa á sam­fé­lags­miðl­ana um sam­stöðu, stolt, virð­ingu og gleði.

Hvernig stóð á því?

Jú, kenn­ara­þingið var ímynd­ar-pepp-ráð­stefna.

Þar var meira að segja búið að draga upp á svið Gunnar Stein Páls­son almanna­tengil til að leggja kenn­urum til sjó­kort fyrir næstu miss­er­in.

­Fyrir þá sem ekki þekkja til þá var Gunnar Steinn innsti koppur í búri við að reyna að tryggja að almenn­ingur á Íslandi fíl­aði hina svoköll­uðu útrásarvíkinga.

Það er ekki víst að allir kenn­arar kann­ist við Gunnar Stein.

Fyrir þá sem ekki þekkja til þá var Gunnar Steinn innsti koppur í búri við að reyna að tryggja að almenn­ingur á Íslandi fíl­aði hina svoköll­uðu útrás­ar­vík­inga. Hans glæstasti umbjóð­andi situr nú við Breiða­fjörð­inn og nýtur lífs­ins á Kvía­bryggju. Við hús­leit í einu eft­ir­hruns­mál­anna kom í ljós hern­að­ar­á­ætlun þar sem Gunnar Steinn vildi búa til blogg­her til að sjá til þess að rétta fólkið hefði nú nægan með­byr í umræð­unni. Rétta fólkið hans Gunn­ars var auð­vitað kol­ranga fólkið í raun.

Þessi maður er nú ráð­gjafi kenn­ara.

Og hvað ráð­leggur Gunnar Steinn?

Hann byrj­aði á að segja kenn­urum að þeir væru mik­il­væg­astir allra. Kenn­urum finnst gott að heyra svo­leið­is. Síðan sagði hann þeim að þeir stæðu frammi fyrir ógn­unum og ættu á hættu að vera gerðir að blóra­böggl­um.

Ég hygg að blóra­böggla­tal sé eitt­hvað sem Gunnar Steinn er vanur að sjá renna niður kverkar skjól­stæð­inga hans sem bráðið smjör.

Hann bætti við að kenn­arar skyldu þó ekki æðr­ast. Auð­vitað væru líka tæki­færi.

Áður en hann sagði hið aug­ljósa: að það yrði dýrt að grípa tæki­færin kom lít­ill útúr­dúr. Svona til að stilla af til­finn­ingu kennar­anna fyrir sam­spili pen­inga og snilld­ar.

Gunnar Steinn grobb­aði sig af því að hafa fundið upp slag­orðið „mjólk er góð“ sem væri svo frá­bær­lega gott í ein­fald­leika sínum að MS hefði eig­in­lega fund­ist að hann hefði verið að féfletta fyr­ir­tækið þegar hann fann upp á því. Nú vildi hann færa kenn­urum sitt eigið slag­orð. Slag­orð sem í ein­fald­leika sínum gæti orðið sígilt eins og mjólk­in: „Kenn­ar­inn þinn“.

Á þessum tíma­punkti barst talið loks að pen­ing­um. Kenn­arar skyldu gera sér grein fyrir því að þetta myndi kosta. Það kostar að verða ekki blóra­bögg­ull. Kenn­arar þyrftu ekki átak, þeir þyrftu nýj­an, kostn­að­ar­saman lífs­stíl. Undir gunn­fána „kenn­ar­ans þíns“ ættu þeir að fela ein­hverjum vin­sælum og óum­deildum leið­toga að fjár­festa hálfum millj­arði á næsta ára­tug í að skapa nýja ímynd. Sá ein­stak­lingur þyrfti að vera haf­inn yfir skoð­anir ann­arra því lífið er eins og lógó – ef allir litir eru með er útkoman brúnn.

Undir þess­ari ræðu sátu kenn­arar þakk­látir og hlógu og klöpp­uðu á réttum stöðum ef marka má umfjöllun Skóla­vörð­unn­ar.

Síðan sneru þeir sér að því að tísta gleði og sam­stöðu út í eter­inn.

Ég ætla að leyfa mér að ger­ast lið­hlaupi í blogg­her Gunn­ars Steins og benda á hið aug­ljósa.

Það er algjör­lega frá­leit hug­mynd að kenn­arar eyði tugum millj­óna á ári í það að bæta ímynd sína. Raunar ætla ég að ganga lengra og segja að það sé algjör­lega ömur­legt að kenn­arar séu að klappa upp mann­inn sem fór fremstur í flokki við að draga fjöður yfir klæki mann­anna sem settu landið á hausinn.

Það er algjör­lega frá­leit hug­mynd að kenn­arar eyði tugum millj­óna á ári í það að bæta ímynd sína. Raunar ætla ég að ganga lengra og segja að það sé algjör­lega ömur­legt að kenn­arar séu að klappa upp mann­inn sem fór fremstur í flokki við að draga fjöður yfir klæki mann­anna sem settu landið á haus­inn.

Það er stundum sagt að þjóðin sé and­lega komin aftur til árs­ins 2007. En það var einmitt árið þegar kenn­arar birtu síð­ast glans­myndir þar sem fólk tal­aði af hlýju um „kennar­ann sinn“ (átakið sem Gunnar Steinn vill nú selja þeim aftur sem eitt­hvað nýtt). Mig grunar að 2007 sé í alvöru mætt aftur og að kenn­arar séu kanarífugl­inn í námunni.

Kenn­arar standa frammi fyrir ýmsum áskor­un­um. Þeir munu verða algjör­lega van­búnir ef þeir reyna ekki að læra af sög­unni. Sagan segir okkur að ímynd­ar­vinna sé dúsa sem kenn­arar grípa til svona á milli þess sem þeir semja frá sér rétt­indi og eru barðir í duft­ið. Verstu kjör kenn­ara í sam­an­burð­ar­hæfum löndum stafa ekki af því að við­semj­and­inn beri ekki næga virð­ingu fyrir kenn­ur­um. Þau stafa af því að við­semj­and­inn ber ekki næga virð­ingu fyrir sjálfum sér.

Það má vel vera að slag­orðið um að mjólk sé góð sé gríp­andi, ein­falt og skemmti­legt og þyngdar sinnar virði í gulli. Það er líka bara huggu­legt að Gunnar Steinn monti sig svo­lítið af því. Varla fer hann að stæra sig af stör­f­unum fyrir tugt­hús­limi. En það gæti verið kenn­urum hollt, áður en tékk­heftið er dregið fram, að hafa í huga að þrátt fyrir hið stór­kost­lega slag­orð almanna­teng­ils­ins hefur mjólk­ur­neysla dreg­ist jafnt og þétt saman á land­inu – og börn vilja nú helst ekki sjá mjólk lengur nema sem fylli­efni í dísætum mat og drykk.

Það væri heldur hörmu­legt ef það færi eins fyrir kenn­urum eins og mjólk­inni.

Höf­undur er kenn­ari.