Ég er stundum að velta því fyrir mér hvað hægt er að gera í þessu með Torg hins himneska frið­ar. Það er kannski stærsta torg ver­aldar en … tja það væri vel hægt að lífga svo lítið upp á það. Í hvert sinn sem ég álp­ast þangað fæ ég á til­finn­ing­una að ég sé að skríða út úr neð­an­jarð­ar­byrgi dag­inn eftir kjarn­orku­árás eða inn­rás úr geimn­um. Him­inn og jörð renna saman í enda­lausa grárústrauða flatneskju. Aðeins gulir þaktoppar þing­húss­ins standa upp úr og minna helst á log­andi rústir sigr­aðrar borg­ar.

Og myndin af Maó Zedong hangir yfir Torg­inu eins og minn­is­varði um tap­aðan mál­stað. -- En hvað er þetta? Glottir hann? Hvað er hann að segja? Það setur að mér ugg. Er þetta ekki ann­ars orðið gott hjá kall­in­um? Það fannst stúd­entum í Pek­ing 30. maí 1989. Þá stylltu þeir upp 10 metra hárri styttu and­spænis honum og köll­uðu hana Gyðju frels­is­ins. Fimm dögum síðar var hún jöfnuð við jörðu af skrið­dreka.

Aldrei aftur Laug­ar­dals­völlur

Ég held ég hafi fylgst með öllum heims­meist­ar­mót­unum í fót­bolta síðan HM á Spáni 1982. Hver keppnin annarri stór­brotn­ari. Í dag sam­einar lík­lega engin við­burður mann­kynið betur í til­hlökk­un, leik og gleði en HM. Skuggi hefur þó hvílt yfir síð­ustu árin. Orðrómur hefur verið á kreiki um spill­ingu innan Alþjóða­knatt­spyrnu­sam­bands­ins (FIFA). Þá hefur maður oftar en einu sinni rek­ist á myndir í fjöl­miðlum af ömur­legum aðstæðum verka­fólks­ins sem vinnur að því að byggja upp sviðs­mynd mót­anna. Hingað til hef ég ekki hugsað um það í mik­illi alvöru að kannski ætti ég að hætta að horfa fyrst svona er í pott­inn búið - þar til nú á dög­unum er banda­rískur sak­sókn­ari lagði fram kæru á hendur stjórn­ar­mönnum FIFA fyrir stór­tæka mútu­þægni. Ég hef tekið ákvörðun um að horfa ekki á HM í Katar 2022. Er enn í bar­áttu við sjálfan mig vegna HM í Rúss­landi 2018.

En það er önnur hlið á þessu sem veldur mér jafn­vel enn meira hug­ar­angri. Síð­ustu 2-3 árin hef ég bundið miklar vonir við að fót­bolt­inn geti gert góða hluti hér í Kína. Inn­leitt frjáls­lynd við­horf. Myndað mót­vægi við hina yfir­þyrm­andi nær­veru Komm­ún­ista­flokks­ins í kín­versku sam­fé­lagi. Orðið fyr­ir­mynd að póli­tískum umbót­um. En nú renna á mig tvær grím­ur. Ef satt reyn­ist að spill­ing og mann­vonska hafi grafið um sig í knatt­spyrnu­heim­inum hvernig í ósköp­unum getur bolt­inn þá orðið far­vegur umbóta í Kína? Sumir halda því meira að segja fram að orsaka­sam­hengið sé í hina átt­ina. Að það séu lönd eins og Kína - er predíka mark­aðsvæð­ingu án lýð­ræð­isum­bóta - sem séu smám saman að breyta knatt­spyrn­unni í sína mynd en ekki öfugt. Þegar öllu er á botnin hvolft þá er það ekki svo frá­leit kenn­ing að vald­hafar rísandi heims­veldis reyni að seil­ast til áhrifa í alþjóða­skemmt­ana­iðn­að­in­um. Að stjórn­ar­menn FIFA með for­set­ann Sepp Blatter í far­ar­broddi hafi ein­fald­lega gengið á mála hjá þeim.

Æ-ó, þetta er of flók­ið. Er ekki best að afgreiða bolt­ann bara með einu penna­striki hér og nú í eitt skipti fyrir öll: Hann hefur orðið myrkum öflum að bráð. Þau véla með hann til að brjóta niður sið­ferð­is­þrek okkar og þenja út veldi hins illa. Fót­bolt­inn er ópíum fólks­ins. Segjum nei við FIFA. Segjum nei við HM. Segjum nei við bolt­anum í hvaða mynd sem hann birt­ist. Aldrei aftur Upton Park, aldrei aftur Laug­ar­dals­völl­ur, aldei aftur kín­verski bolt­inn. Þetta er búið að vera skemmti­legt ferða­lag. Eft­ir­minni­leg­asta markið skor­aði sjálfur Guð með sinni almátt­ugu hönd á 51. mínutu leiks Argent­ínu og Eng­lands í Mexíkó 1986. Það var hápunkt­ur­inn. En nú er þetta búið. Nú slekk ég á sjón­varp­inu … eða horfi í mesta lagi á smá­þjóða­leik­ana og EM í hand­bolta (þegar Ísland er með).

Prag­mat­ismi

Í Kína segja menn stundum „huo ran kai lang,“ þegar mikið útsýni lýkst upp þar sem eng­inn átti von á. Góðir kín­verskir leið­sögu­menn labba ekki með þig beint inn í aðal­garð must­er­is­ins. Nei þeir þreyta þig með röð af til­breyt­inga­lausum for­görð­um. Taka síðan óvætan sveig fram hjá vindsorfnum kalk­steins­hnull­ungi eða fyrir horn í undnum skugga­göngum -- Bingó! Við þér blasa vötn og fjöll. Feg­urra ger­ist það ekki. Ja-á, þegar gefur á bát­inn á maður ekki að fórna höndum eða leggj­ast flatur undir þóftu. Nei. Og við skulum ekki gleyma að jafn­vel þó að allar ávirð­ing­arnar á hendur FIFA reyn­ast réttar þá bein­ast þær ekki gegn gras­rót­ar­starf­inu. Hin sjálf­sprottna hreyf­ing áhuga­manna sem laðar fram hæfi­leik­a­ríka knatt­spyrnu­menn og byggir upp dyggan hóp stuðn­ings­manna er ólöskuð. Það er einmitt þetta afl sem ég hef bundið vonir við að geti gert góða hluti hér eystra.

Síð­ustu 20-30 ár hafa Kín­verjar verið að reyna að byggja upp gott fót­boltalands­lið á grunni sömu prinsippa og þeir beita til að knýja fram 10% hag­vöxt ár eftir ár (mark­aðsvæð­ing án lýð­ræð­isum­bóta). Tekin var upp atvinnu­mennska 1992. Öll helstu liðin eru nú með öfl­uga styrkt­ar­að­ila á bak við sig. Miklir fjár­munir hafa farið í mann­virki, launa­greiðsl­ur,  kaup á erlendum leik­mönnum o.s.frv. Klúbba­starf hefur hins vegar verið í skötu­líki. Skuggi Flokks­ins hefur hvílt yfir því. Þegar ákvarð­anir eru teknar skipta póli­tísk tengsl oft meira máli en fag­leg sjón­ar­mið. Leik­menn, þjálf­ar­ar, dóm­arar og flokks­gæð­ingar hafa marg­sinnis orðið upp­vísir að því að hag­ræða úrslit­um, taka við mútu­greiðslum og öðru svínaríi. Áhugi almenn­ings hefur dalað í sam­ræmi við þetta. Fjöldi ung­menna sem stundar knatt­spark hrap­að. Það þarf því engan að undra þó gæði fót­bolt­ans í land­inu séu ekki upp á marga fiska.

Hingað og ekki lengra segir núver­andi for­seti lands­ins Xi Jin­p­ing. Hann hefur til­kynnt að nú eigi gras­rótin að fá séns. Fót­bolta­klúb­b­arnir eiga að fá frelsi til að skipu­leggja sín mál sjálfir án afskipta Flokks­ins. Vel að merkja þetta frelsi er tak­markað við knatt­spyrn­una og nær ekki til ann­arra sviða sam­fé­lags­ins. Það merki­lega er að for­set­inn gerir þetta ekki endi­lega af því hann hafi séð ljós­ið. Þvert á móti má ætla að hann geri þetta þrátt fyrir að hann telji að félaga­frelsi henti alls ekki „sér­stökum kín­verskum aðstæð­u­m“. Það er hins vegar búið að prófa allt annað til að bæta bolt­ann í Kína. Nú er bara þetta eft­ir. Þetta er hreinn prag­mat­ismi hjá hr. Xi. Þess má geta að einmitt svona fóru umbæt­urnar af stað í efna­hags­líf­inu fyrir 30-40 árum síð­an. Afskipti Maós af dag­legu skipu­lagi land­bún­að­ar­starf­anna hafði leitt til hung­ursneiðar um gjör­valt Kína. Þá kom Deng Xia­op­ing og sagði: „Það skiptir ekki máli hvort kött­ur­inn er svartur eða hvítur -- bara að hann veiði mýs.“ Afhelgun Maós var haf­in. Til­raunir með mark­aða­svæð­ingu voru gerðar á afmörk­uðum svæð­um. Síðar útfærðar fyrir allt land­ið.

Hásum­ar­stemm­ing

Það er komið hásumar hér  í Kína. Þau fræ sem sáð var í vor eru orðin að bylgj­andi ökrum. Það ríður á að ná inn upp­sker­unni áður en árviss flóð stór­fljót­anna skola henni til hafs. Í bolt­anum hugsa menn um að koma sem flestum stigum í höfn áður en sum­ar­hitarnir fara að há veru­lega spila­mennsk­unni.

Varð­lið­arnir mínir hafa spilað vel á leik­tíð­inni til þessa. Oft sýnt meist­ara­takta og eftir að þreyta fór að segja til sín gert nóg til að tryggja sigra. Yfir­leitt. Í maí féllu þeir reyndar úr Asíu­keppni meist­ara­liða. Enn eru samt tveir titlar inni í mynd­inni, í deild og bik­ar.

Kvenna­lands­liðið stendur í ströngu á HM í Kanada. Í fyrsta leiknum héldu þær jöfnu gegn heima­mönnum fram á lokamín­útu fram­leng­ing­ar. Þá voru þær að mínu mati óheppnar að fá dæmda á sig víta­spyrnu sem Kana­da­konur skor­uðu úr. Með glæsi­legum sigri á Hol­lend­ingum og jafn­tefli gegn Nýja-­Sjá­landi tókst þeim samt að kom­ast í 16 liða úrslit. Þar gerðu þær sér lítið fyrir og lögðu lið Kamerún og eru því komnar alla leið í 8 liða úrslit.

Karl­arnir hófu þát­töku í und­ankeppni HM í Rúss­landi 2018 með úti­leik gegn áhuga­manna­liði kon­ungs­ríkis Hima­læj­a-fjalla Bhutan (í 159. sæti á styrk­leika­lista FIFA) þann 16. júní sl. Auð­vitað á Kína að vinna svona leik vand­ræða­laust. Það liðu samt taugastrekkj­andi 45 mín­útur þar til fyrsta markið kom rétt fyrir hálf­leik. Eftir að ísinn var brot­inn hlóð­ust hins veg­ar  mörkin inn og lauk leiknum með yfir­burða­sigri Kína 0:6.