Á hverju ári deyja nokkrir Íslend­ingar vegna neyslu of stórs skammts af fíkni­efn­um. Yfir­leitt er þetta ungt fólk sem átti fram­tíð­ina fyrir sér og fyrir mis­tök inn­byrgði svo stóran skammt af fíkni­efnum að það lést.

Síð­ustu ára­tugi hafa slík dauðs­föll ýtt undir þá trú hjá mörgum að taka þurfi harðar á fíkni­efna­sölu og gera fólki erf­ið­ara með að nálg­ast efn­in. Með auknum refs­ingum muni fólk forð­ast fíkni­efn­in, bæði sölu þeirra og neyslu, rétt eins og brennt barn forð­ast eld­inn. En gæti verið að refsi­stefn­an, bann við fram­leiðslu, sölu og neyslu fíkni­efna, bein­línis stuðli að því að fleiri deyi vegna neyslu of stórra skammta?

Fólk tekur best ákvarð­anir þegar það hefur aðgang að upp­lýs­ing­um. Vegna þess að fíkni­efni eru bönn­uð, og fram­leiðsla þeirra og sala er í höndum vafa­samra aðila, fylgir fíkni­efnum engin inni­halds­lýs­ing þegar þau eru keypt né upp­lýs­ingar um hve sterk efnin eru. Því geta t.d. e-pillur verið mis­sterkar eftir því hver selur þær, sem setur fíkni­efna­neyt­endur í stór­hættu­lega stöðu. Skammtur hjá dóp­sala A getur verið mátu­leg­ur, en sami skammtur hjá dóp­sala B getur verið lífs­hættu­leg­ur.  Að sama skapi er ómögu­legt að vita hverju er blandað í efnin til að drýgja þau, en það er mjög ein­stak­lings­bundið hvaða áhrif til­tekin efni hafa á fólk.

Áfeng­is­bannið er víti til varn­aðar

Í raun erum við bara að end­ur­upp­lifa það sem við upp­lifðum í áfeng­is­bann­inu. Fólk ýmist blind­að­ist eða veikt­ist vegna illa bland­aðs landa og engin leið var fyrir það til að votta gæði heima­bruggs­ins. Bara í ár hefur fjöldi manna í heim­inum lát­ist vegna neyslu illa brugg­aðs áfengis í löndum þar sem áfengi er bann­að. Fíkni­efna­neyt­endur á Íslandi eru jafn illa staddir og áfeng­is­kaup­andi í Saudi-­Ar­ab­íu. Hann hefur tak­mark­aða hug­mynd um hvað hann setur í sig og þarf að setja traust sitt í hendur fíkni­efna­sala.

Bann við fíkni­efnum (eða áfeng­i!) hefur ein­fald­lega ekki þau áhrif að fíkni­efna­neysla hverfi. Ef til vill er neyslan minni í löndum þar sem fíkni­efna­neyt­endur eru mis­kunn­ar­laust teknir af lífi, en alla­jafna eru fíkni­efni aðgengi­leg alstaðar í heim­inum þrátt fyrir bönn. Með því að banna fíkni­efni er fram­leiðslu þeirra og sölu ýtt í und­ir­heima, þar sem réttur „neyt­enda“ er afar tak­mark­að­ur.

Að því leyti gegnir fíkni­efna­bann rík­is­ins því hlut­verki að verja ein­ok­un­ar­stöðu skipu­lagðra glæpa­sam­taka á sölu fíkni­efna, hverra sölu­and­virði skiptir millj­örðum árlega á Íslandi. Varla þarf að taka fram að fram­leið­endur og sölu­menn fíkni­efna er helstu and­stæð­ingar lög­leið­ingar fíkni­efna, enda sitja þeir einir að millj­arða króna hlað­borði.

Ljóst er að það mætti fækka dauðs­föllum vegna fíkni­efna­neyslu með því að lög­leiða fíkni­efn­in. Þegar fólk veit hvað það setur í sig er létt­ara fyrir það að taka upp­lýsta og örugga ákvörð­un. Það er erfitt þegar skipu­lögð glæpa­sam­tök sjá um fram­leiðslu og sölu fíkni­efna.

Ég held því ekki fram að breyt­ingar til frjáls­ræðis muni útrýma dauðs­föllum vegna mis­notk­unar á fíkni­efn­um, ekk­ert frekar en lög­leið­ing áfengis útrýmir ekki dauðs­föllum vegna notk­unar áfeng­is, en það hlýtur að hjálpa að fólk spili ekki rúss­neska rúl­letu í hvert skipti sem það kaupir fíkni­efni.

Höf­undur er for­maður Heimdall­ar.