Í umræðum um hina for­kast­an­legu breyt­inga­til­lögu meiri­hluta atvinnu­mála­nefndar (Jón Gunn­ars­son og Co) við til­lögu umhverf­is­ráð­herra um Ramma­á­ætlun hefur afhjúp­ast að hjá sumum hefur klukkan staðið kyrr í 30 til 40 ár. Gamla dólga-stór­iðju­stefnan lifir enn góðu lífi í hugum sumra stjórn­mála­manna og jafn­vel heilla flokka. Í þágu hennar á að henda á haug­ana allri við­leitni til að sætta sjón­ar­mið nýt­ingar í þágu orku­fram­leiðslu og verndar eða ann­ars konar nýt­ing­ar. Lög­bundið ferli Ramma­á­ætl­unar og fag­leg vinnu­brögð skulu víkja í þágu þess að áfram verði hægt að hafa opið hús fyrir upp­bygg­ingu orku­freks iðn­að­ar.

Þetta er þeim mun merki­legra þar sem ekki linnir fréttum af áfram­hald­andi og örum vexti ferða­þjón­ust­unn­ar, stærstu gjald­eyr­is­öfl­un­ar­greinar íslenska þjóð­ar­bús­ins. Óum­deilt er að sterkasta aðdrátt­ar­afl erlendra ferða­manna til lands­ins er íslensk nátt­úra. Margend­ur­teknar rann­sóknir sýna að að minnsta kosti 70 til 80 pró­sent erlendra ferða­manna sem landið sækja heim nefna íslenska nátt­úru sem fyrstu eða meg­in­á­stæðu þess að þeir kjósa Ísland sem áfanga­stað. Engu að síður er talað og aðhafst eins og hags­munir þeirrar greinar séu hrein afgangs­stærð þegar kemur að álita­málum um verndun íslenskrar nátt­úru. Gildir þá einu hvort í hlut á fram­ganga stjórn­ar­meiri­hlut­ans í atvinnu­vega­nefnd eða áform Lands­nets um risa­vaxna háspennu­línu þvert yfir og í gegnum mið­há­lendi Íslands, helst með Vega­gerð­ina í eft­ir­dragi með upp­byggðan veg. Lítum nú aðeins nánar á þjóð­hags­legt sam­hengi þess­ara hluta.

Hreinar gjald­eyr­is­tekj­ur    

Áætlað er að gjald­eyr­is­tekjur af ferða­þjón­ustu hafi farið yfir 300 millj­arða króna á síð­asta ári. Ef vöxtur grein­ar­innar í ár verður eitt­hvað nálægt því yfir árið eins og verið hefur á fyrstu fjórum mán­uð­unum (35 pró­sent í jan­ú­ar, 35 pró­sent í febr­ú­ar, 27 pró­sent í mars og 21 pró­sent í apr­íl) þá er var­lega áætlað að gjald­eyr­is­tekj­urnar verði 350 millj­arðar króna í ár. Nál­gæt 80 pró­setn af veltu grein­ar­innar verður eftir í íslenska hag­kerf­inu. Með öðrum orð­um, hrein­ar, nettó, gjald­eyr­is­tekjur af ferða­þjón­ustu stefna í nálægt 280 millj­arða króna.

Í öðru sæti kemur sjáv­ar­út­veg­ur­inn og við skulum áætla að útflutn­ings- eða gjald­eyr­is­tekjur hans verði ívið meiri en í fyrra eða um 280 millj­arð­ar. Nota má svipuð hlut­föll um það sem eftir verður í inn­lenda hag­kerf­inu í til­viki sjáv­ar­út­vegs­ins og ferða­þjón­ust­unnar eða 80 pró­sent. Auð­vitað er það eitt­hvað breyti­legt milli ára, lægra hlut­fall þegar mikið er sam­tímis flutt inn af skipum og/eða olíu­verð er hátt, en hærra þegar svo er ekki. Þar með má áætla að hreinar gjald­eyr­is­tekjur frá sjáv­ar­út­vegi verði um 225 millj­arð­ar.

Og þá að orku­frekri stór­iðju. Ef við ætlum henni sömu­leiðis að gera ívið betur í ár en í fyrra gætu gjald­eyr­is­tekj­urnar orðið um 230 millj­arð­ar. En þá ber svo við að skila­hlut­fallið til þjóð­ar­bús­ins, það sem endar innan hag­kerfis lands­ins, er allt annað og lægra en í fyrri til­vik­unum tveim­ur. Nálægt 35 pró­sent af veltu stór­iðj­unnar endar hér og það gerir hreinar gjald­eyr­is­tekjur uppá nálægt 80 millj­arða.

Sam­an­burð­ur­inn leiðir þá þetta í ljós: Ferða­þjón­ustan skilar hreinum gjald­eyr­is­tekjum upp á 280 millj­arða, sjáv­ar­út­veg­ur­inn 225 og stór­iðjan 80.

Fram­tíðin

Í hverju liggja þá okkar fram­tíð­ar­hags­munir skoðað í þessu þjóð­hags­lega sam­hengi? Að bregð­ast gæslu­hlut­verki okkar gagn­vart land­inu og nátt­úr­unni og fórna hags­munum ferða­þjón­ust­unnar á alt­ari stór­iðj­unnar sem skilar þjóð­ar­bú­inu minna en þriðj­ungi þess gjald­eyris sem ferða­þjón­ustan ger­ir? Tæp­lega getur það talist skyn­sam­leg áhersla fyrir land sem á fjár­hags­lega afkomu sína undir því að afla gjald­eyr­is­tekna og við­halda jákvæðum greiðslu­jöfn­uði næstu árin og vænt­an­lega langt inn í fram­tíð­ina. Eða um hvað snýst hinn þjóð­hags­legi vandi sam­fara afnámi hafta?

Með þessu er alls ekki sagt að hóf­sam­leg upp­bygg­ing fjöl­breyttrar orku­krefj­andi starf­semi, gjarnan í litlum og með­al­stórum fyr­ir­tækj­um, geti ekki áfram orðið hluti af okkar atvinnu­upp­bygg­ingu. En, þjóð­hags­legar for­sendur fyrir áfram­hald­andi blindri, dólga-stór­iðju­stefnu eru ein­fald­lega horfnar með öllu og voru nú raunar aldrei beysn­ar.

Það er svo efni í næstu grein að ræða þennan öra vöxt ferða­þjón­ust­unnar og þau umhverf­is­legu og þjóð­hags­legu álita­efni sem honum tengj­ast. Þar þarf vissu­lega einnig að stíga yfir­vegað til jarðar og viða­mik­illa inn­viða­fjár­fest­inga og fyr­ir­byggj­andi aðgerða er þörf.

Höf­undur er þing­mað­ur.