Inn­rásin í Úkra­ínu krefst þess að meta þarf hags­muni Íslands að ger­ast full­gildur aðili að Evr­ópu­sam­band­inu út frá þjóðar­ör­ygg­is­mál­u­m.  Aðildin snýst um fleira en gjald­mið­il­inn,  sjáv­ar­út­vegs- og land­bún­að­ar­mál. Auk þess snýst aðild um vax­andi mik­il­væga þætti eins um örygg­is- og varn­ar­mál þjóð­ar­innar og leiðir til að upp­fylla það varn­ar­lega tóma­rúm sem skap­að­ist eftir brott­hvarf Banda­ríkja­hers og minna vægi NATO í vörnum Íslands. Danska rík­is­stjórnin ætlar að auka fram­lög til varn­ar­mála og boða til þjóð­ar­at­kvæða­greiðslu í sumar um hvort Danir verði áfram utan sam­eig­in­legrar stefnu Evr­ópu­sam­bands­ins í varn­ar­mál­um.

Ógnir og átaka­svæði í alþjóða­kerf­inu hafa breyst eftir lok kalda stríðs­ins. Hags­munir Banda­ríkj­anna hafa færst til ann­arra heims­álfa og því ekki póli­tískur vilji til að taka þátt í sam­eig­in­legum vörnum Evr­ópu í sama mæli og áður. Í kjöl­farið hefur Evr­ópa þurft og mun þurfa að axla frek­ari ábyrgð á sínum örygg­is- og varn­ar­mál­um. Brott­hvarf banda­ríska hers­ins og breyttar áherslur NATO kalla á nýtt hags­muna­mat. Það er mat okk­ar, grein­ar­höf­unda, að lang­tíma hags­munum Íslands verði sem best tryggðir með aðild að NATO og fullri aðild að ESB.

Nor­ræn sam­vinna í örygg­is- og varn­ar­málum á tímum kalda stríðs­ins

Í kalda stríð­inu var náin sam­vinna á milli Norð­ur­land­anna á sviði örygg­is- og varn­ar­mála. Dan­mörk, Nor­egur og Ísland gengu í NATO meðan Sví­þjóð og Finn­land aðhyllt­ust hlut­leys­is­stefnu. Á yfir­borð­inu leit út fyrir að þjóð­irnar væru klofnar og stefndu í þver­öf­uga átt. Stað­reyndin var sú að þau voru sam­einuð í að halda hinu svo­kall­aða „nor­ræna jafn­vægi". Í því fólst að halda sig í fjar­lægð frá átökum stór­veld­anna og forð­ast átök við þau. Þessi sam­eig­in­lega afstaða leiddi til óform­legs örygg­is­sam­fé­lags, þar sem ríkin höfðu ávallt hags­muni svæð­is­ins að leið­ar­ljósi. 

Norrænu ríkin í NATO stóðu vörð um póli­tískan stöð­ug­leika á svæð­inu. Þau vís­uðu oft til nor­rænnar sam­stöðu þegar staða Finn­lands var rædd á vett­vangi NATO. Póli­tískur þrýst­ingur Sov­ét­ríkj­anna á Finn­land hefði óhjá­kvæmi­lega auk­ist ef Dan­mörk og Nor­egur hefðu fall­ist á varð­veislu kjarn­orku­vopna og við­veru Banda­ríkja­hers. Í tví­póla­kerfi kalda stríðs­ins stóðu Norð­ur­löndin að mörgu leyti betur að vígi en ríki Mið-­Evr­ópu, þar sem þeim tókst að mestu leyti að kom­ast hjá átökum stór­veld­anna. 

Ný heims­mynd kallar á nýtt hags­muna­mat 

Í dag eru örygg­is- og varn­ar­hags­munir Norð­ur­land­anna sam­tvinn­aðir Evr­ópu. Þau hafa í gegnum tíð­ina varið tak­mörk­uðum fjár­munum til víg­bún­aðar og lagt áherslu á mann­rétt­indi, lýð­ræði, lög og reglu í alþjóða­kerf­inu og sam­vinnu innan alþjóða­stofn­ana. Þessi grunn­stef í utan­rík­is­stefnu þeirra sam­rým­ast vel afstöðu ríkja Evr­ópu­sam­bands­ins og eru í sam­ræmi við hefð­bundnar áherslur þeirra. 

Utan­rík­is-, örygg­is- og varn­ar­sam­starf Evr­ópu­sam­bands­ins er í stöðugri þró­un. Íslend­ingar geta skipað sér í sveit með hinum Norð­ur­lönd­unum og Eystra­salts­lönd­unum innan þess. Inn­ganga Ísland í Evr­ópu­sam­bandið og þátt­taka í sam­eig­in­legri stefnu þess í utan­rík­is- og örygg­is­málum mun upp­fylla það varn­ar­lega tóma­rúm sem skap­að­ist eftir brott­hvarf Banda­ríkja­hers og minna vægi NATO í vörnum Íslands. 

Höf­undar eru stjórn­mála­fræð­ing­ar.