Helgi Þór Harð­ar­son

,,Ís­land hefur ekki verið stétt­skipt á sama hátt og mörg önnur lönd og það er einn af mörgum góðum kostum þess að byggja þetta land..." sagði Sig­mundur Davíð Gunn­laugs­son árið 2013 í hjart­næmri þjóð­há­tíð­ar­ræðu á Aust­ur­velli. Í ljósi þessa hlýtur að kvikna spurn­ing­in:  Hver er þá í þess­ari ,,milli­stétt" sem verið er að bjarga með stóru skulda­nið­ur­fell­ing­unni?

Í orð­ræðu núver­andi for­sæt­is­ráð­herra birt­ast ósjaldan lítt skil­greind hug­tök eins og ,,heim­il­in" gerðu fyrir kosn­ingar og ,,milli­stétt" nú. Þetta eru hug­tök sem allir virð­ast geta tengt við sjálfa sig. Fáir líta á sjálfa sig sem lág­stétt­ar­fólk og 99 pró­sent Íslend­inga búa á heim­ili. Þannig virð­ast sumir hafa skilið kosn­inga­lof­orð Sig­mundar sem svo að Fram­sókn­ar­flokkur ætl­aði að berj­ast fyrir rétt­læti öllum Íslend­ingum til handa og af barns­legri auð­trú talið að það væri raun­in.

"Eitt þarf alla­vega ekki að deila um; þeir sem festu kaup á dýr­ustu fast­eign­unum fá mestan pen­ing úr ,,skulda­leið­rétt­ing­um" Ríkisstjórnarinnar."

Í ljós kom að sjálf­sögðu annað og við því vör­uðu margir fyrir kosn­ing­ar. Bent var á að forrystu­menn stjórn­ar­flokk­ana væru báðir afar auð­ugir menn og e.t.v. ekki lík­legir til að sýna skiln­ing á greiðslu­vanda almúg­ans. En draumur fólks um að losna undan skulda­böggum sínum varð varn­að­ar­orðum yfir­sterk­ari og Sig­mundur og ,,heim­il­in" hans unnu glæstan kosn­inga­sigur og ,,milli­stétt­inni" átti eftir að vera ríku­lega launað fyrir traust­ið.

Dul­ar­full milli­stétt

En hverjir eru í þess­ari dul­ar­fullu ,,milli­stétt"? Það má finna sterkar vís­bend­ingar um hvernig skil­greina má stéttir íslensks sam­fé­lags með því að rýna í stefnu ríkj­andi stjórn­valda og hvernig skipan Nýja Íslands hefur verið mót­uð. Skulda­leið­rétt­ingin gefur okkur mjög afger­andi mynd af því hvernig verið er að búa til, aðgreina og auka aðstöðumun milli þegna þessa lands þar sem einum hóp eru gefnir gríð­ar­legir fjár­munir úr stór­skuldugum rík­is­sjóð. Semsé eig­endum fast­eigna.

Eitt þarf alla­vega ekki að deila um; þeir sem festu kaup á dýr­ustu fast­eign­unum fá mestan pen­ing úr ,,skulda­leið­rétt­ing­um" Rík­is­stjórn­ar­inn­ar. En féið kemur ekki frá bönkum eða vog­un­ar­sjóðum eins og rætt var um fyrir kosn­ing­ar, heldur úr sam­eig­in­legum sjóðum allra lands­manna. Þeir 80 millj­arðar sem fast­eigna­eig­endur eiga nú að fá gef­ins jafn­gilda um 230.000 krónum á hvert manns­barn á Íslandi! Það er átján­föld sú upp­hæð sem notuð er í almennar húsa­leigu­bætur í ár (til þess að fá húsa­leigu­bætur þurfa hjón að vera með minna en 158.000 krónur á mán­uði á mann!).

"­Með aðgerð­unum hafa 80 millj­arðar verið teknir úr sam­eig­in­legum sjóðum skatt­greið­enda og gefnir ákveðnum hópi (stétt) sam­fé­lags­ins, án þess að sýnt þyki að sá hópur sé neitt sér­stak­lega illa staddur."

Þrátt fyrir að höf­uð­stóll fast­eigna­lána hafi vissu­lega hækkað standa þó lík­lega verst þeir sem tóku lán til að fjár­festa í öðru en fast­eignum fyrir hrun. En ein­göngu á að vernda þá sem keyptu fast­eignir gegn for­sendu­brest­inum marg umtal­aða en ekki þá sem fjár­festu í menntun til dæmis eða bara ein­hverju allt öðru. Er for­sendu­brestur lán­töku þessa fólks ein­hverju minni en þeirra sem keyptu sér fast­eign­ir?

Í grunn­inn er þetta stétt­skipt mis­munun og lausn sem best kemur út fyrir þá sem eiga, en skulda jafn­framt mest. Sem­sagt tekju­hæstu hóp­arn­ir. ,,Milli­stétt" ekki síður en stéttin þar fyrir ofan sem fær mest fyrir sinn snúð.

Þetta þarf í sjálfu sér ekki að koma á óvart þegar tveir hægri flokkar leggj­ast í eins rót­tækt inn­grip og skulda­nið­ur­fell­ingar Rík­is­stjórn­ar­innar eru og enn síður þegar fram­kvæmd­inni er stjórnað af Tryggva Þór Her­berts­syni.  Eft­ir­far­andi er til dæmis haft eftir honum og enn kemur skýrar í ljós hverjir eru í þess­ari marg umræddu ,,milli­stétt":

„Það fólk sem situr á þingi er margt hvert vel menntað og hefur gegnt stöðum sem hafa borgað vel og lifistand­ar­dinn á því er í sam­ræmi við það – svona eins og efri milli­stétt og eitt­hvað þvíum­líkt. Ég veit að margir kollegar mínir og þar á meðal ég – að ég hef borgað með mér síðan ég hóf störf á alþing­i.“ Taka skal fram að byrj­un­ar­laun þing­manna voru 520 þús­und á mán­uði þegar ummælin falla. Flestir þó á nokkuð hærra kaupi en það.

Átta­tíu millj­arðar úr rík­is­sjóði til útvaldra

Með aðgerð­unum hafa 80 millj­arðar verið teknir úr sam­eig­in­legum sjóðum skatt­greið­enda og gefnir ákveðnum hópi (stétt) sam­fé­lags­ins, án þess að sýnt þyki að sá hópur sé neitt sér­stak­lega illa stadd­ur. En gleymum heldur ekki að þessi hópur er bæði per­sónu­legt og póli­tískt bak­land lang­flestra þing­mann­ana sem sam­þykkja þessar aðgerð­ir. Þessu lýsa ummæli Tryggva hér að ofan alveg full­kom­lega. Hvað ætli leigj­endur séu mik­ill hluti þing­manna til dæm­is?

Þegar öllu er á botnin hvolft eru ,,heim­il­in" (sem talað var um fyrir kosn­ingar að ætti að bjarga) í raun bara þeir sem eiga hús­næði og nú er komið í ljós að svokölluð ,,milli­stétt" er  í raun líka bara þeir sem eiga hús­næði og virð­ast ná endum þokka­lega sam­an.

"­Fólk sem ekki á hús­næði þarf raunar að átta sig á (og sætta sig við) að það er komið í ,,lág­stétt" og þar er ætl­unin að halda því."

Af þessu hlýt ég því að draga þá ályktun að ég og þar með um 30% lands­manna sé af ,,lág­stétt", heim­ili mitt sé í raun ekki ,,heim­ili" í skil­grein­ingu Sig­mundar Dav­íðs því vissu­lega á ég ekk­ert í stein­steyp­unni utan um það og því ekki eitt þeirra heim­ila sem fær sinn for­sendu­brest leið­rétt­an.

Fólk sem ekki á hús­næði þarf raunar að átta sig á (og sætta sig við) að það er komið í ,,lág­stétt" og þar er ætl­unin að halda því. Allt er gert til að halda fast­eigna­verði háu og er þessi aðgerð vit­an­lega hluti af því. Á meðan fast­eigna­verð er að hækka græða jú allir í ,,milli­stétt" og upp­úr!

Stétt sem skortir málsvara

Þess­ari nýupp­götv­uðu ,,stétt" minni skortir líka til­finn­an­lega sterka málsvara í íslenskri póli­tík. Um 30% þjóð­ar­innar eru í leigu­hús­næði og þannig hluti af þess­ari nýju og afskiptu ,,lág­stétt" og ég sakna þess að sjá póli­tískt afl gera þennan hóp að sínum skjól­stæð­ingum með afger­andi hætti, líkt og aðrir hafa gert við ,,milli­stétt­ina" og útgerð­ar­menn­ina.

Vinstri flokkum á Íslandi hefur því miður ekki tek­ist að gæta hags­muna þessa hóps eins og skyldi og ég held að síð­ustu kosn­ingar hafi end­ur­speglað það að vissu leyti. Ég hefði haldið að fjöldi leigj­enda ætti að vera nægur til að þar væri freist­andi að seil­ast eftir atkvæð­um. En ég man varla eftir að minnst hafi verið á leigu­mark­að­inn fyrir síð­ustu kosn­ingar en kann þó að skjátl­ast.

Að sama skapi voru það skipu­lags­mál sem alger­lega heltóku umræð­una fyrir nýliðnar borg­ar­stjórn­ar­kosn­ingar og hug­myndir að úrræðum til handa leigj­endum í borg­inni alger­lega týndar í þrasi um stór­fram­kvæmdir og ein­hvern flug­völl sem fæstir þurfa eða hafa efni á  að nota hvort eð er.

En á meðan rík­ari hluti þjóð­ar­innar fær umslag inn um lúg­una þess efnis að skuldir þeirra lækki um millj­ón­ir, má sá fátæk­ari láta sér nægja mán­að­ar­leg umslög frá lög­fræð­ingum inn­heimtu­fyr­ir­tækj­anna sem lifa góðu lífi á að krefja öreiga um allt að 600% af upp­haf­legum skuldum fjöl­skyldna í van­skil­um. Ég vona alla­vega að leigj­endur þessa lands geri sér grein fyrir hverslags kerfi er hér í mótun fyrir kom­andi kyn­slóðir og venji sig jafn­framt við til­hugs­un­ina um að vera í ,,lág­stétt" því í stétt­skiptu sam­fé­lagi er ekki auð­velt að skipta um stétt.

Höf­undur er leigj­andi og sölu­mað­ur.