Eftirlitsstofnun EFTA (ESA) hefur komist að þeirri niðurstöðu að Ísland hafi mátt setja sérstök lög um eign á aflandskrónum. Tveir bandarískir vogunarsjóðir höfðu kvartað til stofnunarinnar vegna laganna, sem sett voru 23. maí síðastliðinn og voru liður í aðgerðum íslenskra stjórnvalda til að losa fjármagnshöft, og töldu að þau væru í andstöðu við samninginn um Evrópska efnahagssvæðið (EES). ESA er ósammála þessu og birti í dag ákvörðun sína um að lögin séu í samræmi við EES-samninginn.
Frank J. Büchel, sem situr í stjórn ESA, segir að markmið íslensku laganna sé að skapa grundvöll fyrir frjálst flæði íslensku krónunnar, sem á endanum mun gera Íslandi kleift að taka á ný fullan þátt í frjálsum fjármagnsflutningum. Þar af leiðandi séu þau ekki brot á EES-samningnum.
Greiðslujöfnunarvandi heimilar verndarráðstafanir
Forsaga málsins er sú að í júní 2016 bárust ESA tvær kvartanir vegna lagasetningar um eign á aflandskrónum. Kvartanirnar byggðust á því að rök íslenskra stjórnvalda og tilvísun í verndarsjónarmið eigi sér ekki stoð miðað við núverandi efnahagsástand á Íslandi.Kvartanirnar tvær komu frá tveimur bandarískum vogunarsjóðum, Eaton Vance Corp. og Autonomy Capital LP, sem sættu sig ekki við að eignir þeirra hafi verið settar inn á nær vaxtalausa reikninga í refsingarskyni fyrir að taka ekki þátt í útboðunum. Þess í stað fólu sjóðirnir lögmanni sínum að kanna grundvöll fyrir mögulegri málshöfðun á hendur íslenska ríkinu auk þess sem þeir kvörtuðu til ESA vegna lagasetningarinnar sem samþykkt var aðfaranótt 23. maí síðastliðins, og þeir telja að feli í sér eignarupptöku og brot á jafnræðisreglu. Þar af leiðandi töldu þeir lögin vera í andstöðu við EES-samninginn.
ESA er ósammála og birti ákvörðun sína þess efnis í dag. Í fréttatilkynningu frá ESA vegna lokunar málanna tveggja segir: „Þótt efnahagur íslenska ríkisins hafi styrkst á undanförnum árum telur ESA það ekki fela í sér að greiðslujöfnunarvandi Íslands hafi verið leystur. Því sé enn ekki tryggt að ekki verði óstöðugleiki í kjölfar afnáms hafta. Standi EES-ríki frammi fyrir greiðslujöfnunarvanda eða sé alvarleg hætta á að örðugleikar skapist, hafa stjórnvöld og löggjafinn talsvert svigrúm til að grípa til verndarráðstafana. ESA telur að lagasetningin falli innan þessa svigrúms og hefur því ákveðið að loka málunum.“
En á eftir að fjalla um mál sjóðanna fyrir íslenskum dómstólum.
Grímulaus áróður samhliða málarekstri
Samhliða málarekstri vogunarsjóðanna tveggja fyrir íslenskum dómstólum og hjá ESA hefur fyrirbæri sem kallast Iceland Watch rekið linnulausan áróður fyrir sömu hagsmunum og sjóðirnir voru að reyna að verja. Iceland Watch, sem rekið er af hugveitunni Institute for Liberty, vakti fyrst athygli hérlendis þegar það keypti birtingar á Twitter til að koma boðskap sínum á framfæri. Augljóst er að tilgangurinn er að gæta hagsmuna erlendra kröfuhafa sem neituðu að taka þátt í aflandskrónuuppboði Seðlabanka Íslands í sumar sökum þess að þeim fannst gengið sem þar var í boði fyrir skuldabréf þeirra ekki nógu hátt. Þess í stað voru eignir þeirra settar inn á vaxtalausa reikninga. Það var hægt vegna sérstakra laga sem Alþingi setti í aðdraganda útboðanna. Lagasetningin var rökstudd með því að aðgerðirnar þættu nauðsynlegar til að stuðla að greiðslujafnvægi í íslenska efnahagskerfinu og verja stöðugleika landsins. Undir það hefur ESA nú tekið.
Þann 14. október síðastliðinn, tveimur vikum fyrir alþingiskosninga, birtust síðan heilsíðuauglýsingar í bæði Fréttablaðinu og Morgunblaðinu frá Iceland Watch. Auglýsingarnar birtust einnig á á dönsku í dönskum fjölmiðlum, m.a. viðskiptablaðinu Börsen, og á ensku í bandarískum fjölmiðlum.
Í auglýsingunni voru Íslendingar varaðir við því að mismuna alþjóðafjárfestum. Þar sagði:„Við höfum séð þetta áður. Þegar kærulaus stjórnvöld fyrirgera réttarríkinu hverfur erlend fjárfesting og landsmenn gjalda fyrir það. Á Íslandi mismuna ný lög alþjóðlegum fjárfestum og neyða þá til að selja skuldabréf sem tryggð eru í krónum með miklum afslætti, eða til að láta eignir sínar á reikninga sem bera enga vexti. Tölum skýrt: Svívirðileg ný lög landsins mismuna fjárfestum eftir þjóðerni þeirra. Frekar en að halda áfram viðræðum við alþjóðlega fjárfesta sem reynt hafa að ná samningum í góðri trú hefur Ísland stillt þeim upp við vegg.“
Ný auglýsing með Má í aðalhlutverki
Síðustu tvo dagana fyrir kosningar birti Iceland Watch svo nýja auglýsingu í Morgunblaðinu. Nú var hún með mynd af Má Guðmundssyni seðlabankastjóra og spurt hver „greiði fyrir spillingu og mismununarreglur á Íslandi“ og sagt að lesendur gerðu það. Þar var einnig spurt hvort Sturla Pálsson, framkvæmdastjóri hjá Seðlabankanum, hafi „notað þekkingu sína á nýlega tilkynntri löggjöf um gjaldeyrishöft sem mismunar erlendum fjárfestum um að stunda innherjaviðskipti“.
Í auglýsingunni var því haldið fram að mismununarstefna íslenskra íslensku gjaldeyrishaftanna hafi kostað hvern Íslending á bilinu 1,7 til 3,1 milljón króna. Þetta hafi komið fram í „nýrri rannsókn“ sem er þó ekki tiltekið hver hafi framkvæmt eða hvernig.
Iceland Watch reyndi einnig að fá auglýsinguna birta í Fréttablaðinu en blaðið neitaði að gera það.
