Sumir hafa list árinu 2016 sem “annus horri­bil­is” (hræði­legu ári) í tón­list­ar­heim­inum vegna þeirra dauðs­falla sem hafa átt sér stað. Hér er ekki aðeins um vin­sæla tón­list­ar­menn að ræða heldur stór­merki­lega lista­menn sem hafa mótað sam­tíma sinn og jafn­vel haft áhrif langt út fyrir heim tón­list­ar­inn­ar. Sem betur fer eru fáir þeirra í yngri kant­inum en flestir þeirra voru virkir í sköpun alveg fram undir það sein­asta. Hér eru stærstu nöfnin sem kvöddu okkur á árinu.

Þrjár risa­stjörnur lét­ust á árinu.

David Bowie

Þann 8. jan­úar kom Blackstar, 26. stúd­íó­plata David Bowie, út á 69. afmæl­is­degi hans. Platan þótti meist­ara­verk og ein af hans allra bestu á löngum og far­sælum ferli. Ein­ungis tveimur dögum seinna var það til­kynnt að Bowie væri all­ur. Bana­mein hans var krabba­mein í lifur og það kom eins og þruma úr heið­skýru lofti fyrir aðdá­endur hans sem vissu ekk­ert af veik­ind­un­um. Bowie hafði þó vitað þetta síðan um mitt ár 2014 en ákveðið að halda þessu frá almenn­ingi og meira að segja nánum vinum og sam­starfs­mönnum sín­um. Margir sem unnu að Blackstar með honum vissu heldur ekki af veik­ind­un­um. Bowie hafði misst allt hárið í lyfja­með­ferð en hann bar sig­það vel að fólk átt­aði sig ekki á alvar­leika máls­ins. Blackstar var ein­ungis önnur platan sem hann gaf út eftir að hann fékk hjarta­á­fall árið 2004. 

Eftir áfallið hélt hann sig að miklu leyti til hlés og spil­aði sjaldan á tón­leik­um. Hann lifði mun rólegra lífi og ein­beitti sér frekar að fjöl­skyld­unni. Engu að síður var hann ennþá lista­maður sem skipti máli og fólk tók eftir nýju efni frá hon­um. Bowie fer í sögu­bæk­urnar sem eitt af stóru nöfn­unum í tón­list­ar­sög­unni. Hann fylgdi tíð­ar­and­anum eins og kamelljón en var engu að síður öðru­vísi en allir aðr­ir. Hann bjó til per­sónur á borð við Ziggy Star­d­ust og The Thin White Duke sem eru jafn lif­andi í okkar hugum og margar af þekkt­ustu per­sónum bók­mennt­anna. Tón­listin er ekki eina greinin sem missti því að Bowie mark­aði spor í öðrum greinum list­anna, s.s. mynd­list, kvik­mynd­um, leik­húsi, tísku o.fl.

Prince

Prince Rogers Nel­son, betur þekktur sem Prince og stundum O(+>, fannst lát­inn í lyftu á heim­ili sínu þann 21. apr­íl, 57 ára gam­all. Heim­ili hans, Paisley Park, var einnig upp­töku­verið þar sem margar af hans þekkt­ustu plötum voru teknar upp og tón­leika­stað­ur, stað­sett í bænum Chan­has­sen í útjaðri Minn­ea­polis borgar í Minnesota fylki. Seinna var það opin­berað að ofneysla fentanýls, sem er mor­fín­skylt lyf, hefði dregið hann til dauða. Prince hafði verið háður sterkum verkja­lyfjum lengi, jafn­vel um ára­tuga skeið, en fíknin versn­aði til muna eftir aðgerð á mjöðm árið 2008. Undir það síð­asta var hann far­inn að ganga við staf og tók allt að 80 pillur af verkja­lyfjum á dag. Hann vissi þó sjálfur að ástandið stefndi í óefni og hafði sam­band við lækni til að hjálpa sér að kom­ast yfir fíkn­ina. En það var of seint því dag­inn sem hann átti að fara í rann­sókn lést hann. Dauði Prince kom fólki í opna skjöldu en kveikti jafn­framt á umræð­unni um lækna­dóp. Talið er að meira en 150.000 Banda­ríkja­menn hafi dáið vegna ofneyslu lög­legra mor­fín­skyldra lyfja frá alda­mótum og því um eig­in­legan far­aldur að ræða. Eftir dauða Prince hafa þing­menn keppst við að lýsa því yfir að lög­gjöf­ina þurfi að laga til að takast á við þennan vanda, t.d. með með­ferð­ar­úr­ræðum og betri lyfj­u­m. 

Dauðs­fallið kom aðdá­endum Prince nokkuð í opna skjöldu. Fæstir vissu að um alvar­legt vanda­mál væri að ræða enda not­aði hann lyfin ekki sem afþr­ey­ingu heldur við kvöl­um. Prince var afkasta­mik­ill tón­list­ar­maður allt undir það síð­asta, bæði í útgáfu og í tón­leika­haldi. Vin­sældir hans voru þó ekki þær sömu og þær voru á níunda og tíunda ára­tugnum þegar hann var ein af stærstu popp­stjörnum heims. Prince verður minnst sem eins hæfi­leik­a­rík­asta og fjöl­hæf­asta tón­list­ar­manns sög­unn­ar. Hann gat spilað óað­finnan­elga á nán­ast hvaða hljóð­færi sem var, hann hafði ótrú­lega breitt radds­við, hann atti saman flestum teg­undum tón­list­ar, og hann skil­aði því best af sér á svið­inu.

Leon­ard Cohen

And­lát hins 82 ára Leon­ard Cohen kom fólki ekki í opna skjöldu en það var engu að síður harmdauði. Cohen lést þann 7. nóv­em­ber á heim­ili sínu í Los Ang­el­es. Hann hafði þjáðst af krabba­meini en talið er að hann hafði lát­ist eftir fall í svefni. Þrátt fyrir það að vera kom­inn á níræð­is­aldur og þjáður af veik­indum var hann enn virkur í tón­list. Ein­ungis rúmum tveimur vikum áður kom út hans 14. Stúd­íó­plata, You Want It Dar­ker, sem seld­ist vel og fékk mikið lof gagn­rýnenda. Cohen hefur vænt­an­lega vitað að hún yrði hans síð­asta og það skín í gegn í text­un­um. Hann virð­ist þó hafa verið nokkuð sáttur við ævi­starf sitt og til­bú­inn að deyja því að þeir eru lausir við ang­ist og ótta. Hann hafði heldur ekki tapað húmornum og lífs­gleð­inni. Í við­tali við tíma­ritið The New Yor­ker skömmu áður sagði hann:

Ég er til­bú­inn að deyja. Ég vona að það verði ekki of óþægi­legt. Þetta er komið hjá mér.

Eftir að kunn­gjört var að Cohen væri allur setti tón­list­ar­heim­ur­inn upp sorg­ar­band. Justin Tru­deau for­sæt­is­ráð­herra Kana­da, heima­lands Cohen,  vott­aði honum virð­ingu sína og full­yrti að heim­ur­inn myndi sakna hans. Cohen verður fyrst og fremst minnst sem laga­höf­undar og texta­smiðs enda kom hann úr heimi bók­mennta og ljóð­list­ar. Honum hefur margoft verið líkt við Nóbelskáldið Bob Dylan í því sam­hengi. Cohen sagð­ist sjálfur aldrei hafa elt tísku­straumanna í tón­list­inni heldur hefði umheim­ur­inn ann­ars lagið fallið að hans stefnu. Þá á hann við sín helstu vin­sæld­ar­skeið á árunum í kringum 1970 og svo aftur um miðjan níunda ára­tug­inn.

Fleiri merki­legir tón­list­ar­menn kvöddu.

George Mich­ael

Mann­rétt­inda­fröm­uð­ur­inn og popp­söngv­ar­inn George Mich­ael lést á jóla­dag árs­ins 2016, 53 ára að aldri. Hjarta­galli var bana­mein hans og kom and­lát hans mörg­um, þá sér­stak­lega aðdá­endum hans, á óvart. Fjöldi fólks lagði leið sína að heim­ili Mich­ael á jóla­dag til þess að votta söngv­ar­anum virð­ingu sína.

George Mich­ael var einn af stofn­endum popp­hljóm­sveit­ar­innar Wham! á níunda ára­tug síð­ustu aldar sem gerði mörg lög vin­sæl. Eftir að sóloverk­efni Mich­ael fóru að taka meiri og meiri tíma hætti Wham! og hann snéri sér alfarið að eigin verk­efn­um.

Mich­ael var sam­kyn­hneigður og lagði mikið til mann­rétt­inda­bar­áttu sam­kyn­heigðra á sinni lífs­leið. Mich­ael við­ur­kenndi ekki kyn­heigð sína að fullu fyrr en árið 1998 þegar hann var 34 ára og hafði verið hand­tek­inn fyrir það sem kallað var „ósæmi­legt athæfi“ á kló­setti í Los Ang­el­es. Hann sagði síðar að hann hefði eflaust orðið ham­ingju­sam­ari maður ef hann hafði getað opin­berað kyn­heigð sína þegar hann var 19 ára; þegar hann kom út úr skápnum gagn­vart vinum sín­um.

(Greinin birt­ist fyrst 16. des­em­ber síð­ast­lið­inn. George Mich­ael var bætt við í umfjöll­un­ina af Rit­stjórn Kjarn­ans)

Keith Emer­son og Greg Lake

Tveir af með­limum bresku hljóm­sveit­innar ELP (Em­er­son, Lake & Pal­mer) lét­ust á árinu. ELP var ein af vin­sæl­ustu og áhrifa­mestu rokk­hljóm­sveitum  átt­unda ára­tug­ar­ins. Á níunda ára­tugnum fóru þeir allir í mis­mun­andi áttir en komu svo stutt­lega aftur saman í byrjun tíunda ára­tugs­ins. ELP-liðar voru nokkuð frá­brugðnir öðrum tón­list­ar­mönnum á sínum tíma. Þeir skeyttu saman ýmsum tón­list­ar­stefnum og voru fremur undir áhrifum klass­ískrar tón­listar en rokks og blús. Hljóm­borðs­leikur Emer­son var horn­steinn­inn í tón­list­inni en ekki gít­ar­leik­ur­inn. Lögin voru löng og mik­ill tími fór í að sýna fram á yfir­burða færni þeirra sem hljóð­færa­leik­ara. En þeir voru svo heppnir að átt­undi ára­tug­ur­inn var einmitt það skeið í tón­list­ar­sög­unni þar sem tón­list á borð við þeirra gat notið svo mik­illa vin­sælda.

Keith Emer­son (71) framdi sjálfs­víg með byssu þann 11. mars á heim­ili sínu í Santa Mon­ica í Kali­forn­íu. Hann hafði verið þung­lyndur lengi og átt við áfeng­is­vanda­mál að stríða.

Gít­ar­leik­ar­inn Greg Lake (69) lést 7. des­em­ber í Lund­únum úr krabba­meini. Lake hafði barist við sjúk­dóm­inn í langan tíma.

Merle Hagg­ard

Country-­goð­sögnin og harð­jaxl­inn Merle Hagg­ard féll frá þann 6. apríl á heim­ili sínu í Palo Cedro í Kali­forn­íu. Hagg­ard var 79 ára gam­all og hafði verið heilsu­veill lengi. Árið 2008 greind­ist hann með lungna­krabba­mein og und­ir­gekkst stóra aðgerð. Hann hélt þó áfram að taka upp plötur og spila á tón­leikum eftir það. Það sem dróg hann loks til dauða var lungna­bólga. Hagg­ard var síbrota­maður á unga aldri og sat lengi inni en sló í gegn í country-tón­list um miðjan sjö­unda ára­tug­inn. Hann spil­aði country af gamla skól­an­um, laust við allt glys og glam­úr, og höfð­aði mikið til verka­manna­stétt­ar­inn­ar. Hann söng mikið um föð­ur­land sitt og íhalds­söm gildi og varð fyrir vikið and­stæð­ingur hipp­anna.

Þetta fleytti honum áfram og hann náði mörgum lögum inn á vin­sælda­lista. Þekktasta lagið var Okie from Muskogee sem íslenska hljóm­sveitin Ðe lónlí blú bojs flutti sem Það blanda allir landa upp til stranda. Á seinni árum sett­ist hann á bekk með Johnny Cash, Willie Nel­son og fleirum í hinni svoköll­uðu útlaga­hreyf­ingu sem hafn­aði aðgengi­legri country-tón­list sam­tím­ans en leit fremur aftur til for­tíð­ar. Hagg­ard var manna háværastur í þeim hópi. En pirr­ing­ur­inn og tuðið var ekki end­ur­goldið því að innan country-­geirans er hann almennt tal­inn einn af fremstu tón­skáldum og flytj­endum frá upp­hafi.

Leon Russell

Þann 13. nóv­em­ber lést hinn 74 ára Leon Russell á heim­ili sínu í Mt. Juliet í Tenn­essee. Hann lést í svefni eftir mikil hjarta­veik­indi og erf­ið­leika eftir skurð­að­gerð. Hinn lit­ríki Russel náði nokkrum vin­sældum á átt­unda ára­tugnum sem sólólista­maður en áhrif hans á aðra tón­list­ar­menn voru alltaf langt um meiri. Russell spil­aði á hljóm­borð og píanó með hljóm­sveit­inni The Wreck­ing Crew á sjö­unda ára­tugn­um. Það var sam­an­safn afburða­færra tón­list­ar­manna sem spil­uðu inn á plötur fyrir aðra. Hljóm­sveitin spil­aði inn á ótal þekktar plöt­ur, t.d. fyrir The Roll­ing Sto­nes, The Beach Boys, The Byrds, Frank og Nancy Sinatra, Ike og Tinu Turner, Sonny og Cher og ótal marga aðra. Með hljóm­sveit­inni lærði hann að spila nán­ast hvaða gerð af tón­list sem var, allt frá gospel til brim­brett­arokks. Eftir að hljóm­sveitin hætti og Russell fór að semja eigið efni þá hélt hann áfram að semja fyrir og vinna með öðr­um. Hann samdi lög fyrir og vann náið með B.B. King, Tom Jones, The Carpenters, Joe Cocker, Bob Dylan og Elton John. Allir sem unnu með honum báru honum góða sög­una og töldu hann hafa haft mikil áhrif á feril sinn. Russell fer í bæk­urnar sem ein óeig­in­gjarn­asta stjarna sög­unn­ar. 

Stór nöfn úr tón­list­ar­iðn­að­inum kvöddu einnig.

Upp­töku­stjór­inn George Martin lést frið­sam­lega í svefni á heim­ili sínu í Englandi, níræður að aldri, þann 8. mars. Martin var oft kall­aður “fimmti bít­ill­inn” enda fram­leiddi hann allar Bítla­plöt­urnar nema þá síðustu, Let It Be. Hann hjálp­aði og leið­beindi Bítl­unum í gegnum allan fer­il­inn og hafði mikil áhrif á útsetn­ingar laga þeirra, t.d. Yester­day og Eleanor Rigby. Hann spil­aði einnig sjálfur á píanó í nokkrum lög­um. Martin vann með fjöl­mörgum öðrum lista­mönnum og útsetti t.d. tón­list­ina fyrir fyrstu James Bond kvik­mynd­irnar en nafn hans verður ávallt nefnt í sömu andrá og Bítl­anna.

Hinn 2. sept­em­ber lést umboðs­mað­ur­inn Jerry Heller úr hjarta­á­falli í Los Ang­el­es. Hell­er, sem var 75 ára, var einn af helstu áhrifa­mönnum í upp­gangi rapptón­listar á níunda og tíunda ára­tugn­um. Hann stofn­aði útgáfu­fyr­ir­tækið Ruthless Records árið 1987 ásamt Eazy-E, for­sprakka hljóm­sveit­ar­innar N.W.A., og saman seldu þeir yfir 100 millj­ónir platna. Hann var umdeildur en eitt er víst, þ.e. að bófarapp hefði ekki verið samt án Jerry Hell­er.

Útgef­and­inn Phil Chess lést þann 18. októ­ber á heim­ili sínu í Tuczon í Arizóna fylki, 95 ára að aldri. Phil  og Leon­ard bróðir hans (sem lést árið 1969) ráku saman djass­klúbba á fjórða og fimmta ára­tugnum í Chicago. Árið 1947 keyptu þeir útgáfu­fyr­ir­tæki sem þeir end­ur­nefndu Chess Records og ein­beittu sér að blús og r&b tón­list. Útgáfan varð ákaf­lega mik­il­væg fyrir tón­list­ar­grein­ina í 20 ár og mætti segja að hún hafi verið eins konar stofnun í sjálfu sér. Lista­menn á borð við Chuck Berry, Muddy Waters, Etta James, Johnny Lee Hooker og The Roll­ing Sto­nes tóku upp í hljóð­veri Chess bræðra.