Aðal­með­ferð í máli ákæru­valds­ins gegn fimm fyrr­ver­andi starfs­menn Glitn­is, sem eru ákærðir fyrir stór­fellda mark­aðs­mis­notkun og umboðs­svik, stendur nú yfir í hér­aðs­dómi Reykja­vík­ur. Málið snýst um atburði sem áttu sér stað fyrir um ára­tug síð­an. Ákæran gegn þeim var gefin út í mars í fyrra. Með útgáfu hennar var það stað­fest að rök­studdur grunur væri um að allir stóru bank­arnir þrír hafi stundað umfangs­mikla mark­aðs­mis­notkun fyrir hrun. Raunar er það meira en rök­studdur grun­ur. Þegar hafa fallið þungir dómar vegna mark­aðs­mis­notk­unar í Glitni, Lands­banka Íslands og Kaup­þingi.

Þeir fimm sem eru ákærðir í mál­inu sem nú er fyrir dóm­stólum eru Lárus Weld­ing, fyrr­ver­andi for­stjóri Glitn­is, Jóhannes Bald­urs­son, fyrr­ver­andi fram­kvæmda­stjóri fyr­ir­tækja­sviðs Glitn­is, og þrír fyrr­ver­andi miðl­ar­ar, þeir Jónas Guð­munds­son, Val­garð Már Val­garðs­son og Pétur Jón­as­son.

Hægt er að lesa ákæruna hér í heild sinni.

Í ákærunni segir að meint brot hinna ákærðu hafi verið mjög umfangs­mik­il, þaul­skipu­lögð, hafi staðið yfir í langan tíma og hafi varðað gríð­ar­lega háar fjár­hæð­ir. Í ákærunni er til­greint að hinir ákærðu hafi með skipu­lögðum hætti keypt gríð­ar­legt magn af bréfum í Glitni til að halda mark­aðs­verði þeirra uppi. Lárusi er síðan gefið að hafa losað um hlut­ina, og með því mis­notað aðstöðu sína sem for­stjóri, með því að selja þau til félaga í eigu margra af stærstu við­skipta­vinum bank­ans á þessum tíma og alls 14 félaga í eigu stjórn­enda Glitn­is. Í nán­ast öllum til­vikum lán­aði Glitnir að fullu fyrir kaup­unum og tók ein­ungis veð í bréf­unum sem var verið að selja. Mark­aðs­á­hætta þeirra var því áfram að fullu hjá Glitni.

Hér­aðs­sak­sókn­ari segir í ákærunni að menn­irnir fimm hafi allir haft „veru­lega per­sónu­lega hags­muni“ af því að verð á hluta­bréfum í Glitni héld­ist hátt, auk þess sem Lárus Weld­ing hefði haft mikla hags­muni að halda vel­laun­uðu starfi sínu í bank­an­um. Lárus hafi ekki átt hlut í Glitni en hann hafi hins vegar gert kaup­rétt­ar­samn­ing þegar hann skrif­aði undir ráðn­ing­ar­samn­ing árið 2007, þá rétt rúm­lega þrí­tugur að aldri. Þá hafi hann fengið 300 milljón króna ein­greiðslu þegar hann réð sig til starfa hjá Glitni og átti að fá aðra slíka 1. febr­úar 2009.

Hinir starfs­menn­irnir fjórir áttu allir hlut í Glitni eða kaup­rétti. Einn miðlar­anna, Val­garð Már, fékk 20 millj­óna króna ráðn­ing­ar­bónus þegar hann réð sig þangað frá Kaup­þingi í ágúst 2007. Hann átti þá einn mánuð í að verða 27 ára gam­all.

Keyptu mikið magn bréfa í rúmt ár

Fyrsta hluti ákærunnar snýr að mark­aðs­mis­notkun sem allir fimm hinna ákærðu eru sagðir hafa staðið fyr­ir. Um er að ræða kaup á bréfum í Glitni frá byrjun 1. júní 2007 og fram til 26. sept­em­ber 2008. Sam­kvæmt ákærðu voru við­skiptin til þess gerð að tryggja óeðli­legt verð á hlutum í Glitni, búa til verð á hluta­bréf­um, gáfu til kynna að eft­ir­spurn og og verð hluta­bréfa í bank­anum hafi verið hærra en það raun­veru­lega var. Í ákærunni segir að við­skiptin hafi verið fram­kvæmd að und­ir­lagi Lárusar og Jóhann­esar en að hinir þrír ákærðu, Jónas, Val­garð Már og Pét­ur, hafi fram­kvæmt þau. Þeir unnu allir í eigin við­skiptum Glitnis á tíma­bil­inu.

Í ákærunni seg­ir: „Með þessum umfangs­miklu kauptil­boðum og kaup­um, en óveru­legu magni sölu­til­boða og sölu í sjálf­virkum pör­un­ar­við­skipt­um, komu ákærðu ýmist í veg fyrir eða hægðu á lækkun á verði hluta­bréfa í Glitni og mynd­uðu þannig gólf í verð­myndun á hluta­bréf­un­um. Um var að ræða ólög­mætt inn­grip í gang­verk mark­að­ar­ins sem hafði áhrif á mark­aðs­gengi hluta­bréfa í Glitni, tryggði óeðli­legt verð á hluta­bréf­unum á tíma­bil­inu, bjó til verð á hluta­bréf­unum og gaf eða var lík­legt til að gefa eft­ir­spurn og verð hluta­bréf­anna rang­lega og mis­vísandi til kynna. Með hátt­semi sinni rösk­uðu ákærðu þeim for­sendum og lög­málum sem liggja að baki eðli­legri verð­myndun á skipu­legum verð­bréfa­mark­aði með því að auka selj­an­leika hluta­bréfa bank­ans með ólög­mætum hætt­i.“

Tæmdu veltu­bók­ina

Þegar eigin við­skipti banka kaupa mikið af hluta­bréfum í honum sjálfum þá kemur að því að þau geta ekki keypt meira. Bankar máttu nefni­lega ekki eiga meira en fimm pró­sent hlut í sjálfum sér. Þegar því marki­var náð þurfti að „tæma“ veltu­bók­ina. En kaup­endur stóðu ekki í röðum á árunum 2007 og 2008 að kaupa slíka hluti í íslenskum bönk­um.

Stím-­mál­ið, sem þegar hefur verið sak­fellt í fyrir hér­aðs­dómi, snérist að hluta til um slíka tæm­ingu. Félagið Stím var búið til af Glitni til að kaupa hluti í bank­anum sjálfum og stærsta eig­enda hans, FL Group, sem Glitnir vildi losa. Í því máli lögðu þó þeir sem tóku þátt í Stím fram eigið fé. Þ.e. Glitnir lán­aði ekki fyrir öllum við­skipt­unum og því héldu verj­endur í Stím-­mál­inu því fram að staða bank­ans hefði í raun verið betri eftir við­skiptin en hún var fyr­ir. Hluti áhætt­unar vegna hluta­bréf­anna hefði verið færð yfir á þá fjár­festa sem tóku þátt í Stím. Slík málsvörn verður áfram ráð­andi í vörn þeirra fyrir Hæsta­rétti.

Fleiri þekkt félög keyptu hluti í Glitni út af veltu­bók bank­ans. Má þar til að mynda nefnda BK-44 ehf., sem var í eigu Birkis Krist­ins­son­ar, fyrr­ver­andi starfs­manns bank­ans. Birkir var ásamt þremur öðrum fyrr­ver­andi starfs­mönnum Glitnis dæmdur til þungrar refs­ingar í Hæsta­rétti vegna þess máls í des­em­ber 2015.

Annað félag sem fékk lán að fullu frá Glitni til að kaupa bréf í bank­anum af bank­anum var félagið Lang­flug ehf. Það var í eigu Finns Ing­ólfs­son­ar, fyrrum ráð­herra og seðla­banka­stjóra, og hins umdeilda félags Gift­ar.

Seldu til 14 félaga stjórn­enda

Í öðrum kafla stóra mark­aðs­mis­notk­un­ar­máls Glitnis er Lárus einn ákærður fyrir mark­aðs­mis­notk­un. Þar er lýst svo­kall­aðri „tæm­ing­u“. Í þetta sinn er þó um að ræða sölu á bréfum til alls 14 félaga sem öll voru í eigu stjórn­enda og starfs­manna Glitn­is. Öll félögin voru stofnuð sér­stak­lega til að taka þátt í við­skipt­unum og öll við­skiptin fóru fram á tveimur dög­um, 15. og 16. maí 2008. Og Glitnir lán­aði hverja ein­ustu krónu sem notuð var til að fjár­magna við­skipt­in, alls um 6,8 millj­arða króna. Í ákærunni segir að Glitnir hafi þannig borið áfram fulla mark­aðs­á­hættu af bréf­unum „þar sem engar aðrar trygg­ingar voru fyrir hendi en hinir seldu hlut­ir, og voru við­skipt­in, sem byggð­ust á blekk­ingum og sýnd­ar­mennsku, þannig lík­leg til að gefa eft­ir­spurn eftir hlut­unum í bank­anum rang­lega og mis­vísandi til kynna“.

Mörg kunn­ug­leg nöfn úr fjár­mála- og við­skipta­heim­inum eru á meðal þeirra sem áttu félögin 14. Þar á meðal er til dæmis Einar Örn Ólafs­son, fyrrum for­stjóri Skelj­ungs, Jóhannes Bald­urs­son, einn hinna ákærðu í mál­inu, Rós­ant Már Torfa­son og Magnús Pálmi Örn­ólfs­son, einu tveir banka­menn­irnir sem hafa samið um rétt­ar­vernd í hrun­málum gegn því að hjálpa sak­sóknurum við að sak­fella aðra grun­aða, Elmar Svav­ars­son, sem hlaut dóm í BK-44 mál­inu, Stefán Sig­urðs­son, sem í dag er for­stjóri Voda­fone á Íslandi, og Egg­ert Þór Krist­ó­fers­son, sem í dag er for­stjóri N1.

Þriðji kafli ákærunnar snýst síðan um meint umboðs­svik Lárusar vegna lán­veit­inga til félag­anna 14. Þar segir að hann hafi mis­notað aðstöðu sína hjá Glitni, sem for­stjóri bank­ans, og stefnt fé hans í veru­lega hættu þegar hann hafi farið út fyrir heim­ildir sínar til lán­veit­inga og veitt félög­unum tæp­lega 6,8 millj­arða króna lán til að fjár­magna hluta­bréfa­kaupa í Glitni, af Glitni, „án þess að fyrir lægi sam­þykki þar til bærrar lána­nefnd­ar, án þess að end­ur­greiðsla lán­anna væri tryggð í sam­ræmi við ákvæði lána­reglna bank­ans um töku trygg­inga fyrir útlánum og án þess að meta á nokkurn hátt greiðslu­getu og eigna­stöðu lán­þeg­anna“.

Alls­herj­ar­mark­aðs­mis­notkun rann­sökuð í öllum bönk­unum

Emb­ætti sér­staks sak­sókn­ara, sem nú hefur runnið inn í emb­ætti hér­aðs­sak­sókn­ara, hefur rann­sakað mark­aðs­mis­notkun gömlu bank­anna þriggja: Glitn­is, Kaup­þings og Lands­bank­ans, um margra ára skeið. Þegar hefur verið ákært, og dæmt í alls­herj­ar­mark­aðs­mis­notk­un­ar­mál­u­m ­Kaup­þings og Lands­bank­ans.

Hjá Lands­bank­anum var ­Sig­ur­jón Þ. Árna­son, fyrrum banka­stjóri Lands­bank­ans, Ívar Guð­jóns­son, fyrrum for­stöðu­maður eigin fjár­fest­inga Lands­bank­ans, og Júl­íus S. Heið­ars­son, sem var sér­fræð­ingur í sömu deild, og S­indri Sveins­son, sem starf­aði við eigin fjár­fest­ingar hjá Lands­bank­an­um, allir dæmdir sekir um mark­aðs­mis­notkun í Hæsta­rétti í febr­úar 2016. ­Sig­ur­jón hlaut eins árs og sex mán­aða fang­els­is­dóm. Ívar var dæmdur í tveggja ára fang­elsi en Júl­íus og Sindri hlutu eins árs fang­els­is­dóma.

Menn­irnir fjórir voru ákærðir fyr­ir mark­aðs­mis­­­not­k­un á tíma­bil­inu 1. nóv­­em­ber 2007 til 3. októ­ber 2008. Sam­kvæmt ákæru áttu þeir að  hafa hand­­stýrt verð­mynd­un hluta­bréfa í Lands­­bank­an­um og með því blekkt „fjár­­­festa, kröf­u­hafa, stjórn­­völd og sam­­fé­lagið í heild.“

Þungir dómar í Kaup­þings­mál­inu

Hreiðar Már Sig­urðs­son, fyrrum for­stjóri Kaup­þings,  Sig­urður Ein­ars­son, fyrrum stjórn­ar­for­maður Kaup­þings, Ingólfur Helga­son, fyrrum for­stjóri Kaup­þings á Íslandi, Einar Pálmi Sig­munds­son, Birnir Sær Björns­son, Pétur Krist­inn Guð­munds­son og Bjarki H. Diego voru allir dæmdir sekir í hér­aðs­dómi Reykja­víkur sum­arið 2015 í stóra mark­aðs­mis­notk­un­ar­máli Kaup­þings. Tveimur liðum ákæru á hendur Magn­úsi Guð­munds­syni var vísað frá en að öðru leyti var hann sýkn­aður af þeim sökum sem á hann voru born­ar. Björk Þór­ar­ins­dóttir var einnig sýknuð í mál­inu. Mál­inu var áfrýjað til Hæsta­rétt­ar.

Hann dæmdi alla níu sak­born­ing­anna í mál­inu seka. Refs­ing sex sak­­born­inga var ákveðin sú sama og í hér­­aði, refs­ing eins var þyngd en tveimur var ekki gerð sér­­­stök refs­ing. 

Ingólfur Helga­­­son hlaut þyngstan dóm í mál­inu, fjög­­­urra og hálfs árs fang­elsi. Bjarki H. Diego hlaut tveggja og hálfs árs dóm, Einar Pálmi Sig­­munds­­son tveggja ára skil­orðs­bund­inn dóm og Birnir Sær Björns­­son og Pétur Krist­inn Guð­mar­s­­son fengu báðir 18 mán­aða skil­orðs­bund­inn dóm. Sig­­­urður Ein­­­ar­s­­­son fékk eins árs hegn­ing­­­ar­auka við þann fjög­­­urra ára dóm sem hann hlaut í Al Than­i-­­­mál­in­u. Magn­úsi Guð­­munds­­syni og Björk Þór­­ar­ins­dóttur var ekki gerð sér­­­stök refs­ing fyrir þau brot sem þau voru dæmd fyr­­ir. 

Refs­ing Hreið­­ars Más Sig­urðs­sonar var þyngd og honum gerður sex mán­aða hegn­ing­­ar­­auki.