Þrettán sinnum, á þrettán mánuðum, hefur danska lögreglan komið í heimsókn í útlendingafangelsið í Ellebæk á Norður – Sjálandi. Erindið hefur í öll skiptin verið hið sama: að spyrja hælisleitanda, íraskan Kúrda, hvort hann væri ekki tilbúinn til að fara aftur heim til Íraks. Svar mannsins hefur ætíð verið hið sama: nei.
Maðurinn, sem ekki má nafngreina, flýði frá Írak og komst til Danmerkur, við komuna þangað sótti hann um hæli. Meðan mál hans var til afgreiðslu hjá yfirvöldum bjó hann í sérstökum flóttamannabúðum, Sandholmbúðunum á Norður – Sjálandi. Nokkrum mánuðum eftir komuna til Danmerkur var umsókn mannsins um hæli synjað. Þegar sú niðurstaða lá fyrir var hann vistaður í fangelsinu í Ellebæk og strax eftir komuna þangað ræddi lögregla við manninn og sagði honum að ekki væri um annað að ræða en að hann færi aftur til Írak. Þeirri uppástungu lögreglunnar hafnaði maðurinn á þeirri forsendu að hann óttaðist um líf sitt ef hann sneri aftur til Íraks, landsins sem hann flýði frá. Með þetta svar fór lögreglan á brott en kom aftur mánuði síðar og bar upp sömu spurningu, og fékk sama svarið. Á þessu gekk í 13 mánuði, á nákvæmlega sama mánaðardegi hverju sinni kom lögreglan, ræddi við manninn og fékk ávallt sama svarið: maðurinn neitaði uppástungu um flutning til Íraks. Írak eins og mörg önnur lönd taka ekki við fólki sem flúið hefur landið nema það samþykki sjálft heimflutninginn.
Lögreglan fer að lögum
Hvernig stendur á því að lögreglan kemur mánuð eftir mánuð og ber alltaf upp þessa sömu spurningu, sem alltaf er svarað á sama veg, kynni nú einhver að spyrja. Stenst þetta lög? Svarið við þessari spurningu er: já, þetta stenst lög. Lögreglan hefur, síðan árið 2003, haft heimild til að beita svokallaðri hvetjandi fangelsisvist (með munnlegum þrýstingi í heimsóknum) í því skyni að fá hælisleitendur til að fallast á flutning til heimalandsins. Þessum lögum var um margra ára skeið ekki beitt en árið 2015 breytti ríkisstjórnin þeim og lagði jafnframt áherslu á að reynt yrði í auknum mæli að beita lögunum. Hælisleitendum í sömu stöðu og íraski Kúrdinn hafði fjölgað mikið í Danmörku og ollu yfirvöldum áhyggjum. Kostnaðurinn var einnig verulegur, á sólarhring um það bil 1.500 krónur (ca. 25 þús. ísl.) á hvern einstakling. Eitt mikilvægt atriði vantaði hinsvegar, og vantar enn, í áðurnefnd lög. Tímamörk. Hversu lengi lögreglan geti haldið hælisleitanda, sem neitar heimflutningi, í fangelsi.
Lögmaður kærir
Lögmaður íraska Kúrdans kærði fangelsisúrskurðinn og eftir að Landsréttur hafði úrskurðað að ekkert væri athugavert við hina löngu fangavist og heimsóknir lögreglunnar, fékkst leyfi til að áfrýja málinu til Hæstaréttar Danmerkur. Dómur Hæstaréttar féll fyrir nokkrum dögum og þar var dómi Landsréttar snúið við og fyrirskipað að íraski Kúrdinn skyldi þegar í stað látinn laus úr fangelsinu. Í dómsniðurstöðu Hæstaréttar segir að fangelsun af þessu tagi skuli að jafnaði ekki vara lengur en sex mánuði, nema sérstakar ástæður komi til, þá geti hún varað í tólf mánuði til viðbótar, semsagt samtals átján mánuði. Þessum sérstöku ástæðum væri ekki til að dreifa í tilviki íraska Kúrdans og þess vegna skyldi honum sleppt úr fangelsinu, án tafar. Maðurinn er þó ekki frjáls ferða sinna, nema að takmörkuðu leyti, því honum er gert skylt að búa í Sandholm flóttamannabúðunum á Sjálandi. Hvert framhaldið verður er á þessari stundu óljóst.
Sandholm búðirnar eru ætlaðar til tímabundinnar dvalar en margir þeirra sem þar búa hafa verið þar árum saman. Að jafnaði dvelja um fimm hundruð manns, fjölskyldur og einstaklingar, í Sandholm.
Dómsniðurstaðan mikilvæg
Lögreglan hefur ekki tjáð sig um niðurstöðu Hæstaréttar, það hafa danskir ráðherrar ekki heldur gert. Lögmaður íraska Kúrdans hefur hinsvegar sagt að dómsniðurstaðan sé mjög mikilvæg og hafi fordæmisgildi í mörgum sambærilegum málum. Þarna sé skýrt kveðið á um að lögreglan geti ekki haldið fólki í fangelsi mánuðum og árum saman í þeim tilgangi að ,,mýkja það“ einsog lögmaðurinn komst að orði. Lögmenn nokkurra annarra hælisleitenda sem sitja í Ellebæk útlendingafangelsinu hafa þegar farið fram á að skjólstæðingar þeirra verði þegar í stað fluttir í Sandholm búðirnar. Lögreglan hefur ekki viljað upplýsa um fjölda þeirra sem eru í sömu stöðu og áðurnefndur íraskur Kúrdi en danskir fjölmiðlar telja þá vera á sjötta hundrað, þar af um helmingur frá Íran.
Yfirvöld ráðþrota
Eins og staðan er standa dönsk yfirvöld ráðþrota. Tilraunir þeirra til að senda hælisleitendur, sem synjað hefur verið um landvist, heim bera lítinn árangur. Margoft hefur verið farið með hælisleitendur í sendiráð viðkomandi lands í Kaupmannahöfn í því skyni að fá viðkomandi til að samþykkja heimflutning. En hælisleitendur, sem flúið hafa heimalandið, gefa lítið fyrir loforð sendiráðsmanna og neita heimflutningi. Inger Støjberg, ráðherra innflytjendamála í dönsku ríkisstjórninni er mjög ósátt við að ,,sitja uppi með þetta fólk“ einsog hún orðar það en þrátt fyrir tillögur hennar og annarra, gerist ekkert. Hælisleitendur, telja sig fanga aðstæðnanna, þeirra eina von er að fá landvistarleyfi, sem dönsk yfirvöld vilja ekki veita. Og þar við situr.
