Ný forysta haslar sér völl í verkalýðsfélögum landsins en spáð er fyrir um mikil átök í kjarasamningsviðræðum sem framundan eru. VR og Starfsgreinasambandið kefjast þess að í ársbyrjun 2021 verði lægstu laun 425 þúsund krónur á mánuði. Þá gera félögin einnig kröfur á stjórnvöld, meðal annars um mikla íbúðauppbyggingu, afnám verðtryggingar á neytendalánum, að fæðingarorlof verði lengt og að lægstu laun verði skattfrjáls. Ekki eru allir á eitt sáttir um ágæti þessara krafa og hafa Samtök atvinnulífsins, sem og fjármálaráðherrann sagt þær óraunhæfar.
Ekki verður þó um villst að aðildamenn verkalýðsfélagana kalli eftir breytingum, þar sem mikil nýliðun hefur orðið á síðasta einu og hálfa ári. Rödd baráttunnar hefur skipt um tón og það lýsir sér í breyttum áherslum þessa nýja foryrstufólks.
Forseti ASÍ í fyrsta skiptið kona
Drífa Snædal, sem starfað hefur sem framkvæmdastjóri Starfsgreinasambands Íslands (SGS), var kjörin nýr forseti ASÍ á 43. þingi sambandsins í gær – fyrst kvenna – en ásamt henni bauð sig fram til embættisins Sverrir Mar Albertsson framkvæmdastjóri og stjórnarmaður Afls. Hún hlaut 192 atkvæði eða 65,8 prósent en Sverrir Mar fékk 100 atkvæði eða 34,2 prósent. Sömuleiðis var Vilhjálmur Birgisson kjörinn 1. varaforseti ASÍ á þinginu. Í kringum 300 fulltrúar frá 48 stéttarfélögum kusu nýja forystumenn Alþýðusamband Íslands í gær.
Gylfi Arnbjörnsson, fráfarandi forseti Alþýðusambands Íslands, tilkynnti í júní síðastliðnum á miðstjórnarfundi sambandsins að hann hygðist ekki bjóða sig fram til endurkjörs. Stjórn VR lýsti yfir vantrausti á Gylfa í maí síðastliðnum. Aðalfundur stéttarfélagsins Framsýnar samþykkti jafnframt vantraust á hann, sem og Verkalýðsfélag Akranes sem gerði slíkt hið sama.
Gylfi svaraði Ragnaði í samtali við Morgunblaðið á sínum tíma og sagði að þeir hefðu verið ósammála um leiðir í kjarabaráttu en að honum þótti nokkuð merkilegt að Ragnar vildi fara fram með þessu offorsi til þess að banna umræðu. „Ég er talsmaður þess að eiga samtal, bæði við samherja mína og andstæðinga og ég lít nú á Ragnar sem samherja minn. Við erum að sinna baráttu sömu hópanna,“ sagði hann.
Samingar héldu
Verkalýðsforystan kaus að segja ekki upp kjarasamningum sínum við Samtök atvinnulífsins þann 28. febrúar síðastliðinn og munu samningarnir því gilda til áramóta. Kosning þessa efnis á formannafundi ASÍ var tvísýn og greiddu meðal annars fulltrúar tveggja stærstu aðildarfélaganna, VR og Eflingar, atkvæði með því að slíta samningum ASÍ við SA. Þar með var ljóst að fulltrúar meirihluta félagsmanna ASÍ væru á þeirri skoðun. Hins vegar þurfti einnig meirihluta atkvæða formanna þeirra aðildarfélaga sem atkvæðarétt áttu á fundinum. Meirihluti þeirra kaus að halda samingunum til streitu.
Í janúar síðastliðnum tilkynnti Sólveig Anna Jónsdóttir um framboð sitt til formanns embættis í Eflingu stéttarfélagi, en innan vébanda félagsins eru 28 þúsund félagsmenn. Ragnar Þór Ingólfsson, formaður VR, studdi Sólveigu Önnu til forystu, en hann sigraði með yfirburðum í formannskosningu í mars í fyrra og hlaut tæplega 63 prósent atkvæða. Sólveig Anna hafði betur í forystukjöri Eflingar í byrjun mars með rúmlega 80 prósent atkvæða.
Ástandið orðið algjörlega óþolandi
Í ítarlegu viðtali við Mannlíf sem kom út í gær segir Sólveig Anna að ef fólk sé orðið svo klikkað og svo langt leidd af firringu mannfjandsamlegrar hugmyndafræði að það sé allt í einu orðið byltingarkennt að fólk geti lifað af dagvinnulaununum sínum og að skattkerfið verði mótað af þörfum þeirra sem raunverulega vinna vinnuna, þá hljóti hún að vera stolt af því að segjast vera byltingarmanneskja.
„Ég hef lifað og starfað sem láglaunakona á Íslandi frá árinu 2008. Mér líður eins og það ástand sem að við erum látin búa við sé orðið algjörlega óþolandi. Mér finnst, og því fólki sem mannar listann með mér, að sú verkalýðsbarátta sem hefur verið rekin hér, að tími hennar sé einfaldlega liðin. Hún hefur ekki skilað okkur þeim lífskjörum sem við teljum okkur eiga rétt á og við teljum að það sé einfaldlega tímabært að breyta um taktík og breyta um áherslur,“ sagði hún jafnframt í viðtali við Kjarnann í febrúar síðastliðnum.
Hún sagði að láglaunafólki væri gert að búa við mikið óréttlæti í stéttskiptu arðránssamfélagi þar sem það fengi laun sem það gæti ekki lifað af, þyrfti að vinna í fleiri en einni vinnu, gæti ekki lagt nokkuð fyrir og gæti ekki tryggt efnahagslegt öryggi. Eftir húsnæðismarkaðurinn fór á flug með tilheyrandi verðhækkunum á eignum og leigu hefði staðan síðan versnað mjög mikið. „Við teljum að það sé þörf á miklum breytingum til þess að við séum ekki einfaldlega bara vinnuafl á útsölu. Manneskjur sem njóti fullra réttinda og eigi rétt á góðu og mannsæmandi lífi.“
Kallaði eftir nýrri hugsun
Ragnar Þór Ingólfsson var kjörinn formaður VR, stærsta stéttafélags landsins, í mars á síðasta ári og hefur verið áberandi í opinberri umræðu síðan.
Í pistli sem birtist á Kjarnanum í lok síðasta árs kallaði hann eftir nýrri hugsun innan verkalýðshreyfingarinnar og sagði að félagsmenn stéttarfélaga þyrftu að vakna.
„Ég kalla eftir frekari nýliðun og nýrri hugsun innan verkalýðshreyfingarinnar og kalla eftir því að hún vakni af þeim meðvirknisblundi sem hún hefur sofið árum saman. Félagsmenn stéttarfélaga þurfa að vakna og sjá til þess að við sem erum í forsvari vinnum vinnuna okkar í stað þess að vakna við það einn daginn að vera í frjálsu falli í klóm kerfisins vegna atvinnumissis, erfiðra veikinda eða annara áfalla sem dunið geta á okkur þegar minnst varir.
Megi 2018 verða ár kerfisbreytinga og árið sem við vöknum og nýtum samtakamátt hreyfingarinnar til raunverulegra breytinga,“ sagði Ragnar Þór.
Dró framboð sitt til baka
Ragnar Þór bauð sig fram í embætti 1. varaforseta ASÍ en dró framboðið til baka í gær til að skapa sátt innan sambandsins. Vilhjálmur Birgisson formaður Verkalýðsfélags Akraness var kjörinn 1. varaforseti á þinginu, eins og fram hefur komið.
Í samtali við mbl.is sagði Ragnar Þór að hann hefði tekið ákvörðun um að draga framboðið til baka til að skapa sátt innan hreyfingarinnar. Hann telur hana ennþá vera uppfulla af vondri pólitík og taumlausu hatri. Hann kvaðst vonast til að breið sátt myndaðist eftir að hann stigi til hliðar.
Ekki allir á eitt sáttir
Ekki eru allir á sömu skoðun og forystumenn verkalýðshreyfingarinnar en Hörður Ægisson ritstjóri Markaðarins hefur verið ötull við skrifin en hann sagði í leiðara í síðustu viku stöðuna ekki líta vel út. „Líkur á að svartsýnustu spár um þróunina á vinnumarkaði í vetur – verkföll og skæruaðgerðir – verði að veruleika hafa aukist til muna nú þegar Starfsgreinasamband Íslands og VR, stærstu verkalýðsfélög landsins, hafa sett fram kröfur sínar í kjaraviðræðum. Þeim verður ekki lýst öðruvísi en sem sturluðum og í engum takti við efnahagslegan veruleika. Fyrir atvinnurekendur – og íslensk stjórnvöld – er þess vegna augljóst að við þeim kröfum verður aldrei hægt að verða. Ekki er að sjá hvernig bilið milli viðsemjenda verður brúað á komandi vikum og mánuðum. Afleiðingin er áframhaldandi óvissa fyrir íslenskt efnahagslíf og þrýstingur á gengi krónunnar,“ skrifaði hann.
Sólveig Anna formaður Eflingar gagnrýndi pistilinn harðlega á facebook-síðu sinni í kjölfarið. „Ég finn mig knúna til að bregðast við leiðara Fréttablaðsins, „Stærsta ógnin”, sem birtist á föstudaginn var. Þó langar mig það ekkert. Mér langar ekki að virða fólk sem beitir hiklaust hótunum viðlits. En því miður er svo komið fyrir talsmönnum óbreytts ástands að þeir hika ekki við reyna að kúga vinnandi fólk til hlýðni með sjúkri og viðbjóðslegri orðræðu og þá er auðvitað ekki um annað að ræða en að sýna að í mér rennur blóð.“
Hún sagði að tilgangurinn með skrifum Harðar væri að „skelfa fólk til hlýðni og að búa til tækifæri fyrir hófstilltari og jarðbundnari talsmenn arðránsins til að stíga fram sem málsvara skynsemi og stöðugleika.“
Sólveig Anna túlkaði skrif Harðar á þá leið að hann væri að stilla sjálfum sér upp sem rödd skynseminnar „en það er ekki hægt að segja annað en að móðursýkiskenndir heimsendaspádómar hans einkennist af alveg hreint einstakri vanstillingu.“
Kröfurnar stórkarlalegar, óraunhæfar og óútfærðar
Bjarni Benediktsson fjármálaráðherra hefur sagt kröfur forystu verkalýðshreyfingarinnar um að lægstu laun verði skattfrjáls stórkarlalegar, óraunhæfar og óútfærðar. Þær hefðu í för með sér stóraukna skattheimtu á millitekjufólk. Þetta kom fram í fréttum RÚV þann 23. október síðastliðinn.
Hann sagði stjórnvöld leggja áherslu á góð samskipti við vinnumarkaðinn en fara þyrfti yfir væntingarnar af yfirvegun. Hann sagði að nú þegar hefði nýtt húsnæðisbótakefi verið tekið upp og verulegir fjármunir settir í stofnstyrki fyrir félög sem reisa leiguíbúðir fyrir tekjulága.
„Varðandi skattkerfið þá finnast mér það nokkuð stórkarlalegar hugmyndir sem við fyrstu sýn eru algjörlega óútfærðar nema menn segja bara að það væri gott ef laun upp að 400 þúsund yrðu skattlaus, þá þarf að botna þá vísu. Ef menn ætla að láta tekjuskattskerfið skila sömu tekjum, þá þarf að stórhækka skatta á millitekjufólk og öll laun sem eru þar fyrir ofan,“ sagði Bjarni.
Hann sagði enn fremur að ef forystufólk verkalýðshreyfingarinnar væri að meina eitthvað annað, þá þyrfti að gera betur grein fyrir því. „Mín fyrstu viðbrögð varðandi skattamálin eru að þetta algjörlega óútfært og mér sýnist að þetta sé algjörlega óraunhæft.“
„Ég sakna þess að menn tali meira um þætti sem ég held að skipti miklu fyrir heimilin í landinu og fyrirtækin. Stöðugt verðlag, lægri vextir, hvað getum við gert til að halda betur um stöðugleikann. hvað getum við gert sameiginlega til að ná slíkum árangri. Vegna þess að þetta hangir allt saman. Mér finnst að menn eigi að leggja mikið virði í að viðhalda hér lágum vöxtum og lítilli verðbólgu,“ sagði Bjarni.
