Heimili landsins yfirgefa verðtrygginguna í fordæmalausri útlánaveislu

Lántakendur eru að færa sig á methraða frá lífeyrissjóðum til banka með húsnæðislánin sín og úr verðtryggðum lánum yfir í óverðtryggð. Ef fram fer sem horfir munu ný útlán banka á þessu ári verða meiri en þau voru samanlagt síðustu tvö ár á undan.

Útlánaveisla hefur gert það að verkum að mikil virkni er á húsnæðismarkaði þrátt fyrir að heimsfaraldur gangi yfir og að atvinnuleysi sé í hæstu hæðum.
Útlánaveisla hefur gert það að verkum að mikil virkni er á húsnæðismarkaði þrátt fyrir að heimsfaraldur gangi yfir og að atvinnuleysi sé í hæstu hæðum.
Auglýsing

Ný útlán banka til heim­ila lands­ins, að frá­dregnum upp­greiðslum og umfram­greiðsl­um, þar sem tekin eru veð í íbúð námu 214,5 millj­örðum króna. Það er er 127 pró­sent aukn­ing á slíkum hús­næð­is­lánum frá sama tíma­bili í fyrra. Um er að ræða lán sem veitt eru af uppi­stöðu af þremur bönk­um: Lands­bank­an­um, Íslands­banka og Arion banka. 

Ef fram fer sem horfir munu ný hús­næðis­út­lán bank­anna verða meiri í ár en þau voru sam­an­lagt árinu 2018 og 2019. 

Aukn­ingin á þessu ári nær öll átt sér stað á síð­ustu fimm mán­uð­um, eða frá byrjun maí­mán­að­ar. Í þeim mán­uði lækk­aði Seðla­banki Íslands stýri­vexti sína niður í eitt pró­sent og vaxta­kjör bank­anna tóku stakka­skiptum í kjöl­far­ið. 

Þetta kemur fram í nýjum hag­tölum Seðla­banka Íslands.

Heim­ilin flýja verð­trygg­ing­una

Heim­ili lands­ins hafa nýtt þessa stöðu til að yfir­gefa verð­trygg­ing­una. Á fyrstu níu mán­uðum árs­ins 2020 veittu bank­arnir 225,8 millj­arða króna í ný óverð­tryggð útlán á meðan að umfang verð­tryggðra lána dróst saman um 11,3 millj­arða króna. Þetta er umtals­verður við­snún­ingur frá síð­asta ári þegar heim­ilin tóku alls ný verð­tryggð lán hjá bönkum fyrir 41,6 millj­arða króna og ný óverð­tryggð útlán fyrir 86,6 millj­arðar króna. Hlut­fall óverð­tryggðra nýrra útlána hjá bönkum lands­ins fór því úr að vera 67,5 pró­sent í að vera 105 pró­sent.

Auglýsing
Á öllu árinu 2019 voru 83 pró­sent allra nýrra óverð­tryggðra hús­næð­is­lána hjá bönkum tekin á breyti­legum vöxt­um. Það þýðir að vext­irnir geta hækkað eða lækkað í takti við stýri­vaxta­á­kvarð­anir Seðla­banka Íslands. frá byrjun árs 2020 og út sept­em­ber síð­ast­lið­ins veittu bank­arnir hins vegar 231 millj­arð króna í ný hús­næð­is­lán á breyti­legum vöxtum á meðan að taka á lánum með föstum vöxtum til þriggja eða fimm ára, sem verja lán­tak­endur fyrir sveiflum en geta svipt þá ábata af lágu vaxt­ar­stigi til lengri tíma, dróg­ust sam­an. 

Hríð­lækk­andi óverð­tryggðir vextir

Stýri­vaxta­lækk­anir Seðla­bank­ans hafa leitt til þess að óverð­tryggðir hús­næð­is­lána­vextir þriggja stærstu bank­anna hafa hríð­lækk­að. Breyti­legir óverð­­tryggðir vextir á hús­næð­is­lánum Lands­­bank­ans og Íslands­banka eru nú til að mynda 3,5 pró­­sent. Á sam­­­bæri­­­legum lánum hjá Arion banka eru vext­irnir 3,54 pró­­­sent. Í upp­­hafi árs í fyrra voru breyt­i­­legir óverð­­tryggðir vextir bank­anna á bil­inu sex til 6,6 pró­­sent. 

Sam­hliða hefur verð­­bólga hækkað nokkuð skarpt, með til­­heyr­andi áhrifum á verð­­tryggð lán. Í lok apríl var hún 2,2 pró­­sent og undir 2,5 pró­­sent verð­­bólg­u­­mark­miði Seðla­­bank­ans. Nú er hún 3,5 pró­­sent og einu pró­­sent­u­­stigi yfir því.

Þessi þróun hefur leitt til þess að heim­ili lands­ins hafa kosið með fót­unum og fært sig yfir í óverð­tryggð lán af miklum kraft­i. 

Líf­eyr­is­sjóð­irnir missa leið­andi stöðu

Heim­ilin hafa ekki bara verið að flýja verð­trygg­ing­una, heldur hafa þau líka fært sig í bíl­förmum úr við­skiptum hjá líf­eyr­is­sjóð­um, sem árum saman buðu upp á bestu kjörin á hús­næð­is­lána­mark­aði, og yfir til bank­anna. Þeir hafa ekki fylgt með í þeirri lækk­un­ar­hr­inu sem orðið hefur á þessu ári og stærstu sjóð­irnir hafa frekar mark­visst verið að reyna að draga úr eft­ir­spurn eftir hús­næð­is­lánum hjá sér á und­an­förnum árum.

Sjóðs­fé­lagar líf­eyr­is­­sjóða hafa greitt upp lán hjá þeim fyrir tíu millj­­arða króna umfram það sem sjóð­irnir lán­uðu út á tveimur mán­uð­­um. Í júlí námu upp­­greiðslur líf­eyr­is­­sjóðs­lána 5,1 millj­­arði króna umfram ný lán og í ágúst var sú upp­­hæð tæp­­lega 4,9 millj­­arðar króna. 

Flótt­inn er mestur úr verð­­tryggðum lánum sjóð­anna. Alls voru greidd upp 3,8 millj­­arðar króna af slíkum umfram ný útlán í júlí og tæp­­lega fimm millj­­arðar króna í ágúst. Heild­­ar­­fjöldi útlána líf­eyr­is­­sjóða til sjóðs­fé­laga hefur dreg­ist saman um 2.225 tals­ins frá því í lok maí, þegar hann náði hámarki í 41.276 útlán­­um. 

Síð­­­ustu tveir mán­uð­irnir sem töl­­urnar ná yfir, júlí og ágúst 2020, eru einu mán­uð­irnir síðan í byrjun árs 2009 þar sem upp­­greiðslur líf­eyr­is­­sjóðs­lána eru meiri en nýjar lán­tök­­ur. Sam­an­­tektir Seðla­­banka Íslands ná ekki lengur aftur en til þess tíma, þ.e. jan­úar 2009.

Boð­aði dauða verð­trygg­ing­ar­innar

Það vakti mikla athygli í sumar þegar Ásgeir Jóns­son seðla­banka­stjóri sagði í við­tali við Frétta­blaðið að verð­trygg­ingin væri að deyja út. Orð­rétt sagði hann: „Verð­trygg­ingin var upp­haf­lega sett á vegna þess að við réðum ekki við verð­bólg­una. Núna eru tím­arnir breytt­ir. Í fyrsta sinn er það raun­veru­legur val­kostur fyrir heim­ilin að skipta yfir í nafn­vexti og þannig afnema verð­trygg­ing­una að eigin frum­kvæði af sínum lán­um. Þetta eru mikil tíma­mót og fela í sér að verð­trygg­ingin mun deyja út.“

Það ber­ast þó mis­vísandi skila­boð úr Seðla­bank­anum um hversu góð staða þetta sé. 

Rann­veig Sig­­­­urð­­­­ar­dótt­ir, vara­­­­seðla­­­­banka­­­­stjóri pen­inga­­­­mála í Seðla­­­­banka Íslands, lýsti til að mynda yfir áhyggjum af þess­­­ari þróun á blaða­­­­manna­fundi sem hald­inn var í lok ágúst. „Það sem maður hefur áhyggjur af, bæði út frá pen­inga­­­­stefn­unni og fjár­­­­­­­mála­­­­stöð­ug­­­­leika, er að heim­ilin séu að skuld­­­­setja sig of mikið á breyt­i­­­­legum vöxt­­­­um. Von­andi verðum við ekki með svona lága vexti til fram­­­­tíð­­­­ar. Það er kannski það sem maður hefur mestar áhyggjur af í dag varð­andi mið­l­un­ina til heim­ila.“

Í nýjasta Fjár­mála­stöð­ug­leika­riti Seðla­bank­ans segir að aukn­ing óverð­tryggðra lána með breyti­legum vöxtum geri heim­ilin næm­ari fyrir vaxta­hækk­unum þar sem hækkun vaxta eyk­ur­ greiðslu­byrði þeirra meira en flestra ann­arra láns­forma sem í boði eru. „Betri dreif­ing skulda heim­ila milli ólíkra vaxta­við­miða, verð­tryggðra og óverð­tryggðra, fastra og fljót­andi, dregur úr áhættu vegna skuld­setn­ingar heim­il­anna í heild sinn­i.“

Við þurfum á þínu framlagi að halda

Þú getur tekið beinan þátt í að halda úti öflugum fjölmiðli.

Við sem vinnum á ritstjórn Kjarnans viljum hvetja þig til að vera með okkur í liði og leggja okkar góða fjölmiðli til mánaðarlegt framlag svo við getum haldið áfram að vinna fyrir lesendur, fyrir fólkið í landinu.

Kjarninn varð níu ára í sumar. Þegar hann hóf að taka við frjálsum framlögum þá varð slagorðið „Frjáls fjölmiðill fyrir andvirði kaffibolla“ til og lesendur voru hvattir til að leggja fram í það minnsta upphæð eins kaffibolla á mánuði.

Mikið vatn hefur runnið til sjávar á þeim níu árum sem Kjarninn hefur lifað. Í huga okkar á Kjarnanum hefur þörfin fyrir fjölmiðla sem veita raunverulegt aðhald og taka hlutverk sitt alvarlega aukist til muna.

Við trúum því að Kjarninn skipti máli fyrir samfélagið.

Við trúum því að sjálfstæð og vönduð blaðamennska skipti máli.

Ef þú trúir því sama þá endilega hugsaðu hvort Kjarninn er ekki allavega nokkurra kaffibolla virði á mánuði.

Vertu með okkur í liði. Þitt framlag skiptir máli.

Ritstjórn Kjarnans: Sunna Ósk Logadóttir, Þórður Snær Júlíusson, Erla María Markúsdóttir, Arnar Þór Ingólfsson, Eyrún Magnúsdóttir og Grétar Þór Sigurðsson.


Já takk, ég vil styrkja Kjarnann!
Þorbjörn Guðmundsson
Er íslenska velferðarkerfið ekki lengur griðarstaður þeirra sem minnst hafa?
Kjarninn 11. janúar 2023
Takk fyrir og sjáumst á nýjum miðli á föstudag
Bréf frá ritstjóra Kjarnans vegna sameiningar við Stundina og þess að nýr framsækinn fréttamiðill verður til í lok viku.
Kjarninn 11. janúar 2023
Sverrir Albertsson
Vatn á myllu kölska
Kjarninn 11. janúar 2023
Lögreglumenn standa vörð um gröfurnar í námunni.
Berjast fyrir þorpi á barmi hengiflugs
Lítið þorp í Rínarlöndum Þýskalands er allt komið í eigu kolarisa. Fyrirtækið ætlar sér að mylja niður húsin og stækka kolanámu sína sem þegar þekur um 80 ferkílómetra. Þetta þykir mörgum skjóta skökku við í heimi sem berst við loftslagsbreytingar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Arnþrúður Karlsdóttir, útvarpsstjóri Útvarps Sögu.
Útvarp Saga telur fjölmiðlastyrki skapa tortryggni og bjóða upp á frændhygli
Fjögur fjölmiðlafyrirtæki hafa til þessa skilað inn umsögnum um frumvarp Lilju Alfreðsdóttur menningar- og viðskiptaráðherra, sem mun að óbreyttu framlengja núverandi styrkjakerfi til fjölmiðla.
Kjarninn 10. janúar 2023
Sólveig Anna Jónsdóttir formaður Eflingar.
Viðræðum slitið og Efling undirbýr verkfallsaðgerðir
Samtök atvinnulífsins hafa hafnað gagntilboði Eflingar um skammtímakjarasamning, sem kvað á um meiri launahækkanir en SA hefur samið um við aðra hópa á almennum vinnumarkaði til þessa. Efling undirbýr nú verkfallsaðgerðir.
Kjarninn 10. janúar 2023
Palestínski fáninn á lofti í mótmælum í Reykjavík. Ísraelskri lögreglu hefur nú verið fyrirskipað að rífa fánann niður á almannafæri.
Fánabann og refsiaðgerðir í Palestínu í kjölfar niðurstöðu Sameinuðu þjóðanna
Degi eftir að ný ríkisstjórn tók við völdum í Ísrael samþykkti allsherjarþing Sþ að fela Alþjóðadómstólnum í Haag að meta lögmæti hernáms Ísraelsríkis á Vesturbakkanum. Síðan þá hefur stjórnin gripið til refsiaðgerða og nú síðast fánabanns.
Kjarninn 10. janúar 2023
Gríðarlega mikil dæling á sandi á sér stað í Landeyjahöfn á hverju ári. Markarfljótið ber hundruð þúsunda tonna af jarðefnum út í sjó og það á til að safnast upp í mynni hafnarinnar.
Vilja sjúga sand af hafsbotni í stórum stíl og flytja út
Eftirspurn eftir íslenskum jarðefnum er gríðarleg ef marka má framkomin áform erlendra stórfyrirtækja um nýtingu þeirra. Vinsældir hafnarinnar í Þorlákshöfn eru samhliða mjög miklar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Meira eftir höfundinnÞórður Snær Júlíusson
Meira úr sama flokkiFréttaskýringar