Eins dauði er annars brauð segir máltækið og það gæti vel átt við makrílbannið sem Rússar settu á Íslendinga. Bræðslustöðvar hafa haft nóg að gera í staðinn. Magn makríls sem farið hefur í bræðslu hefur ríflega tvöfaldast milli ára, fór úr tæpum nútján þúsund tonnum í fyrra en er komið í yfir fjörutíu þúsund tonn í ár. Í september s.l. fór fimmfalt meira magn af makríl í bræðslu en í sama mánuði í fyrra. Sem hlutfall af heildaraflanum hefur það magnið einnig tvöfaldast, fer úr ellefu prósent í fyrra og í 22 prósent það sem af er ári.
Heimsmarkaðsverð á mjöli er aftur á uppleið eftir að hafa fallið stöðugt frá áramótum, það hækkaði um rúmt prósent í september eftir að hafa lækkað stöðugt frá fyrsta ársfjórðungi. Verð á lýsi hefur rokið upp á síðustu misserum og er komið í yfir 2.500 Bandaríkjadali á tonnið. Meðal þess sem veldur hækkandi verði á þessum afurðum eru erfiðleikar með ansjósuveiðar í Perú, sem standa undir yfir helmingnum af öllu seldu mjöli og lýsi í heiminum. Erfiðleikarnir í Perú eru sem fyrr vegna El Nino. Það spilar einnig inn í dæmið að Perúmenn setja ansjósur í vaxandi mæli í aðra vinnslu, þ.e. til manneldis, eins og niðursuðu. Einnig má nefna líkur á dræmum loðnuveiðum í vetur. Upphafskvótinn innan íslensku lögsögunnar er aðeins 44þúsund tonn og Norðmenn og Rússar hafa ákveðið að engin loðna verði veidd í Barnetshafi á komandi vertíð.
Bent hefur verið á hér á kjarninn.is að skellurinn af makrílbanni Rússa er snökktum minni en útgerðin hvað hann verða í byrjun.
Kjarninn hefur heimildir fyrir því að úitgerðir selji frystan makríl á í kringum rétt rúmlega 1.000 Bandaríkjadali á tonnið þessa dagana. Þetta er svipað afurðaverð og reikna má með að fáist úr tonninu af makríl til bræðslu. Fyrrgreindar tölur sýna að skellurinn af makrílbanninu er töluvert undir tíu milljörðum króna en ekki yfir 30 milljörðum eins og sagt var í fyrstu. SA gaf raunar út álit um að tapið yrði á bilinu ellefu til sautján milljarðar króna þær upphæðir eru í hærri kantinum miðað við þróunina á mjöl og lýsismörkuðum heimsins í augnablikinu.
Gríðarleg aukning í mjölvinnslu
Útflutningsverðmæti mjöls jókst um tæp 90 prósent frá áramótum og til ágústloka m.v. sama tímabil í fyrra. Og verðmæti lýsis jókst um hátt í 30 prósent milli ára. Það var loðna sem var helsti bræðslufiskurinn á þessu tímabili en tölur um hlut makríls í bræðslu margfaldast milli ára. Ef svo heldur sem horfir eru líkur á að verðmæti mjöls og lýsis unnið úr makríl á þessu ári nemi gróflega reiknað um fjórðungi til þriðjungi af heildinni.
Á vefsíðu Hagstofunnar má sjá tölur um útflutningsverðmæti mjöls og lýsis. Þar kemur fram að verðmæti mjölsins nam tæpum 22 milljörðum króna (fob verð) frá áramótum og til ágústloka í ár. Til samanburðar nam verðmætið tæpum 11,6 milljörðum kr. á sama tímabili í fyrra og jókst um 89,4 prósent. Verðmæti lýsis fór úr tæpum 6 milljörðum króna og í rúmlega 7,5 milljarða króna sem er aukning um 26,7 prósent.
Mikil auking á loðnu í bræðslu
Sem fyrr segir er það loðnan sem stendur að mestu leiti undir þessum tölum þar til í sumar enda meir en þrefaldaðist loðnuaflinn á fiskveiðaárinu 2014-2015 miðað við fyrra ár. Fór úr rúmlega 110.000 tonnum og í yfir 350.000 tonn. Athygli vekur í tölum Fiskistofu að hlutfall loðnu til bræðslu fer úr rúmlega helming í fyrra og í yfir 80% í ár. Það er einkum tvennt sem veldur þessu. Verð á fiskmjöli var mjög hátt á fyrsta ársfjórðung þessa árs, eða yfir 2.000 dollurum á tonnið, og markaður fyrir frysta loðnu, einkum í Rússlandi, var á niðurleið. Ekki verður brætt meira af loðnu á þessu ári og því hefur mjöl og lýsi unnið úr makríl stöðugt aukið vægi sitt í heildinni í sumar.
Tölur um markaðsverð á mjöli og lýsi miðast við framleiðsluna í Perú enda stendur hún undir yfir helming af heimsmarkaðinum. Þær sýna lýsisverðið yfir 2.500 Bandaríkjadölum á tonnið og mjölverðið yfir 1.500 Bandaríkjadali. Íslensku afurðirnar eru verðmætari vegna hærra próteininnihalds og sem þumalfingurreglu eru óhætt að bæta 150 til 200 Bandaríkjadölum á tonnið til að reikna út íslenska verðið.
Auking makríls margfaldast
Tölur um afla sem ráðstafað er til bræðslu ná til septemberloka í ár en kjarninn.is fékk þær í framhaldi af fyrirspurn til Fiskistofu. Þar kemur greinilega fram viðbrögð útgerðarinnar við fréttunum af því í sumar að Rússar ætluðu sér að setja viðskiptabann á Íslendinga. Bannið var svo formlega sett á í ágúst.
Eins og áður hefur komið fram var markaðurinn fyrir íslenskar sjávarafurðir í Rússlandi orðinn þungur áður en bannið skall á. Það skýrir sennilega að stórum hluta mikla hlutfallslega aukningu á mjöl og lýsisvinnslu. Þannig jókst hlutdeild makríls í bræðslu um yfir 200 prósent í maí og um 269 prósent í júní. Í september eftir að makrílbannið skall á fimmfaldaðist svo magnið milli ára.
Það sem af er október er botninn síðan dottinn úr makrílbræðslunni enda veiðum lokið og enn fæst hærra verð fyrir frystar makrílafurðir en þær bræddu.
