Greiðslubyrði 50 milljón króna óverðtryggðs láns aukist um næstum 1,5 milljónir á ári

Sá sem býr við íþyngjandi húsnæðiskostnað getur í dag tekið 42 prósent lægri upphæð að láni til að kaupa húsnæði en hann gat í maí í fyrra. Ástæðan eru hærri vextir.

Húsnæðismarkaðurinn hefur kólnað ansi hratt síðustu misseri.
Húsnæðismarkaðurinn hefur kólnað ansi hratt síðustu misseri.
Auglýsing

Greiðslu­byrði óverð­tryggðs íbúða­láns með breyti­legum vöxtum upp á 50 millj­ónir króna er nú um 311.500 krón­ur. Í maí í fyrra, áður en stýri­vaxta­hækkun Seðla­banka Íslands hóf­st, var greiðslu­byrði láns að sömu upp­hæð 188.500 krón­ur. Hún hefur því hækkað um 123 þús­und krónur á mán­uði eða tæp­lega 1,5 millj­ónir króna á ári. Greiðslu­byrðin hefur auk­ist um 65 pró­sent. 

Þetta má sjá úr tölum sem birtar eru í nýj­ustu mán­að­ar­skýrslu Hús­næð­is- og mann­virkja­stofn­unar (HMS) um íbúða­mark­að­inn. Þar kemur fram að greiðslu­byrði óverð­tryggðra lána sé nú 62.300 krónur fyrir hverjar tíu millj­ónir sem teknar eru að láni en hafi verið 37.700 krónur í maí í fyrra. Seðla­banki Íslands hækk­aði stýri­vexti sína í gær upp í sex pró­sent og því má búast við að íbúða­lána­vextir hækki enn frekar í nán­ustu fram­tíð. Þetta var í tíunda sinn í röð sem Seðla­bank­inn hækk­aði vexti, en þeir voru 0,75 pró­sent í maí í fyrra. Fyrir vikið eru íbúða­lána­vextir hærri en þeir hafa verið í tólf ár, eða frá árinu 2010, skömmu eftir banka­hrunið þegar enn var verið að end­­ur­reisa föllnu bank­ana og íslenskt atvinn­u­líf. 

Næstum helm­ingur óverð­tryggðra lána á breyti­legum vöxtum

Í umfjöllun HMS segir að 46 pró­sent af öllum útistand­andi óverð­tryggðum íbúð­ar­lánum séu á breyti­legum vöxt­um. Það þýðir að rúm­lega helm­ingur þeirra er á föstum vöxtum sem voru upp­haf­lega til þriggja eða fimm ára.

Auglýsing
Stór hluti af þeim lánum eru með vaxta­end­ur­skoðun á næstu árum. Alls verða vextir óverð­tryggðra lána upp á 340 millj­­­­arða króna end­­­­ur­­­­skoð­aðir á árunum 2023 og 2024 og vextir á lánum upp á 250 millj­­­­arða króna koma til end­­­­ur­­­­skoð­unar árið 2025. Þorri þeirra lána eru óverð­­­­tryggð.

Því er ljóst að stór hluti heim­ila í land­inu annað hvort býr við veru­lega auk­inn hús­næð­is­kostnað eða sér fram á veru­lega aukn­ing­u. 

Dregur úr getu til að skuld­setja sig

HMS bendir á að hærri vextir þýði að heim­ilin geti ekki skuld­sett sig jafn mikið og áður því geta þeirra til skuld­setn­ingar fer eftir greiðslu­byrði lána. Nú dugi sama greiðslu­geta skemur en áður. Þá á eftir að taka inn í dæmið að íbúða­verð í fjöl­býli á höf­uð­borg­ar­svæð­inu, þar sem næstum tveir af hverjum þremur lands­mönnum búa,  hefur hækkað um 21,5 pró­sent síð­ast­liðið ár. 

Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri. Mynd: Bára Huld Beck

Algengt er að tala um íþyngj­andi hús­næð­is­kostnað ef hann er hærri en 25 pró­sent af tekjum eða 40 pró­sent af ráð­stöf­un­ar­tekj­um, þ.e. tekjum eftir skatt. Ef miðað er við greiðslu­byrði lána sem jafn­gildir 25 pró­sent af meðal skatt­skyldum launa­greiðslum dugar það nú til þess að taka allt að 25,3 milljón króna óverð­tryggt lán. Í maí 2021 hefði sama við­mið dugað til að taka lán upp á 43,9 millj­ónir króna. Við­kom­andi gæti því tekið 42 pró­sent lægri upp­hæð að láni nú en fyrir yfir­stand­andi vaxta­hækk­un­ar­ferli Seðla­bank­ans. 

Fjár­mála­leg skil­yrði heim­ila versnað

Í nýjasta riti Pen­inga­mála Seðla­banka Íslands, sem kom út á mið­viku­dag, kemur fram að fjár­mála­leg skil­yrði heim­ila lands­ins hafi versn­að. Vaxta­gjöld heim­ila í hlut­falli við ráð­stöf­un­ar­tekjur hafi hækkað frá því í fyrra eftir mikla lækkun í kjöl­far lækk­unar vaxta í heims­far­aldr­inum Vaxta­gjöldin eru þó enn undir sögu­legu með­al­tali þrátt fyrir mikla hækkun vaxta í ár enda hafa ráð­stöf­un­ar­tekjur hækkað umtals­vert. 

Auglýsing
Í rit­inu segir að áhrif vaxta­hækk­ana á greiðslu­byrði skuldugra heim­ila gætir fyrr nú en áður þar sem lið­lega fjórð­ungur íbúða­lána ber breyti­lega óverð­tryggða vexti og óverð­tryggð lán á föstum vöxtum séu að stærstum hluta með fasta vexti til ein­ungis þriggja ára. „Greiðslu­byrði lán­tak­enda sem festu vexti á fast­eigna­lánum þegar vextir voru í sögu­legu lág­marki mun því að öðru óbreyttu aukast þegar tíma­bil fastra vaxta rennur út. Á sama tíma hefur hlutur verð­tryggðra íbúða­lána af nýjum lánum auk­ist þótt verð­tryggðir vextir hafi einnig hækkað frá fyrri hluta árs í takt við almennt hækk­andi raun­vext­i.“

Hlut­deild verð­tryggðra lána af útistand­and­andi lánum er nú um 56 pró­sent.

Greiðslu­byrði þeirra er lægri en óverð­tryggðra fyrstu árin eftir að lánin eru tek­in, en eykst svo skarpt séu þau látin lifa allan sinn líf­tíma. Í verð­bólgu­á­standi líkt og nú rík­ir, þar sem verð­bólgan er 9,4 pró­sent, leggj­ast hins­vegar miklar verð­bætur á höf­uð­stól lána. 

Í skýrslu HMS segir að greiðslu­byrði 50 milljón króna láns til 30 ára á verð­tryggðum vöxtum sé nú um 192 þús­und krón­ur, eða um 119.500 krónum lægri en í dæm­inu um óverð­tryggt lán á breyti­legum vöxtum sem tekið var hér í upp­hafi. 

Gerðu grein­ingu um þró­un­ina frá byrjun árs 2020

Seðla­bank­inn skil­aði minn­is­blaði til fjár­laga­nefndar fyrr í mán­uð­inum þar sem hann reikn­aði út aukn­ingu á greiðslu­byrði allra lána frá byrjun árs 2020 og fram í ágúst 2022.

Í byrjun þess tíma­bils voru stýri­vextir bank­ans þrjú pró­sent en í lok þess komnir upp í 5,5 pró­sent. Þar var því ekki verið að reikna þá auknu greiðslu­byrði sem orðið hefur frá því í maí í fyrra, þegar vextir voru 0,75 pró­sent og höfðu aldrei verið lægri, heldur yfir mun lengra tíma­bil. Nið­ur­staða grein­ingar bank­ans var sú að greiðslu­byrði allra íbúða­lána, óverð­tryggðra og verð­tryggðra, hefði auk­ist að með­al­tali um 13 til 14 þús­und krónur á mán­uði að með­al­tali, eða um rúm­lega 160 þús­und krónur á ári. 

Í grein­ing­unni kom líka fram að greiðslu­byrði lána hefði minnkað hjá 20 til 25 pró­sent lán­tak­enda á umræddu tíma­bili, og í meira mæli hjá tekju­hærri en tekju­lægri. Greiðslu­­byrði hefur hækkað mest hjá þeim sem eru með óverð­­tryggð lán á breyt­i­­legum vöxt­­um. Á mynd­inni má sjá að greiðslu­­byrði margra af íbúða­lánum hefur hækkað um tugi þús­unda króna á mán­uði.

Þá ber að nefna að skulda­­staða heim­ila í hús­næði er afar mis­­mun­andi. Því lægri sem lánin eru því minni áhrif hafa vaxta­hækk­­­anir á afborg­an­­ir. Frá upp­­hafi árs 2020 hefur íbúða­verð á höf­uð­­borg­­ar­­svæð­inu, þar sem flestir lands­­menn búa, hækkað um 50 pró­­sent. Þeir eru að koma inn á íbúða­­mark­að­inn á þessum tíma hafa því þurft að taka mun hærri lán en áður og verða því fyrir meiri áhrifum af verð­­bólgu.

Við þurfum á þínu framlagi að halda

Þú getur tekið beinan þátt í að halda úti öflugum fjölmiðli.

Við sem vinnum á ritstjórn Kjarnans viljum hvetja þig til að vera með okkur í liði og leggja okkar góða fjölmiðli til mánaðarlegt framlag svo við getum haldið áfram að vinna fyrir lesendur, fyrir fólkið í landinu.

Kjarninn varð níu ára í sumar. Þegar hann hóf að taka við frjálsum framlögum þá varð slagorðið „Frjáls fjölmiðill fyrir andvirði kaffibolla“ til og lesendur voru hvattir til að leggja fram í það minnsta upphæð eins kaffibolla á mánuði.

Mikið vatn hefur runnið til sjávar á þeim níu árum sem Kjarninn hefur lifað. Í huga okkar á Kjarnanum hefur þörfin fyrir fjölmiðla sem veita raunverulegt aðhald og taka hlutverk sitt alvarlega aukist til muna.

Við trúum því að Kjarninn skipti máli fyrir samfélagið.

Við trúum því að sjálfstæð og vönduð blaðamennska skipti máli.

Ef þú trúir því sama þá endilega hugsaðu hvort Kjarninn er ekki allavega nokkurra kaffibolla virði á mánuði.

Vertu með okkur í liði. Þitt framlag skiptir máli.

Ritstjórn Kjarnans: Sunna Ósk Logadóttir, Þórður Snær Júlíusson, Erla María Markúsdóttir, Arnar Þór Ingólfsson, Eyrún Magnúsdóttir og Grétar Þór Sigurðsson.


Já takk, ég vil styrkja Kjarnann!
Þorbjörn Guðmundsson
Er íslenska velferðarkerfið ekki lengur griðarstaður þeirra sem minnst hafa?
Kjarninn 11. janúar 2023
Takk fyrir og sjáumst á nýjum miðli á föstudag
Bréf frá ritstjóra Kjarnans vegna sameiningar við Stundina og þess að nýr framsækinn fréttamiðill verður til í lok viku.
Kjarninn 11. janúar 2023
Sverrir Albertsson
Vatn á myllu kölska
Kjarninn 11. janúar 2023
Lögreglumenn standa vörð um gröfurnar í námunni.
Berjast fyrir þorpi á barmi hengiflugs
Lítið þorp í Rínarlöndum Þýskalands er allt komið í eigu kolarisa. Fyrirtækið ætlar sér að mylja niður húsin og stækka kolanámu sína sem þegar þekur um 80 ferkílómetra. Þetta þykir mörgum skjóta skökku við í heimi sem berst við loftslagsbreytingar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Arnþrúður Karlsdóttir, útvarpsstjóri Útvarps Sögu.
Útvarp Saga telur fjölmiðlastyrki skapa tortryggni og bjóða upp á frændhygli
Fjögur fjölmiðlafyrirtæki hafa til þessa skilað inn umsögnum um frumvarp Lilju Alfreðsdóttur menningar- og viðskiptaráðherra, sem mun að óbreyttu framlengja núverandi styrkjakerfi til fjölmiðla.
Kjarninn 10. janúar 2023
Sólveig Anna Jónsdóttir formaður Eflingar.
Viðræðum slitið og Efling undirbýr verkfallsaðgerðir
Samtök atvinnulífsins hafa hafnað gagntilboði Eflingar um skammtímakjarasamning, sem kvað á um meiri launahækkanir en SA hefur samið um við aðra hópa á almennum vinnumarkaði til þessa. Efling undirbýr nú verkfallsaðgerðir.
Kjarninn 10. janúar 2023
Palestínski fáninn á lofti í mótmælum í Reykjavík. Ísraelskri lögreglu hefur nú verið fyrirskipað að rífa fánann niður á almannafæri.
Fánabann og refsiaðgerðir í Palestínu í kjölfar niðurstöðu Sameinuðu þjóðanna
Degi eftir að ný ríkisstjórn tók við völdum í Ísrael samþykkti allsherjarþing Sþ að fela Alþjóðadómstólnum í Haag að meta lögmæti hernáms Ísraelsríkis á Vesturbakkanum. Síðan þá hefur stjórnin gripið til refsiaðgerða og nú síðast fánabanns.
Kjarninn 10. janúar 2023
Gríðarlega mikil dæling á sandi á sér stað í Landeyjahöfn á hverju ári. Markarfljótið ber hundruð þúsunda tonna af jarðefnum út í sjó og það á til að safnast upp í mynni hafnarinnar.
Vilja sjúga sand af hafsbotni í stórum stíl og flytja út
Eftirspurn eftir íslenskum jarðefnum er gríðarleg ef marka má framkomin áform erlendra stórfyrirtækja um nýtingu þeirra. Vinsældir hafnarinnar í Þorlákshöfn eru samhliða mjög miklar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Meira eftir höfundinnÞórður Snær Júlíusson
Meira úr sama flokkiFréttaskýringar