Skotárásin í grunn­skóla í smá­bænum Uvalde Texas á þriðju­dag er sú mann­skæð­asta í banda­rískum grunn­skóla frá því að 20 börn og sex full­orðnir voru skotin til bana í Sandy Hook grunn­skól­anum fyrir ára­tug. Reiði og ang­ist ríkir vegna árás­ar­innar í Texas og eru stjórn­völd gagn­rýnd fyrir að ekk­ert hafi í raun breyst á þessum ára­tug.

5-11 ára börn stunda nám í Robb-grunn­skól­an­um. 19 börn og tveir kenn­arar voru myrt í skotárásinni. Árá­samað­ur­inn var 18 ára, vopn­aður skamm­byssu og riffli, og skaut á börnin af handa­hófi þegar þau reyndu að flýja. Árás­armað­ur­inn var inni í skól­anum í um 40 mín­útur áður en lög­regla skaut hann til bana. Börnin sem létu lífið í árásinni voru á aldr­inum sjö til tíu ára. Eitt fórn­ar­lambanna var 10 ára strákur sem elskaði að dansa. Annað var ung stúlka sem var skotin þegar hún reyndi að hringja á lög­regl­una.

„Þeir brugð­ust börn­unum okkar aft­ur“

Banda­ríkja­menn sem hafa misst nákomna í skotárásum eru fyrir löngu komnir með nóg. Faðir sem missti 14 ára son sinn í skotárásinni í Park­land-fram­halds­skól­anum er kom­inn með nóg og spyr hversu margar skotárásir þurfi til að eitt­hvað verði gert í raun og veru?

Jai­me, sonur Fred Gutten­berg, var 14 ára þegar hann lét lífið í skotárásinni sem gerð var í Marjory Sto­neman Dougla­s-fram­halds­skól­anum í Park­land í Flór­ída árið 2018. Gutten­berg segir stjórn­mála­menn sem „stjórn­mála­væða byssur og ofbeldi hafi leitt til þessa dags“.

„Þeir brugð­ust börn­unum okkar aft­ur. Ég er hætt­ur. Ég get ekki meira. Hversu oft þarf þetta að ger­ast?“ sagði Gutten­berg í sam­tali við MSNBC-­sjón­varps­stöð­ina eftir skotárás­ina.

End­ur­tekin orð Banda­ríkja­for­seta

Barack Obama var Banda­ríkja­for­seti þegar skotárásin í Sandy Hook átti sér stað og hét hann því í til­finn­inga­þrung­inni ræðu að nú yrði byssu­lög­gjöf hert. Málið dag­aði hins vegar uppi í þing­inu.

Joe Biden Banda­ríkja­for­seti hélt sömu­leiðis til­finn­inga­þrungna ræðu eftir skotárás­ina í Uvalde á þriðju­dag. „Af hverju látum við bjóða okkur að búa við þetta blóð­bað?“ spurði Biden. „Af hverju höldum við áfram að leyfa þessu að ger­ast?“ spurði Biden jafn­framt og sagði að tími væri kom­inn til að standa uppi í hár­inu á þeim sem berj­ast fyrir byssu­eign í Banda­ríkj­un­um.

Þrátt fyrir að demókratar séu með meiri­hluta bæði í full­trúa­deild­inni og öld­unga­deild­inni, sem og for­seta­emb­ætt­ið, virð­ist það ekki ætla að duga til að knýja fram breyt­ing­ar. Áskor­an­irnar eru enn til staðar og það sem meira er, nýjar bæt­ast við:

Gamlar hindr­anir á þing­inu

Nokkrum vikum eftir skor­árás­ina í Sandy Hook grunn­skól­anum studdi meiri­hluti öld­unga­deild­ar­þing­manna frum­varp þar sem bak­grunns­at­hug­anir þeirra sem hyggja á byssu­kaup voru hertar til muna. Það dugði hins vegar ekki til þar sem ein­faldur meiri­hluti dugir ekki til að fá laga­frum­vörp sam­þykkt heldur þarf sam­þykki frá 60 af 100 þing­mönnum öld­unga­deild­ar­inn­ar. Það sama virð­ist vera uppi á ten­ingnum núna, það er að aðeins örfáir þeirra 50 repúblik­ana sem eiga sæti á þing­inu eru fylgj­andi að herða byssu­lög­gjöf.

Umræðan er hins vegar til stað­ar, bæði hjá demókrötum og repúblik­un­um, og lík­leg­asta breyt­ing til að fá hljóm­grunn snýr að laga­setn­ingu sem kemur í veg fyrir að ein­stak­lingar sem glíma við and­leg veik­indi eða eru á saka­skrá geti keypt skot­vopn (e. Red flag law).

Breyt­ingar í stökum ríkjum

Nokkrar breyt­ingar í átt að hertri byssu­lög­gjöf hafa verið gerðar í nokkrum ríkjum Banda­ríkj­anna eftir árás­ina í Sandy Hook. Í ríkjum þar sem demókratar hafa verið við völd síð­ustu ár, til dæmis Conn­ect­icut, New York, Mar­yland og Kali­forn­íu, hefur lög­gjöf varð­andi byssu­eign verið hert.

Í ríkjum þar sem repúblikanar eru við stjórn­völ­inn er staðan allt önnur og stefnan frekar að liðka fyrir byssu­eign en herða. Þannig er staðan í Texas, þar sem skotárásin varð í vik­unni. Beto O'Rour­ke, fram­bjóð­andi demókrata til rík­is­stjóra í Texas í kosn­ingum sem fram fara í nóv­em­ber, lét Greg Abbott heyra það á blaða­manna­fundi í gær þar sem hann gagn­rýndi stefnu hans, og rík­is­ins, um byssu­lög­gjöf. „Tím­inn til að stöðva næstu skotárás er núna og þú ert ekki að gera neitt,“ sagði O'Rour­ke.

Við­brögðin í Texas hafa verið á þá leið að auka fjár­magn til örygg­is­gæslu í skólum og hefur Ken Paxton, rík­is­sak­sókn­ari í Texas, lagt til að kenn­urum verði veittur greið­ari aðgangur að skot­vopn­um.

Hindr­anir fyrir dóm­stólum

Jafn­vel þó stjórn­mála­lands­lagið breyt­ist á þingi eða í ein­stökum ríkjum í átt að frek­ari vilja til hertrar byssu­lögga­far eru fleiri hindr­anir í veg­in­um, meðal ann­ars fyrir dóm­stól­um.

Í naumum meiri­hluta­úr­skurði, fimm gegnum fjórum, í Hæsta­rétti Banda­ríkj­anna árið 2008, í máli Was­hington-­borgar gegn Dick Heller komst rétt­ur­inn að þeirri nið­ur­stöðu að annar við­auki stjórn­ar­skrár­innar veiti ein­stökum borg­urum skýran rétt til að eiga skot­vopn og nota slík vopn til þess sem telst hefð­bund­inn lög­legur til­gang­ur, til að mynda til sjálfs­varnar innan heim­il­is.

Sama hversu margar skotárásir í skólum verða á næst­unni virð­ist lítið ætla að hagga stjórn­ar­skrár­vörðum rétti til byssu­eignar í Banda­ríkj­un­um.