Á fyrstu árunum eftir efna­hags­hrunið urðu nýskráðir bílar hins­vegar létt­ari og náði með­al­þyngd nýskráðra fólks­bíla ekki sömu hæðum og árið 2008 fyrr en árið 2019, þegar veru­legur upp­gangur var búinn að vera í efna­hags­lífi land­ans um nokk­urra ára skeið.

„Árið var alveg frá­bært,“ sagði sölu­stjóri Range Rover á Íslandi í sam­tali við RÚV í upp­hafi árs 2017. Þar var til umfjöll­unar rjúk­andi sala á lúx­us­bíl­um. „Árið ein­kennd­ist nokkuð af mjög góðri sölu á jepp­lingum og jepp­um,“ sagði einnig í þess­ari sömu frétt.

Þró­unin hefur síðan haldið áfram í sömu átt og þyngd nýskráðra fólks­bíla auk­ist ár frá ári og ekki síst núna á árunum 2020 og 2021, þegar margir í sam­fé­lag­inu hafa haft meira á milli hand­anna sökum vaxta­lækk­ana og þess að hefð­bundnar utan­lands- og eyðslu­ferðir hafa verið slegnar af vegna veirunn­ar.

Raf­magns­bílar eru líka vax­andi hlutur nýskráðra bíla, en eigin þyngd þeirra er að með­al­tali umtals­vert meiri en bíla sem ganga fyrir jarð­efna­elds­neyti, þar sem raf­hlöð­urnar í þeim eru stórar og þung­ar.

Þrátt fyrir að það komi ekki fram á mynd­inni hér að ofan fékk Kjarn­inn líka upp­lýs­ingar um þyngd nýskráðra bíla á fyrstu 18 dögum jan­ú­ar­mán­aðar sendar frá Sam­göngu­stofu. Sló eigin þyngd þeirra fólks­bíla sem komið hafa nýir á göt­una frá ára­mótum nærri tveimur tonnum að með­al­tali.

Auknar örygg­is­kröfur og stærra fólk á alla kanta

Vax­andi stærð og með­al­þyngd bíla hefur verið tölu­vert til umfjöll­unar í fjöl­miðlum erlendis á und­an­förnum árum. Örygg­is­til­finn­ing er stundum nefnd á meðal ástæðna fyrir því að neyt­endur velja sér að vera á þyngri og hærri bílum en áður.

Stíf­ari opin­berar kröfur um öryggi eru svo það sem helst hefur leitt til þess að bílar eru að jafn­aði orðnir bæði breið­ari og lengri, en sam­kvæmt reglu­gerðum þarf að vera ákveðið mikið af efni sem getur þjapp­ast saman ef til árekst­urs kem­ur.

Önnur ástæða sem stundum er nefnd fyrir því að bíla­fram­leið­endur hafa verið að fram­leiða stærri og stærri bíla und­an­farna ára­tugi er sú að fólkið sem notar bíl­ana hefur verið að stækka, bæði að lengj­ast og gildna. Það fer meira fyrir því.

Vegna nær­ing­ar­rík­ari fæðu hefur með­al­hæð full­orð­inna vaxið nokkuð skarpt und­an­farin 100 ár, með til­heyr­andi kröfum um aukið pláss til að teygja úr fót­un­um. Lífs­stíls­breyt­ingar – og mögu­lega óhóf­leg notkun bíls­ins sem ferða­máta – hefur svo gert mann­fólkið breið­ara að með­al­tali. Breið­ara fólk gerir svo kröfu um breið­ari bílsæti, sem aftur gerir kröfu um að bíl­arnir breikki.

Þrátt fyrir að margir upp­lifi aukið öryggi í umferð­inni er þeir sitja í stórum og ramm­gerðum bíl fremur en litlum og léttum eru þyngri bílar hins vegar óum­deil­an­lega hættu­legri fyrir aðra sem eru í umferð­inni, ekki síst þá sem eru gang­andi eða hjólandi í götu­um­hverf­inu.

Því þyngri sem bílar eru, því lengri við­bragðs­tíma þarf öku­maður til þess að hemla sig niður í núll ef eitt­hvað óvænt ger­ist – og hreyfi­orkan sem losnar úr læð­ingi við árekstur er meiri hjá þungum bíl en létt­um. Þá skerða háir jeppar margir hverjir útsýni öku­manna á svæðið beint fyrir framan bíl­inn – stundum með ban­vænum afleið­ing­um.

Bíla­fram­leið­endur hafi búið til gervi­þörf eftir þungum bílum

Í fyrra kom út skýrsla á vegum nokk­urra breskra umhverf­is­vernd­ar­sam­taka sem fékk nokkuð umtal þar í landi. Í skýrsl­unni var athygli vakin á göll­unum við smá­jeppa og jeppa, SUV’s – eins og þessar gerðir bíla eru gjarnan kall­aðir á ensku.

Sam­tökin mæltu með því að bíla­fram­leið­endum yrði bannað að aug­lýsa jeppa og jepp­linga, en grein­ing sam­tak­anna sýndi fram á að þeir væru helst keyptir af ein­stak­lingum með búsetu í borgum og bæj­um, en hlut­fall þeirra af nýskráðum bílum var einna hæst í auð­ug­ustu hverf­unum í vest­ur­hluta Lund­úna.

Þrír af hverjum fjórum nýjum jepp­lingum og jeppum sem seldir voru í Bret­landi á árunum 2019-2020 voru skráðir á ein­stak­linga sem bjuggu í þétt­býli. Í Bret­landi er til sér­stakt hug­tak yfir jeppa sem aðal­lega eru not­aðir til inn­an­bæj­arakst­urs í borg­um, en þeir eru gjarnan kall­aðir „Chel­sea-trakt­or­ar“ og þá vísað til sam­nefnds hverfis í Lund­ún­um.

Í skýrslu bresku félaga­sam­tak­anna var sett fram grein­ing á því hvernig bíla­fram­leið­endur hefðu staðið að aug­lýs­ingum á jepp­lingum und­an­farna ára­tugi.

Nið­ur­staðan af því var sú að bíla­fram­leið­endur hefðu með lið­sinni aug­lýs­inga­stofa vís­vit­andi búið til eft­ir­spurn eftir tækjum sem væru „mun stærri og öfl­ug­ari en með­al­kaup­andi þeirra myndi nokkru sinni þurfa í reynd“ og að búið væri að sann­færa stóran hluta neyt­enda um að tækið sem þeir þyrftu til þess að skjót­ast nokk­urra kíló­metra leið í erindum sínum væri rúm­lega tveggja tonna krukk­ur, sem tekur meira pláss á göt­un­um, mengar meira og hefur heilt yfir skað­leg áhrif á umferð­ar­ör­yggi í þétt­býli.