Til stendur að breyta siðareglur alþingismanna en nefndarálit frá stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd um tillögu til þingsályktunar um breytingu hefur nú verið samþykkt. Þetta kemur fram á vef Alþingis.
Nefndin telur að siðareglur eigi að vera lifandi og taka mið af þeim breytingum sem verða í samfélaginu eins og kveikjan var að þessu máli. Nefndin telur að til þess að svo megi verða sé nauðsynlegt að auka sýnileika siðareglnanna og aðgengi að þeim á vef Alþingis. Þá sé einnig nauðsynlegt að umfjöllun um þær verði regluleg á meðal alþingismanna, til dæmis með málstofum og fræðslufundum.
Þingsályktunartillaga var lögð fram á Alþingi þar sem lagt var til að gerðar verði tvær breytingar á siðareglum fyrir alþingismenn. Hún var lögð fram þann 23. mars síðastliðinn en fyrsti flutningsmaður er Steingrímur J. Sigfússon, forseti Alþingis. Þverpólitísk sátt viðist ríkja um málið þar sem flutningsmenn eru úr VG, Miðflokknum, Pírötum, Framsóknarflokknum, Flokki fólksins, Viðreisn, Sjálfstæðisflokknum og Samfylkingunni.
Áhrif #metoo
Í fyrsta lagi er lagt til að nýjum staflið verði bætt við sem segir að alþingismenn verði að leggja sig fram um að skapa í störfum sínum heilbrigt starfsumhverfi innan þings sem utan og hvarvetna þar sem þeir sinna störfum sínum þar sem hafnað er hvers konar kynferðislegri eða kynbundinni áreitni, einelti eða annarri vanvirðandi framkomu.
Í öðru lagi er lagt til að á eftir sjöundu grein siðareglnanna komi ný grein sem hljóði svo: „Þingmenn skulu ekki sýna öðrum þingmönnum, starfsmönnum þingsins eða gestum kynferðislega eða kynbundna áreitni, leggja þá í einelti eða koma fram við þá á annan vanvirðandi hátt.“
Þingmenn fái siðareglur strax að loknum kosningum
Stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd hefur nú fjallað um málið og fékk hún á sinn fund Þórhall Vilhjálmsson frá lagaskrifstofu Alþingis, Jón Ólafsson frá Gagnsæi – samtökum gegn spillingu og Henry Alexander Henrysson frá Siðfræðistofnun Háskóla Íslands.
Nefndin fjallaði á fundum sínum um nokkur álitaefni málsins, meðal annars gildissvið reglnanna gagnvart varaþingmönnum og hvenær þingmenn ættu að kynna sér siðareglurnar og undirrita yfirlýsingu þar um. Samkvæmt grein í siðareglunum er kveðið á um að við upphaf þingsetu sinnar skuli alþingismenn afhenda forseta Alþingis undirritaða yfirlýsingu um að þeir hafi kynnt sér siðareglurnar og að sama gildi um varaþingmenn sem hafa setið samfellt í fjórar vikur.
Í framkvæmd hefur þingmönnum verið kynnt að á fyrsta fundi Alþingis eftir alþingiskosningar liggi siðareglurnar á borðum þingmanna ásamt formi fyrir yfirlýsingu sem þeir geti undirritað og afhent skrifstofunni til staðfestingar þess að þeir hafi kynnt sér reglurnar. Á fundum nefndarinnar var rætt hvort ekki væri eðlilegt að þingmenn fengju siðareglurnar og yfirlýsinguna sendar strax að loknum kosningum og útgáfu kjörbréfs frá landskjörstjórn og að sama gilti um varaþingmenn frá því þeir tækju sæti.
Siðareglur eiga að auka gagnsæi
Nefndin tekur fram að í siðareglunum komi fram forsendur sem eru grunnur þess hlutverks sem kjörnum fulltrúum er falið. Þær eiga að vera almennar og til leiðsagnar fyrir þá um hvaða kröfur eru gerðar til þeirra. Nefndin telur því í ljósi þess hvernig litið er á þingmenn og hvaða kröfur eru gerðar til þeirra allt frá kjöri að mikilvægt sé að reglurnar séu kynntar þeim strax eftir kosningar svo að þeir geti skilað undirritaðri yfirlýsingu sem fyrst.
Nefndin telur enn fremur að sömu rök eigi við um varaþingmenn og telur því rétt að leggja til að það verði fortakslaus skylda allra sem taka sæti á Alþingi að þeir kynni sér siðareglurnar jafnskjótt og þeir taka sæti og undirriti yfirlýsingu þar um á sínum fyrsta þingfundi. Nefndin leggur því til breytingu á þingsályktunartillögunni í þá veru.
Nefndin tekur fram að með siðareglum sé verið að auka gagnsæi í störfum alþingismanna, kynna hlutverk þeirra og ábyrgðarskyldu sem sé til þess fallið að dýpka þekkingu þeirra á hlutverkinu, sem og að auka tiltrú og traust almennings á Alþingi.
