Líffræðilegur fjölbreytileiki jarðarinnar er í gífurlegri hættu vegna ágangs manna á náttúruna á síðustu áratugum. Nú eru alls fjórðungur dýra- og plöntutegunda á jörðinni í útrýmingarhættu eða allt að ein milljón tegunda. Þetta kemur fram í nýrri og umfangsmikilli skýrslu á vegum Sameinuðu þjóðanna um stöðu líffræðilegs fjölbreytileika og vistkerfi jarðarinnar.
Fordæmalaus hnignun líffræðilegs fjölbreytileika og náttúru
Skýrslan er unnin af IPBES, Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services, sem er stofnunin á vegum Sameinuðu þjóðanna um líffræðilegan fjölbreytileika og vistkerfi. Skýrslan er alls 1.800 blaðsíður og var unnin af 450 vísindamönnum. Í skýrslunni er kallað eftir tafarlausum aðgerðum og varað er við því að ef ekkert verði gert munu komandi kynslóðir finna fyrir þeim alvarlegu afleiðingum sem hrun lífskerfa sem sjá manninum fyrir mat og hreinu vatni fela í sér.
Kate Brauman, einn höfundur skýrslunnar, segir í samtali við BBC að skýrslan sýni fram á virkilega fordæmalausa hnignun líffræðilegs fjölbreytileika og náttúru. „Þetta er algerlega ólíkt nokkru sem við höfum séð í sögu mannkynsins hvað varðar hraða hnignunarinnar og umfang ógnarinnar,“ segir Brauman
Tap búsvæðis mesta ógnin
Frá árinu 1970 hefur mannkynið tvöfaldast, hagkerfi heimsins fjórfaldast og alþjóðleg viðskipti tífaldast. Í skýrslunni er rakið hvernig hin sívaxandi eftirspurnar mannkynsins eftir matvælum og orku hefur haft í för með sér gríðarlega eyðileggingu á náttúrunni. Meira en þriðjungur lands og um 75 prósent fersk vatns er nú varið til búfjárræktunar og annarrar landbúnaðarræktunar. Jafnframt er nú um þriðjungur fiskistofna heimsins ofveiddir. Kóralrif hafa minnkað um nærri því helming á 150 árum og jarðvegur stendur nú undir tæplega fjórðungi minni landbúnaðarframleiðslu en áður vegna eyðingar hans.
Auk þessarar gríðarlegrar landnýtingar sem gengur á búsvæði lífvera hafa menn einnig valdið menn stórtækum spjöllum á náttúrunni. Frá árinu 1980 hefur útblástur gróðurhúsategunda tvöfaldast og meðalhiti jarðar hefur hækkað um 0,7 gráður á selsíus. Á sama tíma hefur plastmengun aukist tífalt frá 1980 og árlega dæla menn 300 til 400 milljónum tonna af þungamálmum, uppleysanlegum efnum og öðrum úrgangi í vötn og sjó um allan heim. Þá hefa áburðir sem endað hafa í vistkerfum við strendur hafa búið til um 400 dauð svæði í sjónum sem samsvarar um 245 þúsund ferkílómetrum.
Þetta gríðarlega vistfræðilegt fótspor mannkynsins gerir það að verkum að hálf milljón tegunda hafa ekki búsvæði til framtíðar og munu þessar tegundir deyja út út innan fárra áratuga ef ekki verður brugðist við.
Hægt að snúa þróuninni við
Í skýrslunni er ítrekað á það sé jafn mikilvægt að bjarga tegundum í útrýmingarhættu eins og að takast á við loftlagsbreytingar enda haldast þessi vandamál í hendur. Bæði vandamálin ýti undir hvert annað þar sem hlýrri heimur þýði færri tegundir og minni líffræðilegur fjölbreytileiki þýði færri tré og plöntur til að fjarlægja koltvísýring úr loftinu.
Robert Watson, forsvarsmaður skýrslunnar, segir að þessi staða sé ógn við lífsviðurværi mannkynsins. „Heilbrigði vistkerfa sem við öll og aðrar tegundir treysta á fer hrakandi hraðar en við höfum séð áður. Við erum að eyða grunni hagkerfa okkar, lífsviðurværis okkar, mataröryggis, heilbrigðis og lífsgæða okkar um allan heim,“
Tekið er fram í skýrslunni að hægt sé að snúa þróuninni við en til þess þurfi grundvallar breytingar á því hvernig mannkynið ræktar mat, framleiðir orku, tekst á loftlagsbreytingum og dregur úr sóun. Því er kallað eftir sameiginlegu átaki ríkisstjórna, fyrirtæki og einstaklinga.
