Ríkislögreglustjóri hefur lýst yfir óvissustigi almannavarna
vegna vísbendinga um kvikusöfnun vestan við fjallið Þorbjörn á Reykjanesskaga. Jarðskjálftahrina
hefur verið í gangi á svæðinu á sama tíma.
Undanfarna daga hefur landris og aukin jarðskjálftavirkni mælst á Reykjanesskaga og telja jarðvísindamenn Veðurstofu Íslands og Jarðvísindastofnunar HÍ mögulegt að um sé að ræða kvikusöfnun vestan við Þorbjörn. Ekki er þó sé útilokað að aðrar ástæður geti verið fyrir virkninni.
Samhliða hefur Veðurstofa Íslands fært litakóða fyrir flug á gult sem þýðir að eldstöð sýni merki um virkni umfram venjulegt ástand.
Í næsta nágrenni fjallsins Þorbjarnar er að finna bæði íbúabyggð og atvinnustarfsemi. Þar er til að mynda Bláa lónið, Svartsengi og höfuðstöðvar HS orku svo dæmi séu tekin.
Í frétt á vef Veðurstofunnar segir að landrisið sé óvenju hratt og í henni eru raktar nokkrar sviðsmyndir, þ.e. hvað mögulega gæti gerst nú í framhaldinu. Ein þeirra er að kvikusöfnunin hætti og þetta leiði ekki til frekari atburða. Önnur er sú að hraungos verði.
Síðast gaus á þessum slóðum á þrettándu öld.
Íbúafundur verður haldinn í íþróttahúsinu Grindavík kl. 16 á morgun, mánudag 27. janúar, þar sem vísindamenn frá Veðurstofunni og Jarðvísindastofnun munu gera grein fyrir stöðunni auk fulltrúa frá almannavarnadeild ríkislögreglustjóra og lögreglustjóranum á Suðurnesjum.
Óvissustigi er lýst yfir þegar grunur vaknar um að eitthvað sé að gerast af náttúru- eða mannavöldum, sem á síðari stigum gæti leitt til þess að heilsu og öryggi fólks, umhverfis eða byggðar sé ógnað.
Landris hefur mælst frá 21. janúar og virðist miðja þess vera á Reykjanesskaganum rétt vestan við fjallið Þorbjörn, segir í frétt Veðurstofunnar. Landrisið er óvenju hratt eða um 3-4 millimetrar á dag og í heildina er það orðið um tveir sentímetrar þar sem það er mest.
Landrisið er líklegast vísbending um kvikusöfnun á nokkurra kílómetra dýpi. Ef skýringin er kvikusöfnun er hún enn sem komið er mjög lítil. Þetta er niðurstaða samráðsfunda vísindamanna sem haldnir voru á Veðurstofunni nú í morgun og eftir hádegi.
Atburðarásin óvenjuleg fyrir svæðið
Nákvæmar mælingar á jarðskorpuhreyfingum á Reykjanesskaganum ná yfir tæplega þrjá áratugi. Á því tímabili hefur sambærilegur landrishraði ekki mælst. Atburðarásin er því óvenjuleg fyrir svæðið ef miðað er við reynslu undanfarinna áratuga.
Landrisið mælist samfara jarðskjálftahrinu austan við rismiðjuna (norðaustan við Grindavík) sem mælst hefur frá 21. janúar. Stærstu skjálftarnir mældust 22. janúar og voru 3,7 og 3,6 að stærð og fundust vel á Reykjanesskaganum og allt norður í Borgarnes.
Dregið hefur úr hrinunni síðustu daga. Jarðskjálftahrinur eru algengar á svæðinu og þessi hrina getur ekki talist óvenjuleg ein og sér, segir ennfremur í frétt Veðurstofunnar. Það að landris mælist samfara jarðskjálftahrinunni, gefur tilefni til þess að fylgjast sérstaklega náið með framvindu á svæðinu.
Possible magma accumulation beneath Mt. Thorbjorn in Reykjanes peninsula. The Civil Protection has declared a state of uncertainty. For further information see: https://t.co/4rk5jh8M5p pic.twitter.com/v5aykErruR
— Icelandic Meteorological Office - IMO (@Vedurstofan) January 26, 2020
Dæmi um hraungos úr sprungum á 13. öld
Landrisið mælist á flekaskilum og innan eldstöðvakerfis Svartsengis sem er ýmist talið sjálfstætt eldstöðvakerfi eða talið vera hluti stærra kerfis sem kennt er við Reykjanes. Síðast gaus í kerfinu í Reykjaneseldum sem stóðu yfir með hléum á tímabilinu 1210-1240 en á því tímabili gaus nokkrum sinnum þar af urðu þrjú eldgos í Svartsengiskerfinu.
Eldgosin voru hraungos á 1-10 km löngum gossprungum en engin sprengigos eru þekkt í Svartsengiskerfinu. Stærsta gos í hrinunni á 13. öld myndaði Arnarseturshraun (um 0,3 km3 og 20 km2). Algengast er að gos af þessari gerð standi yfir í nokkra daga, uppí nokkrar vikur.
Jarðskjálftavirkni er mjög algeng á svæðinu og tengist flekahreyfingum, jarðhitavirkni og hugsanlega innskotavirkni. Stærstu skjálftar sem mælst hafa á vesturhluta Reykjanesskagans eru um 5,5 að stærð.
Mögulegar sviðsmyndir
Atburðarásin hefur aðeins staðið yfir í nokkra daga og óvíst hvort að hún leiði til frekari atburða sem hafi áhrif, segir í frétt Veðurstofunnar. Út frá þeim upplýsingum sem þegar liggja fyrir eru eftirfarandi sviðsmyndir mögulegar án þess að hægt sé að segja til um hver þeirra er líklegust eða hversu hratt atburðarásin mun þróast.
Ef landris stafar af kvikusöfnun:
Kvikusöfnun hættir mjög fljótlega án frekari atburða.
Kvikusöfnun heldur áfram á sama stað og hraða í einhvern tíma án þess að til stærri atburða komi.
Kvikusöfnun heldur áfram og leiðir til gangainnskots.
Kvikusöfnun heldur áfram og leiðir til gangainnskots og eldgoss (hraungoss á sprungu).
Kvikusöfnun veldur jarðskjálftavirkni með stærri skjálftum á þessu svæði (allt að M6).
Veðurstofan hefur aukið eftirlit með svæðinu. Eins verður eftirlit aukið með uppsetningu fleiri mælitækja til að vakta og greina betur framvindu atburða.
