Efna­hags­að­gerðir rík­is­stjórn­ar­innar vegna COVID-19 eru án hlið­stæðu, segir í sam­an­tekt um þær á vef stjórn­ar­ráðs­ins. Heild­ar­um­fang aðgerð­anna gæti numið yfir 230 milljöðrum króna, sem fel­st ann­ars vegar í frestun greiddra gjalda og hins vegar auknum útgjöld­um, skatta­lækk­un­um og lána­fyr­ir­greiðslu með rík­is­á­byrgð. Auk þess mun rík­is­sjóður styðja við hag­kerf­ið ­með lægri skatt­tekjum og auknum útgjöldum sem leiða af verri efna­hags­að­stæð­u­m. Þessar aðgerðir leggj­ast á sveif með lækkun Seðla­banka Íslands á stýri­vöxt­um, bindi­skyldu og sveiflu­jöfn­un­ar­auka.

Aðgerð­unum er fyrst og fremst ætlað að vinna gegn atvinnu­leysi og tíma­bundnum tekju­missi ein­stak­linga með hluta­at­vinnu­leys­is­bót­um, aðgengi að ­sér­eign­ar­sparn­aði, frestun skatt­greiðslna fyr­ir­tækja og fyr­ir­greiðslu vegna ­rekstr­ar­lána til þeirra. 

Þegar bein áhrif far­ald­urs­ins verða í rénun verð­ur­ ­stutt mynd­ar­lega við end­ur­reisn hag­kerf­is­ins með auknum opin­berum fram­kvæmd­um ­sem stuðla að lang­tíma­hag­vexti, skatta­af­slætti vegna vinnu á verk­stað og átaki í mark­aðs­setn­ingu Íslands fyrir ferða­menn.

Hér að neðan er að finna svör við algengum spurn­ingum sem kunna að vakna og fengin eru af vef stjórn­ar­ráðs­ins.

Hver eru áhrif COVID-19 á efna­hags­líf­ið?

COVID-19 far­ald­ur­inn hefur nei­kvæð áhrif á efna­hags­lífið um allan heim. Búast má við tölu­verðri fækkun ferða­manna sem koma hingað til lands á næstu mán­uð­um. Vegna far­ald­urs­ins fara Íslend­ingar einnig sjaldnar í búðir og á veit­inga­staði og þá hefur þurft að fella niður ýmsa við­burði. Fram­leiðsla ­getur einnig dreg­ist sam­an. Tekjur fjölda fyr­ir­tækja skerð­ast vegna ástands­ins, ekki síst í ferða­þjón­ustu. Lík­legt er að mörg fyr­ir­tæki grípi til upp­sagna til­ að bregð­ast við þessu, en aðgerðir stjórn­valda miða að því að verja störf eins og kostur er. Far­ald­ur­inn hefur því tölu­verð áhrif á efna­hags­lífið á Íslandi en ­bú­ist er við því að áhrifin gangi til baka þegar far­ald­ur­inn er geng­inn yfir­, enda eru und­ir­stöður hag­kerf­is­ins traust­ar.

Hvernig aðgerða eru stjórn­völd að grípa til?

Að­gerðir stjórn­valda eru afar umfangs­miklar og veita öfl­ug­t ­mót­vægi við efna­hags­á­hrif far­ald­urs­ins. Aðgerð­irnar miða fyrst og fremst að því að auð­velda heim­ilum og fyr­ir­tækjum að takast á við það tíma­bundna tekju­tap sem þau kunna að verða fyr­ir. Þannig minnkum við óvissu og höldum hjólum atvinnu­lífs­ins ­gang­andi ásamt því að koma í veg fyrir fjár­hags­erf­ið­leika eftir því sem frekast er unnt. Það má ekki gleyma því að ástandið er tíma­bundið og aðgerð­ir ­stjórn­valda munu styðja vel við efna­hags­lífið þegar far­ald­ur­inn er geng­inn ­yf­ir.

Mun verð­bólga hækka?

Verð­bólga er núna 2,4% sem er nálægt mark­miði Seðla­banka Íslands­ um 2,5% verð­bólgu. Eins og sakir standa er ekki búist við því að hún hækk­i veru­lega á næstu mán­uð­um. Seðla­banki Íslands hefur það hlut­verk að tryggja ­stöðuga og lága verð­bólgu og mun grípa til aðgerða til að tryggja það ef þess ­ger­ist þörf.

Munu lánin mín hækka?

Ekki er búist við því að verð­bólga hækki veru­lega á næst­u ­mán­uðum og því er ekki gert ráð fyrir að verð­tryggð lán hækki meira en í venju­legu árferði. Vextir á íbúða­lánum hafa farið lækk­andi og eru nú mjög lágir í sam­an­burði við hvernig þeir hafa verið sögu­lega. Ekki er gert ráð fyr­ir­ ­vaxta­hækkun á næst­unni.

Mun atvinnu­leysi aukast?

Aðgerðir stjórn­valda miða að því að draga úr aukn­ing­u at­vinnu­leysis eins og unnt er en það er fyr­ir­sjá­an­legt að aðstæður á vinnu­mark­aði verði erf­iðar á meðan COVID-19 far­ald­ur­inn veldur fækkun ferða­manna og minni umsvifum í hag­kerf­inu. Þegar far­aldr­inum linnir er engin ástæða til að ætla annað en að hag­kerfið taki við sér og þá mun atvinnu­leysi minnka á ný.

Erum við komin aftur til árs­ins 2008?

Nei, ástandið er mjög ólíkt því sem var þá. Í kjöl­far ­banka­hruns­ins gripu stjórn­völd til veiga­mik­illa aðgerða til að treysta stoð­ir efna­hags­lífs­ins og koma í veg fyrir að álíka ástand geti skap­ast aft­ur. Skuld­ir hafa lækkað mikið og stjórn­völd hafa mun meira svig­rúm til að styðja við efna­hags­lífið í þess­ari nið­ur­sveiflu. Það sama gildir um bank­ana sem standa afar traustum fót­um. Ólík­legt er að verð­bólga og lán hækki mikið eins og þau ­gerðu í kjöl­far banka­hruns­ins. Einnig er ólík­legt að kaup­máttur minnki mikið eins og hann gerði í hrun­inu.

Hvað má búast við að nið­ur­sveiflan vari lengi?

Það er erfitt að segja en miðað við þær upp­lýs­ingar sem við höfum núna er lík­leg­ast að hag­kerfið muni taka við sér á næsta ári.

Fleiri spurn­ingar og svör má nálg­ast hér.