Fleira en hlý­indi skýra rýrnun jöklanna á Íslandi síð­asta sum­ar. „Vissu­lega er það svo að hlý­inda­skeiðið allt frá alda­mótum tekur sinn toll af jök­ul­ísnum og skiptir tíðin eitt ár til eða frá litlu,“ segir Einar Svein­björns­son veð­ur­fræð­ingur og rit­stjóri Bliku.­is. Rýrnun jökla á síð­asta ári var ein sú mesta sem mælst hef­ur. Í frétta­bréfi verk­efn­is­ins Hörf­andi jökla, sem birt var í gær, er rýrn­unin m.a. rakin til þess að sum­arið 2019 var víð­ast hlýtt og sól­ríkt.

Í færslu sem Einar skrifar á Face­book í morgun bendir hann á að síð­asta sumar hafi vissu­lega verið með þeim hlýrri en langt í frá það hlýjasta síð­asta ára­tug­inn eða svo. Hann segir að óheppi­leg eld­gos með til­liti til jök­ul­bráð­ar, Eyja­fjalla­jök­uls­gosið og Grím­s­vatna­gosið árið eftir hafi skilað þunnu lagi gjósku yfir flest íshvelin á hálend­inu „Til dæmis var Tind­fjalla­jök­ull mógulur á eftir og er að nokkru leiti enn,“ skrifar Ein­ar. „Dregur það úr end­ur­kasti sólar og eykur á sum­ar­bráðn­un.“

Einar bendir einnig á að síð­asta vor hafi að mörgu leyti verið óvenju­leg­t.  Apr­íl­mán­uður var með afbrigðum hlýr og tók upp vetr­ar­snjó af hálend­inu mun fyrr en í með­al­ári. Í kjöl­farið þorn­aði í maí sem var heldur sval­ari og sól­rík­ur. 

„En það sem meira máli skipti var að þurr vindur af austri og suð­austri var algengur í bland við norð­an­átt,“ skrifar Ein­ar. „Í byggðum suð­vest­an- og sunn­an­lands sáust ryk­mekkir af þurrum sand­svæðum aftur og aftur og svo kvað að þessum fína leir í loft­inu að suma dag­ana dró stór­lega úr skyggni. Barst ófögn­uð­ur­inn inn í híbýli fólks. Upp­taka­svæðin voru nokkur og breyti­leg, en mjög kom af fín­efni úr Eld­hrauni enda hafði verið með stærstu Skaft­ár­hlaupum sum­arið áður.“

Einar segir að svifryks­mæl­ingar í Kópa­vogi styðji þetta en þar urðu nokkuð margir toppar af gróf­ara ryki, einkum um miðjan maí. „Í öllum til­vikum sandur og leir langt að kom­inn.“

Í lok júní í fyrra mátti sjá á tungl­myndum hvernig „grá­gul slikja hafði lagst yfir jök­ul­hvelin sum, sem ann­ars sýn­ast mjalla­hvít fyrir meg­in­leys­ing­una á hájöklun­um, sem oft­ast hefst í byrjun júlí og stendur fram í sept­em­ber,“ skrifar Ein­ar.

Óhrein­indin í yfir­borði jöklanna drekka í sig geisla sólar og auka mjög á bráðn­un, að mestu óháð hit­an­um, segir Ein­ar. „Það sem meira er að á meðan bræðslu­vatnið sígur niður hald­ast fín­efnin í yfir­borð­inu, eða allt þar til fyrsti snjór að hausti þekur jökul­inn að nýju. Þau koma síðan aftur í ljós í mis­miklum mæli þó í leys­ingum næstu ára.“

Í frétta­bréfi verk­efn­is­ins Hörf­andi jöklar kemur fram að flat­ar­mál íslenskra jökla hefur minnkað um 800 fer­kíló­metra síðan árið 2000. Frá lokum 19. ald­ar, þegar jöklar á Íslandi náðu mestu útbreiðslu síðan land byggð­ist, hafa þeir rýrnað um tæp­lega 2.200 fer­kíló­metra, sem er rúm­lega tvö­föld stærð Reykja­nesskag­ans. Jöklar á Íslandi hafa hopað hratt í um ald­ar­fjórð­ung og er rýrnun þeirra ein­hver helsta afleið­ing og skýr­asti vitn­is­burður hlýn­andi lofts­lags hér­lend­is.