Sam­keppn­is­eft­ir­litið vill taka fram að það hefur ekki kraf­ist þess að Guð­mundur Krist­jáns­son, aðal­eig­andi Brims, láti af störfum sem for­stjóri fyr­ir­tæk­is­ins. Fyrir Sam­keppn­is­eft­ir­lit­inu liggur að taka afstöðu til þess hvort breyt­ing hafi orðið á yfir­ráðum í Brimi, og ef svo er, hver áhrif þeirra eru á sam­keppni.

Þetta kemur fram í til­kynn­ingu frá eft­ir­lit­inu vegna umfjöll­unar í fjöl­miðlum um athugun þess á yfir­ráðum í Brimi.

Guð­mundur Krist­jáns­son, aðal­eig­andi Brims, sagð­ist í Kast­ljós­svið­tali í gær hafa hætt sem for­stjóri félags­ins 30. apríl síð­ast­lið­inn vegna þess að Sam­keppn­is­eft­ir­litið hefði til­kynnt honum tveimur dögum áður að það ætl­aði rann­saka meint yfir­ráð hans og tengdra félaga yfir Brim.

Hann sagði að eft­ir­litið hefði gert athuga­semdir við stöðu mála hjá Brimi alveg frá því að hann tók við for­stjóra­stólnum í júní 2018. Guð­mundur upp­lifði það þannig að Sam­keppn­is­eft­ir­litið væri að elt­ast við hann per­sónu­lega og hann lang­aði til að berj­ast við það. En skyn­semin hefði sagt honum að gera það ekki. „Það er ekki hægt að stöðva þróun fyr­ir­tækis út af einum mann­i,“ sagði hann.

Í til­kynn­ingu Sam­keppn­is­eft­ir­lits­ins kemur fram að við úrlausn sam­runa­mála geti vaknað spurn­ingar um hvort stofn­ast hafi til yfir­ráða í til­teknu fyr­ir­tæki. Ef aðili með yfir­ráð í einu fyr­ir­tæki nær yfir­ráðum í öðru fyr­ir­tæki telj­ist sam­runi hafa átt sér stað í skiln­ingi sam­keppn­islaga. Ef velta við­kom­andi fyr­ir­tækja upp­fyllir til­tekin fjár­hæða­mörk kveði sam­keppn­is­lög á um að til­kynna beri Sam­keppn­is­eft­ir­lit­inu um sam­run­ann áður en hann kemur til fram­kvæmda, svo eft­ir­litið geti metið hvort sam­run­inn skaði sam­keppni og kalli á íhlutun í sam­ræmi við sam­keppn­is­lög.

„Í sam­keppn­is­rétti miðar athugun á yfir­ráðum í ein­földu máli að því að kom­ast til botns í því hver eða hverjir geta í reynd haft afger­andi áhrif á ákvarð­anir og við­skipta­stefnu fyr­ir­tæk­is. Matið ræðst því t.d. ekki af til­teknum eign­ar­hlut­föllum einum og sér, heldur geta ýmis önnur atriði haft áhrif á mat­ið, s.s. samn­ings­skuld­bind­ing­ar, mæt­ing á hlut­hafa­fundi, sam­eig­in­leg við­skipta­saga, fjöl­skyldu­tengsl og fleira sem dregur fram hvar yfir­ráð liggja í reynd,“ segir í til­kynn­ing­unni.

Til athug­unar hvort stofn­ast hafi til yfir­ráða áður en þau komust til fram­kvæmda

Enn fremur segir í til­kynn­ing­unni að til athug­unar sé nú hvort stofn­ast hafi til yfir­ráða í Brimi, sem til­kynna hefði átt lögum sam­kvæmt til Sam­keppn­is­eft­ir­lits­ins áður en þau komust til fram­kvæmda. Nánar til­tekið er eft­ir­litið að taka afstöðu til þess hvort Útgerð­ar­fé­lag Reykja­víkur hf., Fiski­tangi ehf., KG Fisk­verkun ehf. og FISK-­Seafood eign­ar­halds­fé­lag, sem er í dag RE-13 ehf., hafi myndað yfir­ráð í Brimi.

„Fyrir eft­ir­lit­inu liggur að afla frek­ari gagna og gefa öllum aðilum máls­ins ítrasta tæki­færi á að koma skýr­ingum og sjón­ar­miðum á fram­færi. Ekki er hægt að full­yrða um end­an­lega nið­ur­stöðu máls­ins fyrr en að und­an­geng­inni þess­ari rann­sókn.

Athug­unin hófst sem liður í rann­sókn á kaupum Brims á Fisk­vinnsl­unni Kambi hf. og Grá­brók ehf. Til­kynnti Brim um þau kaup og tók eft­ir­litið afstöðu til máls­ins innan lög­bund­inna tíma­fresta. Í mál­inu færði Sam­keppn­is­eft­ir­litið rök fyrir yfir­ráðum Útgerð­ar­fé­lags Reykja­víkur og tengdra aðila í Brimi. Mót­mæltu sam­runa­að­ilar því frummati eft­ir­lits­ins. Til þess að geta tekið afstöðu til kaupanna á Kambi og Grá­brók skoð­aði eft­ir­litið hvort þau myndu hafa skað­leg áhrif á sam­keppni ef umrædd yfir­ráð í Brimi væru lögð til grund­vall­ar. Nið­ur­staðan varð sú að svo væri ekki og því ekki ástæða til að gera athuga­semdir við kaup­in, hvort sem yfir­ráðin væru talin vera til staðar eða ekki,“ segir í til­kynn­ing­unni.

Yfir­ráð í Brimi komu einnig til skoð­unar í tengslum við kaup Brims, þá HB Granda, á Ögur­vík á árinu 2018. Á þeim tíma þótti ekki for­senda til þess, á grund­velli fyr­ir­liggj­andi gagna og gegn ein­dreg­inni neitun félag­anna, að slá því föstu að Útgerð­ar­fé­lag Reykja­víkur hefði öðl­ast yfir­ráð í Brimi, sam­kvæmt eft­ir­lit­inu.

Hins vegar hafi verið tekið fram að málið yrði hugs­an­lega tekið upp að nýju ef frek­ari vís­bend­ingar kæmu fram sem bentu til yfir­ráða. Slíkar vís­bend­ingar hafi nú komið fram.

Þarf að taka afstöðu til þess hvort þeim hafi borið að til­kynna um yfir­ráðin í sér­stöku sam­runa­máli

Kom­ist Sam­keppn­is­eft­ir­litið að þeirri nið­ur­stöðu í athugun sinni að stofn­ast hafi til fram­an­greindra yfir­ráða í Brimi þurfi enn fremur „að taka afstöðu til þess hvort umræddum aðilum hafi borið að til­kynna um yfir­ráðin í sér­stöku sam­runa­máli og hvort van­ræksla á því kalli á við­ur­lög sam­kvæmt sam­keppn­is­lögum en lög­bundin til­kynn­ing­ar­skylda fyr­ir­tækja á breyt­ingum á yfir­ráðum er mik­il­vægur þáttur í sam­runa­eft­ir­liti Sam­keppn­is­eft­ir­lits­ins. Ef nið­ur­staðan verður sú að til til­kynn­ing­ar­skylds sam­runa hafi stofn­ast þarf síðan að taka efn­is­lega afstöðu til hans.“

Í til­kynn­ing­unni er til­gangur sam­runa­reglna sam­keppn­islaga reif­að­ur. Hann er meðal ann­ars sagður vinna gegn skað­legri sam­þjöppun á mörk­uð­um, sem skaðað geti hags­muni við­skipta­vina, keppi­nauta og almenn­ings. Þannig geti sam­keppni til að mynda skað­ast með því að mark­aðs­ráð­andi staða verði til eða styrk­ist. 

„Sjáv­ar­út­vegs­fyr­ir­tæki starfa á fjöl­þættum mörk­uð­um, þ.m.t. mörk­uðum fyrir við­skipti með afla­heim­ild­ir, til­teknar teg­undir veiða, vinnslu sjáv­ar­afla, fisk­mark­aði, útflutn­ingi afurða o.s.frv. Sam­þjöppun á ýmsum þess­ara mark­aða getur haft skað­legar afleið­ingar fyrir íslenskan almenn­ing og efna­hags­líf­ið.“