Neytendasamtökin og Alþýðusamband Íslands telja að almannahagsmunir standi til þess að endurskoða starfsleyfi fyrirtækisins Creditinfo, sem heldur vanskilaskrá yfir einstaklinga á Íslandi, sem flestar innlendar lánastofnanir nýta sér. Samtökin segja „fullreynt“ að fyrirtækið sjálft taki frumkvæði að því að verja hagsmuni þeirra sem skráðir eru á vanskilaskrá.
Í sameiginlegri umsögn sinni um starfsleyfi Creditinfo til Persónuverndar gera samtökin ýmsar athugasemdir við starfsemi Creditinfo, sem háð er starfsleyfi frá Persónuvernd. Fjallað er um þessar athugasemdir á vef Neytendasamtakanna í dag.
Þar kemur meðal annars fram að samtökin telji að „svona umfangsmikil skráning viðkvæmra persónuupplýsinga væri betur farið á höndum hins opinbera,“ en ef stjórnvöld feli einkafyrirtæki skráninguna væri rétt og eðlilegt að ríkar skyldur væru lagðar á fyrirtækið og óheimil vinnsla þess á persónuupplýsingum ætti að teljast brot á starfsleyfi og varða viðurlögum samkvæmt persónuverndarlögum.
Vilja virkt eftirlit og endurskoðun á viðskiptagrundvelli
Samtökin telja mikilvægt að virkt eftirlit sé með starfseminni og að tryggt verði að brot gegn starfsleyfi fái ekki að viðgangast í margar vikur, mánuði eða ár, án þess að brugðist sé við. Þau benda á að samkvæmt heimasíðu Persónuverndar verði ekki annað séð en að allir úrskurðir Persónuverndar varðandi Creditinfo séu tilkomnir vegna kvartana þess sem telur á sér brotið eða ábendinga utanaðkomandi aðila.
„Þá telja samtökin mikilvægt að viðskiptagrundvöllur Creditinfo verði skoðaður í tengslum við endurskoðun starfsleyfisins. Er þar sérstaklega horft til þess að tryggt verði að fyrirtækið hafi ekki beina verulega hagsmuni, s.s. fjárhagslega, af skráningu eða viðskiptum við innheimtufyrirtæki sem nýta sér heimild til skráningar á vanskilaskráningar. Kann að vera nauðsynlegt að setja slíkri starfsemi og tengslum frekari skorður. Í það minnsta telja samtökin brýnt að afturköllun starfsleyfisins og beiting viðurlaga, s.s. sekta, verði í reynd virk úrræði til þess verja hagsmuni almennings,“ segir á vef Neytendasamtakanna, þar sem einnig er farið yfir þau atriði sem gerðar voru athugasemdir við.
Telja 50.000 kr. of lága skuld til að verðskulda skráningu á vanskilaskrá
Meðal annars eru gerðar athugasemdir við að heimildir í núgildandi starfsleyfi vísi í brottfallin lög, gömlu persónuverndarlögin, sem féllu úr gildi er þau nýju tóku gildi í júní árið 2018. Starfsleyfið var gefið út í febrúar það sama ár.
Einnig telja samtökin að það þyrfti að hækka verulega þá upphæð skuldar sem heimilt er að að skrá á vanskilaskrá, en samkvæmt starfsleyfinu eins og það er í dag getur fólk lent á vanskilaskrá vegna 50.000 króna skuldar.
„Upphæðin hefur ekki breyst í áraraðir og þarf að hækka hana verulega, sér í lagi í ljósi verulegra íþyngjandi áhrifa sem skráning á vanskilaskrá hefur í för með sér,“ segja samtökin, sem einnig gera athugasemdir við að Creditinfo sé heimilt að geyma persónugreinanlegar upplýsingar í fjögur ár og stundum mun lengur.
Einnig telja Neytendasamtökin og ASÍ það „með öllu óásættanlegt, stórfurðulegt og öfugsnúið“ að Creditinfo hafi hugsanlega hag af því að lánastofnanir sem nýta sér þjónustu Creditinfo brjóti gegn skilmálum starfsleyfisins, en geri þær það, þá hækkar áskriftargjaldið sem lánastofnanirnar greiða Creditinfo. Sektin ætti fremur að renna til þess sem brotið er á, eða í ríkissjóð, að mati samtakanna.
„Mjög mikilvægt“ að Creditinfo veiti tölfræðilegar upplýsingar
Samtökin telja það einnig „eðlilegt og í raun mjög mikilvægt“ að gerð verði krafa um að Creditinfo verði skylt að veita stjórnvöldum tölfræðilegar upplýsingar um hvaðaeina sem varðar vanskilaskrána og ekki er persónugreinanlegt.
„Þar með talið, en ekki einskorðað við; upplýsingar um fjölda skráninga, tegundir lána, aldur lántaka, búsetu ofl. Slíkar upplýsingar eru mjög mikilvægar í samfélagslegu tilliti. Má nefna að enginn hefur t.a.m. aðgang að upplýsingum um umfang vanskila vegna smálána. En Creditinfo hefur sem dæmi margítrekað hafnað að veita yfirvöldum og félagasamtökum upplýsingar um umfang smálánastarfseminnar á Íslandi,“ segja Neytendasamtökin og ASÍ.
Samtökin segja einnig að það þurfi að herða á virku eftirliti og raunverulegum viðurlögum við brotum frá því sem nú er, enda sýni sagan að Creditinfo gríi „seint og illa til aðgerða gagnvart viðskiptavinum sínum sem brjóta innheimtulög“ og Persónuvernd bregðist ekki við brotum nema skuldari kvarti sérstaklega undan starfsháttum Creditinfo.
Þá gera samtökin athugasemdir við þá tilhögun að meintur skuldari þurfi sjálfur að færa sönnur á skuldleysi sitt. Það segja samtökin öfuga sönnunarbyrði, sem brjóti í bága við meginstefnu neytendaréttar. Þessu þarf að breyta, að mati Neytendasamtakanna og ASÍ, á þann hátt að Creditinfo þurfi á hverjum tíma að geta fært sönnur á réttmæti kröfu sem skráð er á vanskilaskrá.
