Kvótaþak óbreytt í tillögum – sem og hvað aðilar þurfi að eiga hvor í öðrum til að teljast tengdir

Lokaskýrsla verkefnastjórnar um bætt eftirlit með fiskveiðiauðlindinni hefur litið dagsins ljós og hefur hún verið afhent Kristjáni Þór Júlíussyni, sjávarútvegsráðherra. Einn stjórnarmeðlimur setur sérstakan fyrirvara við skýrsluna.

Kristján Þór Júlíusson, sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra.
Kristján Þór Júlíusson, sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra.
Auglýsing

Ekki eru gerðar til­lögur að breyt­ingum á kvóta­þaki eða kröfu um hlut­­fall meiri­hluta­­eignar í tengdum aðil­um í nýrri skýrslu verk­efna­stjórnar um bætt eft­ir­lit með fisk­veiði­auð­lind­inni. Verk­efna­stjórnin hefur afhent Krist­jáni Þór Júl­í­us­syni sjáv­ar­út­vegs- og land­bún­að­ar­ráð­herra loka­skýrslu sína.

Oddný Harð­ar­dótt­ir, þing­flokks­for­maður Sam­fylk­ing­ar­inn­ar, átti sæti í verk­efna­stjórn­inni en hún segir í sam­tali við Kjarn­ann að hinir stjórn­ar­með­lim­irnir hafi litið svo á að það væri ekki þeirra hlut­verk að gera til­lögur um breyt­ingar á þessum tveimur fyrr­nefndum atrið­um. Hún setur ákveð­inn fyr­ir­vara við skýrsl­una sem birt­ist jafn­framt þar. 

Svört stjórn­sýslu­út­tekt Rík­is­end­ur­skoð­unar hratt mál­inu af stað

Málið á sér heil­mik­inn aðdrag­anda. Í jan­úar árið 2019 hófst ferli en þá skil­aði Rík­is­end­ur­skoðun svartri stjórn­sýslu­út­tekt um Fiski­stofu. Eitt þeirra atriða sem veru­legar athuga­semdir voru gerðar við, og vakti mikla athygli, var að Fiski­stofa kann­aði ekki hvort yfir­ráð tengdra aðila í sjáv­ar­út­vegi yfir afla­hlut­deild­um, eða kvóta, væru í sam­ræmi við lög.

Auglýsing

Umrædd lög eru skýr. Þau segja að eng­inn hópur tengdra aðila megi halda á meira en 12 pró­sent af heild­ar­afla. Þau mörk eiga að koma í veg fyrir of mikla sam­þjöppun í sjáv­ar­út­vegi á meðal þeirra fyr­ir­tæki sem fá að vera vörslu­að­ili fiski­mið­anna, sem eru sam­kvæmt lögum þó ekki eign þeirra heldur þjóð­ar­inn­ar.

Skiptar skoð­anir hafa verið uppi um hvort það tak­mark hafi náðst. En skýrsla Rík­is­end­ur­skoð­unar ýtti málum aðeins áfram. Í henni var meðal ann­ars lagt til að ráð­ast í end­ur­skoðun á lögum um stjórn fisk­veiða sem snúa að yfir­ráðum yfir afla­heim­ildum og ákvæðum sem fjalla um tengsl aðila „svo tryggja megi mark­visst eft­ir­lit með sam­­­þjöppun afla­heim­ilda“.

Vend­ingar í kjöl­far Sam­herj­a­máls­ins

Krist­ján Þór skip­aði verk­efna­stjórn­ina í mars 2019 til þess að fjalla um þær athuga­semdir og ábend­ingar sem komu fram í skýrslu Rík­is­end­ur­skoð­unar en í henni sátu Sig­­urður Þórð­­ar­­son, sem var for­­mað­­ur, Bryn­hildur Bene­dikts­dótt­ir, sér­­fræð­ingur á skrif­­stofu sjá­v­­­ar­út­­­vegs- og fisk­eldis í atvinn­u­­vega- og nýsköp­un­­ar­ráðu­­neyt­inu, Elliði Vign­is­­son, sveit­­ar­­stjóri Í Ölf­usi og fyrr­ver­andi bæj­ar­stjóri Sjálf­stæð­is­flokks­ins í Vest­manna­eyj­um, Hulda Árna­dótt­ir, lög­­­maður og Oddný G. Harð­­ar­dótt­ir, þing­­mað­ur Sam­fylk­ing­ar­inn­ar.

Í nóv­­em­ber 2019, í kjöl­far Sam­herj­­a­­máls­ins, óskaði ráð­herr­ann eftir því að verk­efna­stjórnin myndi skila þeim hluta vinnu sinnar sem snéri að tengdum aðilum fyrir 1. jan­úar 2020. Henni var skilað skrif­­lega þann 30. des­em­ber 2019.

Kjarn­inn fjall­aði um til­lög­urnar þegar þær voru birtar í jan­úar en þær voru fimm. Lagðar voru til breyt­ingar á skil­­grein­ingum á tengdum aðilum þannig að þær yrðu látnar ná til hjóna, sam­­búð­­ar­­fólks og barna þeirra. Þá var lagt til að ákveðin stjórn­­un­­ar­­leg tengsl milli fyr­ir­tækja myndu leiða til þess að fyr­ir­tækin yrðu talin tengd nema sýnt væri fram á hið gagn­­stæða og að sér­stak­lega yrði skil­greint í lög­unum hvað fælist í raun­veru­legum yfir­ráðum yfir öðru fyr­ir­tæki. Einnig átti að skikka aðila sem ráða yfir meira en sex pró­­sent af afla­hlut­­deild, sem eru örfá fyr­ir­tæki, eða 2,5 pró­­sent af krókafla­hlut­­deild til að til­­kynna til Fiski­­stofu áætl­­aðan sam­runa. Sama myndi eiga við þegar fram færu kaup í félagi sem ræður yfir afla­hlut­­deild eða við kaup á afla­hlut­­deild og áttu þau kaup ekki að koma til fram­­kvæmda nema sam­­þykki Fiski­­stofu lægi fyr­ir. Að endingu átti að veita Fiski­­stofu auknar heim­ildir til afla gagna.

Í til­­lög­unum var hvorki tekin afstaða til reglna um hámarks­afla­hlut­deild né kröfu um hlut­­fall meiri­hluta­­eignar í tengdum aðil­­um. Þau mál yrðu áfram til skoð­unar hjá nefnd­inni.

50 pró­sent við­miðið „mjög hátt“

Loka­skýrslan var síðan birt á vef Stjórn­ar­ráðs­ins í dag og afhent ráð­herra. Í skýrsl­unni segir að núgild­andi reglur um hámarks­hlut­deild hafi einkum sætt gagn­rýni fyrir að vera óskýrar þar sem erfitt hafi reynst að sýna fram á hvenær tveir aðilar skuli telj­ast tengdir við fram­kvæmd þeirra. Gerð sé krafa um meiri­hluta­eign eða raun­veru­leg yfir­ráð. Í því felist að aðili þurfi að eiga meira en 50 pró­sent í öðrum aðila eða ráða yfir honum með öðrum hætti til að þeir séu taldir tengdir aðil­ar. 

„Það við­mið er mjög hátt og benda má á að í þeirri þróun sem hefur átt sér stað varð­andi það hvenær aðilar telj­ast tengdir og hvað felst í raun­veru­legum yfir­ráðum á fjár­mála­mark­aði hefur þetta við­mið verið að lækka vegna þeirrar aðstöðu sem aðilar eru í ef þeir hafa veru­leg áhrif í félög­um,“ segir í skýrsl­unn­i. 

Í þessu sam­bandi er bent á lög um skrán­ingu raun­veru­legra eig­enda og frum­varp til laga um breyt­ingu á ýmsum lögum vegna skatt­lagn­ingar tekna erlendra lög­að­ila í lág­skatta­ríkj­um, sam­skött­unar félaga, tak­mörk­unar á frá­drætti vaxta­gjalda og skatt­lagn­ingar útsendra starfs­manna. Í báðum til­vikum sé miðað við 25 pró­sent beinan eða óbeinan eign­ar­hlut til að aðilar telj­ist tengdir eða aðili telj­ist raun­veru­legur eig­and­i. 

Í skýrsl­unni eru lagðar fram sömu til­lögur að breyt­ingum og kynntar voru í jan­úar og útli­staðar hér að ofan – en ekki hefur verið bætt við þær. 

Setti sér­stakan fyr­ir­vara

Eins og áður segir setti Oddný Harð­ar­dóttir þing­flokks­for­maður Sam­fylk­ing­ar­innar sér­stakan fyr­ir­vara við skýrsl­una, sem birt­ist í henni. Hún segir þar að auð­lindir í nátt­úru Íslands hafi mikla sam­eig­in­lega þýð­ingu fyrir þjóð­ina. Gæta þurfi að almanna­hag og jafn­ræði við nýt­ingu þeirra gæða sem Ísland hefur yfir að ráða.

„Það gengur gegn almanna­hags­munum að fáum aðilum sé gert kleift að fara með stærsta hluta fisk­veiði­auð­lind­ar­inn­ar. Til að verja þá hags­muni var 13. og 14. grein laga um stjórn fisk­veiða sam­þykkt á Alþingi fyrir um 20 árum. Mikil sam­þjöppun hefur átt sér stað síðan þá og er rétt að miða við nýjar laga­setn­ingar líkt og lög um fjár­mála­fyr­ir­tæki og um skrán­ingu raun­veru­legra eig­enda þegar leitað er eftir við­miðum til úrbóta.

Hún bendir á að í skýrslu Rík­is­end­ur­skoð­un­ar, sem var meðal ann­ars, til­efni að skipan verk­efna­stjórn­ar­inn­ar, segi að end­ur­skoða þurfi til­tekin ákvæði í lögum um stjórn fisk­veiða svo þau þjóni til­gangi sín­um. Tryggja verði að ákvæði um hvenær tveir eða fleiri aðilar skuli telj­ast tengdir við fram­kvæmd þeirra séu skýr.

„Ekki andi lag­anna“

Oddný telur að bæta þurfi við 13. og 14. grein lag­anna eft­ir­far­andi ákvæðum til þess að koma til móts við ábend­ingu Rík­is­end­ur­skoð­un­ar.

Í fyrsta tölu­lið í 13. grein um tengda aðila seg­ir: „Að­il­ar, þar sem annar aðil­inn, ein­stak­lingur eða lög­að­ili, á beint eða óbeint meiri­hluta hluta­fjár eða stofn­fjár í hinum aðil­anum eða fer með meiri hluta atkvæð­is­rétt­ar. Fyrr­nefndi aðil­inn telst móð­ur­fyr­ir­tæki en hinn síð­ar­nefndi dótt­ur­fyr­ir­tæki.“

Þetta ákvæði, ásamt grein­inni í heild og 14. grein, má túlka, að mati Odd­nýjar, sem svo að einn aðili geti farið með allt að 12 pró­sent af heild­ar­verð­mæti afla­hlut­deildar fiski­skipa og því til við­bótar átt rétt undir helm­ing í öllum öðrum fiski­skipum sem fara með hin 88 pros­ent­in. Þetta þýði að sami aðil­inn geti farið með meiri­hluta af heild­ar­verð­mæti afla­hlut­deildar sem er til skipt­anna ár hvert. Þetta sé ekki andi lag­anna og standi þetta ákvæði óhagg­að, þjóni 13. og 14. grein lag­anna ekki til­gangi sín­um.

Vill hafa sama við­mið og í lögum um skrán­ingu raun­veru­legra eig­enda

Oddný leggur til að þessu hlut­falli verði breytt og í stað meiri­hluta í fyrsta tölu­lið 13. greinar laga um stjórn fisk­veiða um tengda aðila, komi 25 pró­sent líkt og við­miðið er í lögum um skrán­ingu raun­veru­legra eig­enda. Þar sé miðað við að þeir sem eiga 25 pró­sent í fyr­ir­tæki séu taldir með þeim sem í raun eiga starf­sem­ina eða stýra þeim við­skipta­manni, lög­að­ila eða ein­stak­lingi, í hvers nafni við­skipti eða starf­semi er stunduð eða fram­kvæmd. Upp­lýs­ingar um raun­veru­lega eig­endur fyr­ir­tækja séu aðgengi­legar almenn­ingi.

Þing­mað­ur­inn segir að auk þess að vinna gegn sam­þjöppun muni þessi breyt­ing auð­velda til muna eft­ir­lit Fiski­stofu með tengdum aðilum og mat á því hvort 12 pró­sent hámark­inu sé náð. Þá bendir hún á að jafn­vel þó að meiri­hluta við­miðið sé almennt við­mið, þá sé hér um að ræða sam­eig­in­legar auð­lindir þjóð­ar­innar sem sér­stöku máli gegnir um.

Við þurfum á þínu framlagi að halda

Þú getur tekið beinan þátt í að halda úti öflugum fjölmiðli.

Við sem vinnum á ritstjórn Kjarnans viljum hvetja þig til að vera með okkur í liði og leggja okkar góða fjölmiðli til mánaðarlegt framlag svo við getum haldið áfram að vinna fyrir lesendur, fyrir fólkið í landinu.

Kjarninn varð níu ára í sumar. Þegar hann hóf að taka við frjálsum framlögum þá varð slagorðið „Frjáls fjölmiðill fyrir andvirði kaffibolla“ til og lesendur voru hvattir til að leggja fram í það minnsta upphæð eins kaffibolla á mánuði.

Mikið vatn hefur runnið til sjávar á þeim níu árum sem Kjarninn hefur lifað. Í huga okkar á Kjarnanum hefur þörfin fyrir fjölmiðla sem veita raunverulegt aðhald og taka hlutverk sitt alvarlega aukist til muna.

Við trúum því að Kjarninn skipti máli fyrir samfélagið.

Við trúum því að sjálfstæð og vönduð blaðamennska skipti máli.

Ef þú trúir því sama þá endilega hugsaðu hvort Kjarninn er ekki allavega nokkurra kaffibolla virði á mánuði.

Vertu með okkur í liði. Þitt framlag skiptir máli.

Ritstjórn Kjarnans: Sunna Ósk Logadóttir, Þórður Snær Júlíusson, Erla María Markúsdóttir, Arnar Þór Ingólfsson, Eyrún Magnúsdóttir og Grétar Þór Sigurðsson.


Já takk, ég vil styrkja Kjarnann!
Þorbjörn Guðmundsson
Er íslenska velferðarkerfið ekki lengur griðarstaður þeirra sem minnst hafa?
Kjarninn 11. janúar 2023
Takk fyrir og sjáumst á nýjum miðli á föstudag
Bréf frá ritstjóra Kjarnans vegna sameiningar við Stundina og þess að nýr framsækinn fréttamiðill verður til í lok viku.
Kjarninn 11. janúar 2023
Sverrir Albertsson
Vatn á myllu kölska
Kjarninn 11. janúar 2023
Lögreglumenn standa vörð um gröfurnar í námunni.
Berjast fyrir þorpi á barmi hengiflugs
Lítið þorp í Rínarlöndum Þýskalands er allt komið í eigu kolarisa. Fyrirtækið ætlar sér að mylja niður húsin og stækka kolanámu sína sem þegar þekur um 80 ferkílómetra. Þetta þykir mörgum skjóta skökku við í heimi sem berst við loftslagsbreytingar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Arnþrúður Karlsdóttir, útvarpsstjóri Útvarps Sögu.
Útvarp Saga telur fjölmiðlastyrki skapa tortryggni og bjóða upp á frændhygli
Fjögur fjölmiðlafyrirtæki hafa til þessa skilað inn umsögnum um frumvarp Lilju Alfreðsdóttur menningar- og viðskiptaráðherra, sem mun að óbreyttu framlengja núverandi styrkjakerfi til fjölmiðla.
Kjarninn 10. janúar 2023
Sólveig Anna Jónsdóttir formaður Eflingar.
Viðræðum slitið og Efling undirbýr verkfallsaðgerðir
Samtök atvinnulífsins hafa hafnað gagntilboði Eflingar um skammtímakjarasamning, sem kvað á um meiri launahækkanir en SA hefur samið um við aðra hópa á almennum vinnumarkaði til þessa. Efling undirbýr nú verkfallsaðgerðir.
Kjarninn 10. janúar 2023
Palestínski fáninn á lofti í mótmælum í Reykjavík. Ísraelskri lögreglu hefur nú verið fyrirskipað að rífa fánann niður á almannafæri.
Fánabann og refsiaðgerðir í Palestínu í kjölfar niðurstöðu Sameinuðu þjóðanna
Degi eftir að ný ríkisstjórn tók við völdum í Ísrael samþykkti allsherjarþing Sþ að fela Alþjóðadómstólnum í Haag að meta lögmæti hernáms Ísraelsríkis á Vesturbakkanum. Síðan þá hefur stjórnin gripið til refsiaðgerða og nú síðast fánabanns.
Kjarninn 10. janúar 2023
Gríðarlega mikil dæling á sandi á sér stað í Landeyjahöfn á hverju ári. Markarfljótið ber hundruð þúsunda tonna af jarðefnum út í sjó og það á til að safnast upp í mynni hafnarinnar.
Vilja sjúga sand af hafsbotni í stórum stíl og flytja út
Eftirspurn eftir íslenskum jarðefnum er gríðarleg ef marka má framkomin áform erlendra stórfyrirtækja um nýtingu þeirra. Vinsældir hafnarinnar í Þorlákshöfn eru samhliða mjög miklar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Meira úr sama flokkiInnlent