Skóg­ar­eld­arnir sem loga á vest­ur­strönd Banda­ríkj­anna hafa áhrif á dag­legt líf tuga millj­óna manna. Þeir hafa ekki aðeins skilið eftir sig slóð gríð­ar­legrar eyði­legg­ingar heldur hafa þeir kostað að minnsta kosti átján manns lífið í ríkj­unum þremur þar sem þeir loga; Oregon, Was­hingtonn og Kali­forn­íu. Sam­an­lagt hefur brunnið land­svæði í ríkj­unum þremur sem jafn­ast á við stærð New Jers­ey. Einn af hverjum tíu íbúum Oregon-­ríkis hefur þurft eða er undir það búinn að flýja heim­ili sitt, svo dæmi sé tek­ið.

Að segja að eld­arnir séu for­dæma­lausir virð­ist mátt­laus lýs­ing – eftir allt sem á undan er gengið meðal jarð­ar­búa síð­ustu mán­uði. En það eru þeir engu að síð­ur: For­dæma­laus­ir. Þeir eru það sem kallað er „sam­settar ham­far­ir“ þar sem margir öfga­fullir og hættu­legir atburðir eru að eiga sér stað sam­tímis á mörgum stöð­um.

Sér­fræð­ingar í lofts­lags­málum hafa varað við slíkum voða­at­burðum vegna áhrifa manns­ins á breytt lofts­lag jarð­ar. Þeir höfðu þó fæstir getað ímyndað sér að slíkar ham­farir myndu eiga sér stað árið 2020. Í var­úð­ar­orðum sínum töldu þeir slíkt geta gerst eftir ára­tugi, ef ekki tæk­ist að minnka magn gróð­ur­húsa­loft­teg­unda í and­rúms­loft­inu.

Og nú logar um alla vest­ur­strönd Banda­ríkj­anna. Fyrir umfang­inu finn­ast engin for­dæmi í mann­kyns­sög­unni.

Til að skóg­ar­eldar breið­ist jafn hratt út og raunin hefur orðið í Banda­ríkj­unum þetta haustið þurfa ákveðnar aðstæður að vera fyrir hendi. Hár loft­hiti í tölu­verðan tíma og heitir og þurrir vindar að blása. Eld­arnir sjálfir hafa svo áhrif á veð­ur­farið stað­bund­ið. Til verða eld­stormar og hring­iður heits lofts sem hraða enn frekar útbreiðsl­unni.

Í dag, laug­ar­dag, hefur vinda lægt og slökkvi­liðs­menn eiga auð­veld­ara með að sinna slökkvi­störfum en áfram logar glatt og kröft­ug­lega á mörg hund­ruð stöðum og sumir eld­arnir eru risa­vaxn­ir.

Í gær var loft­meng­unin í borg­unum Portland og San Francisco meiri en víð­ast hvar ann­ars staðar í heim­in­um. Hún var meiri en í mörgum borgum Ind­lands og Kína.

Rann­sóknir hafa síð­ustu ár sýnt að veð­ur­farið á vest­ur­strönd Banda­ríkj­anna hefur breyst. Í nýrri rann­sókn sem birt var í ágúst, rétt um það leyti sem fyrstu gróð­ur­eld­arnir voru að kvikna, kom fram að mjög heitum haust­dögum hefur fjölgað um helm­ing í Kali­forníu frá því á níunda ára­tug síð­ustu ald­ar.

„Ég get ekki sagt að þetta hafi verið óvið­búið en við erum mörg hver orð­laus yfir hrað­an­um,“ hefur Was­hington Post eftir Eric Knapp, vist­fræð­ingi við banda­rísku skóga­stofn­un­ina í Kali­forn­íu. Kraft­arnir sem mynd­uð­ust í eld­unum eru líka ógur­leg­ir. Á gervi­tungla­myndum má sjá að í þeim mynd­uð­ust mikil þrumu­veður í þéttum reyk- og ösku­skýjum sem náðu yfir sextán kíló­metra upp í loft­ið. „Við áttum aldrei von á því að svona margir staðir myndu brenna á sama tíma og með sama krafti og þeir gerð­u,“ segir Dana Skelly sem starfar hjá skóg­ar­stofn­un­inni í Portland.

Mik­ill elds­matur

Skóg­ar­eldar eru árlegir í ríkj­unum þrem­ur. Þeir eru líka oft umfangs­miklir og því miður einnig oft mann­skæð­ir. En nú eru þeir útbreidd­ari og skóg­svæði sem höfðu ekki jafnað sig eftir mikla elda fyrir nokkrum árum fuðr­uðu upp er eld­tung­urnar læstu sig í hálf­dauð og dauð tré.

„Ég held að það sé óhætt að segja að þessir eldar eru for­dæma­lausir vegna hrað­ans sem þeir fara á,“ segir Knapp. „Við höfum aldrei séð svo marga elda fara um svo stórt land­svæði á svona stuttum tíma.“