Hin rússneska Maria Alyokhina, aðgerðarsinni og liðskona rússnesku pönkrokksveitarinnar Pussy Riot, fékk útgefið sérstakt vegabréf á Íslandi á grundvelli reglugerðar sem samþykkt eftir beiðni Ragnars Kjartanssonar myndlistarmanns til íslenskra stjórnvalda þar um. Frá þessu er greint í Stundinni í dag. Þar segir að fjölmiðillinn hafi heimildir fyrir því að Ragnar hafi leitað til Katrínar Jakobsdóttur forsætisráðherra um aðstoð við að tryggja Alyokhina íslenskt vegabréf og það hafi leitt til þess að reglugerðin var sett.
Ragnar vildi hvorki játa því né neita í samtali við Stundina hvort Katrín hefði verið á meðal þeirra sem hann hafi þurft að sannfæra til að hægt væri að gefa út sérstakt vegabréfa fyrir Alyokhina. Forsætisráðuneytið neitaði að tjá sig um málefni einstaklinga í svari til Stundarinnar en þar sagði að forsætisráðherra samgleðjist „bæði Mariu Alyokhina og félögum hennar í Pussy Riot að þau hafi tækifæri til þess að nýta sér listrænt og pólitískt tjáningarfrelsi sitt.“
Utanríkisráðuneytið neitaði líka að tjá sig efnislega um málið.
Heimild ráðherra til að gefa út leynileg neyðarvegabréf
Umrædd reglugerð var undirrituð 26. apríl síðastliðinn. Í henni felst að Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir utanríkisráðherra má nú óska þess að Útlendingastofnun gefi út vegabréf til útlendings „ef sérstakar ástæður eru fyrir hendi“.
Kjarninn óskaði í maí eftir upplýsingum um hversu mörg vegabréf hefðu verið gefin út á þeim tæpa mánuði sem liðinn var síðan að reglugerðin tók gildi og hvenær þau voru útgefin.
Ráðuneytið neitaði að svara þeirri fyrirspurn með vísum í 9. og 10. grein upplýsingalaga. Kjarninn telur að hvorug greinin eigi við um þá upplýsingabeiðni sem send var, enda snýst hún um ópersónugreinanlega tölfræði.
Fordæmi er fyrir því að utanríkisráðuneytið veiti persónugreinanlegar upplýsingar um einstaklinga sem hafa fengið sérstök vegabréf. Það gerðist haustið 2005 þegar Mörður Árnason, þáverandi þingmaður Samfylkingarinnar, spurði Geir H. Haarde, þáverandi utanríkisráðherra, um þá einstaklinga sem höfðu annars vegar diplómatísk vegabréf og hins vegar svokölluð þjónustuvegabréf. Geir birti lista með nöfnum allra þeirra einstaklinga í svari við skriflegri fyrirspurn Marðar á Alþingi.
Kæra verið til meðferðar í 200 daga
Kjarninn kærði ákvörðun utanríkisráðuneytið um að svara ekki fyrirspurn hans til úrskurðarnefndar um upplýsingamál. Þar hefur málið nú verið til meðferðar síðan 23. maí, eða í 200 daga. Samkvæmt lögum á nefndin að birta úrskurð í málum að jafnaði innan 150 daga frá því að kæra er móttekin.
Í umsögn utanríkisráðuneytisins um kæru Kjarnans, sem skilað var inn í júní, kom fram að ráðuneytið teldi hættu á að opinber umfjöllun um hversu mörg íslensk vegabréf hafi verið útgefin til erlendra einstaklinga á grundvelli nýlegrar reglugerðar gæti vakið athygli erlendra stjórnvalda, sér í lagi stjórnvalda í heimalandi þess erlenda einstaklings sem fær útgefið íslenskt vegabréf af sérstökum ástæðum. „Ekki er hægt að útiloka neikvæð viðbrögð viðkomandi erlendra stjórnvalda, á alþjóðavettvangi, gagnvart íslenskum hagsmunum [...] ef þau frétta af vegabréfaútgáfu til ríkisborgara sem e.t.v. hafa flúið landið vegna ógnar sem þau hafa orðið fyrir.“
Þar sagði einnig að afhending upplýsinganna sem um ræði gæti haft skaðleg áhrif á tengsl Íslands við önnur ríki sem myndi stofna hagsmunum íslenska ríkisins í hættu. „Þá er ekki hægt að útiloka að umfjöllun um útgáfu íslenskra vegabréfa af sérstökum ástæðum geti haft neikvæð áhrif á tiltrú og trúverðugleika íslenskra vegabréfa.“
Kjarninn sendi úrskurðarnefndinni athugasemdir við umsögn utanríkisráðuneytisins þar sem öllum forsendum hennar um synjun á umbeðinni tölfræði var hafnað.
Frambjóðandi Vinstri grænna
Ýjað hefur verið að því áður að Ragnar Kjartansson hafi verið örlagavaldur í því að umrædd reglugerð var sett og að tilgangur hennar hafi fyrst og síðast verið að aðstoða meðlimi Pussy Riot, þótt það hafi ekki verið fullyrt með vísun í heimildir líkt og gert er í Stundinni í dag.
Þann 11. maí birtist umfjöllun í New York Times um að Ragnar, sem var frambjóðandi Vinstri grænna í síðustu kosningum og hefur verið leikið í kosningaauglýsingum fyrir flokkinn ásamt því að styðja Katrínu Jakobsdóttur á opinberum vettvangi, hefði aðstoðað Alyokhina á flótta sínum frá Rússlandi. Í umfjölluninni kom fram að Ragnar hefði fengið ónefnt Evrópuland til að gefa út ferðaskilríki sem veitti Alyokhina sömu stöðu og íbúar Evrópusambandsins. Ferðaskilríkjunum var smyglað inn til Hvíta-Rússlands svo hún gæti notað þau til að komast þaðan og yfir til Litháens.
Mbl.is og fleiri fjölmiðlar settu reglugerðarbreytinguna sem var gefin út í apríl í samhengi við þetta mál.
Alyokhina notaði í kjölfarið þessi nýju ferðaskilríki til að Pussy Riot gæti haldið tónleikaferð í Evrópu.
