Guðlaugur Þór Þórðarson umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra hefur skipað Hilmar Gunnlaugsson hæstaréttarlögmann, Björt Ólafsdóttur, fyrrverandi umhverfisráðherra og Kolbein Óttarsson Proppé, fyrrverandi þingmann, í starfshóp sem gera á tillögur til ríkisstjórnarinnar varðandi nýtingu vindorku. Hilmar er formaður hópsins sem á að skila tillögum sínum til ráðherra fyrir 1. febrúar á næsta ári.
Meðal þess sem hópnum er falið að skoða er hvort vindorkukostir eigi áfram að heyra undir lög um rammaáætlun eða hvort setja eigi sérlög um þá „með það að markmiði að einfalda uppbyggingu vindorkuvera til framleiðslu á grænni orku,“ líkt og segir í stjórnarsáttmála ríkisstjórnar Vinstri grænna, Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks. Í sáttmálanum kemur ennfremur fram sá vilji ríkisstjórnarflokkanna að áhersla verði lögð á að vindorkuver byggist upp á afmörkuðum svæðum nærri tengivirkjum og flutningslínum, „svo unnt verði að tryggja afhendingaröryggi og lágmarka umhverfisáhrif“. Tekið er fram að mikilvægt sé að breið sátt ríki um uppbyggingu vindorkuvera og tillit sé tekið til sjónrænna áhrifa, dýralífs og náttúru; einnig að taka verði afstöðu til gjaldtöku fyrir slíka nýtingu.
Hlutverk starfshópsins verður að skoða og gera tillögur til ráðuneytisins um hvernig ofangreindum markmiðum verði náð, segir í tilkynningu frá umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytinu um skipunina. Gert sé ráð fyrir að starfshópurinn fari ítarlega yfir lög um verndar- og orkunýtingaráætlun, að því er varðar meðhöndlun og málsmeðferð vindorku yfir 10 MW innan rammaáætlunar; auk lagafrumvarps og þingsályktunartillögu sem lögð voru fram 2021 um staðsetningu vindorkuvera í landslagi og náttúru Íslands.
Ráðuneytið segir að þegar sé hafin vinna við lögfræðilega úttekt á samanburði á lagaumhverfi vegna vindorkuvera í nokkrum löndum. Þar sé einkum um að ræða Noreg, Svíþjóð, Skotland og Nýja-Sjáland, þar sem aðstæður eru með líkum hætti og hérlendis. Hinn nýskipaði starfshópur mun fá niðurstöður þessarar úttektar til afnota, þegar þær liggja fyrir og getur nýtt þær við vinnslu á tillögum sínum.
Gert er ráð fyrir að starfshópurinn vinni náið með Sambandi íslenskra sveitarfélaga við undirbúning tillagna sinna og frumvarps til laga. Jafnframt er gert ráð fyrir samráði við hagaðila, hlutaðeigandi ráðuneyti og stofnanir.
Að loknu mati og greiningu á viðfangsefninu er starfshópunum ætlað að vinna drög að lagafrumvarpi á grundvelli niðurstaða sinna.
Hverjir eru í starfshópnum?
Hilmar Gunnlaugsson lauk árið 2018 meistaranámi á sviði orkuréttar. Lokaritgerð hans fjallaði um áhrif þriðja orkupakka Evrópusambandsins á Ísland. Í viðtali við Austurgluggann sagðist hann hafa valið sér þetta rannsóknarefni þar sem „ýmsar staðhæfingar“ hafi verið á kreiki í umræðunni um þetta pólitíska hitamál hér á landi, m.a. sú staðhæfing að með þriðja orkupakkanum væru Íslendingar að afsala sér rétti til auðlindarinnar afhenda erlendri stofnun réttinn til að ákveða orkuverð og hvort tengst yrði evrópskum raforkumarkaði í gegnum sæstreng. „Ég hef verið frekar íhaldssamur varðandi aðild Íslands að Evrópusambandinu en lögfræðileg niðurstaða mín er að menn ýkja verulega áhrif þriðja orkupakkans á þessi atriði,“ sagði Hilmar við Austurgluggann.
Hilmar var varaþingmaður Sjálfstæðisflokksins í Norðausturkjördæmi árið 2004.
Björt Ólafsdóttir var þingmaður Reykjavíkurkjördæmis norðurs fyrir Bjarta framtíð á árunum 2013-2017. Hún varð umhverfis- og auðlindaráðherra í byrjun janúar árið 2017 í ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks, Viðreisnar og Bjartrar framtíðar undir forsæti Bjarna Benediktssonar. Sú stjórn lifði ekki lengi og sprakk átta mánuðum síðar í kjölfar þess að upp komst að faðir forsætisráðherrans hefði skrifað undir meðmælabréf um uppreist æru manns sem dæmdur hafði verið til fangelsisvistar fyrir að níðast kynferðislega á stjúpdóttur sinni.
Kolbeinn Óttarsson Proppé sat á þingi fyrir Vinstri græn árin 2016-2021. Hann ætlaði sér fram í kosningunum í fyrra en dró framboð sitt í forvali flokksins í Reykjavík til baka eftir að leitað var til fagráðs flokksins vegna óviðeigandi hegðunar hans í garð kvenna.
Hvernig á að haga gjaldtöku?
Í skipunarbréfi er óskað eftir að starfshópurinn hugi m.a. að eftirfarandi spurningum og álitaefnum:
- Hvort rétt sé að virkjunarkostir í vindorku heyri áfram undir lög nr. 48/2011, um áætlun um vernd og orkunýtingu landsvæða, eða að þeir verið undanskildir þeim lögum, en að settar verði sérreglur um meðferð slíkra virkjunarkosta.
- Hvernig haga eigi samspili hagnýtingar vindorku og skipulags- og leyfisveitingarferli þegar í hlut eiga viðkvæm svæði eða viðkvæmir þættir, eins og áhrif á náttúrufar og friðlýst svæði, fuglalíf, ferðamennsku, grenndarrétt eða önnur sjónarmið.
- Hvernig ná eigi fram þeirri áherslu í stjórnarsáttmála að vindorkuver byggist helst upp á afmörkuðum svæðum nærri tengivirkjum og flutningslínum.
- Hvernig ná megi fram sem breiðastri sátt um hagnýtingu vindorku meðal landsmanna eins og einnig er fjallað um í stjórnarsáttmála.
- Hvort horfa eigi til þess að hið opinbera hafi með höndum einhvers konar forgangsröðun einstakra virkjunarkosta, heildarfjölda eða heildarstærð leyfðra vindorkuvera eða setji aðrar mögulegar skorður við vindorkunýtingu og fyrirkomulagi vindorkuvera.
- Hvernig rétt sé að haga ákvörðunar- og leyfisveitingarferli virkjunarkosta í vindorku..
- Hvernig best sé að haga gjaldtöku vegna hagnýtingar vindorku.
„Til að ná markmiðum okkar í loftslagsmálum þá þurfum við að nýta vindinn,“ er haft eftir Guðlaugi Þór Þórðarsyni, umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra, í tilkynningunni. „Það skiptir hins vegar öllu máli að ná eins breiðri samstöðu um þá nýtingu og mögulegt er. Eins og í allri grænni orkuöflun þá verður að vera jafnvægi á milli náttúruverndar og nýtingar. Ég bind miklar vonir við starf þessa hóps.“
