Í þingsálykturnartillögu um eignarhald í laxeldi, sem sjö þingmenn Framsóknarflokksins standa fyrir, er farið fram á að matvælaráðherra verði falið að skipa starfshóp sem hafi það að markmiði að koma með tillögur um hvernig takmarka megi samþjöppun eignarhalds á laxeldisleyfum og skoða hvort takmarka eigi eignarhald erlendra aðila á laxeldisleyfum. Lagt er til að starfshópurinn skili niðurstöðum sínum til ráðherra sem leggo þær fyrir Alþingi næsta haust, eigi síðar en 30. september.
Sjö af þrettán þingmönnum Framsóknarflokksins eru flutningsmenn tillögunnar, þau Halla Signý Kristjánsdóttir, Þórarinn Ingi Pétursson, Ágúst Bjarni Garðarsson, Líneik Anna Sævarsdóttir, Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir, Ingibjörg Isaksen og Lilja Rannveig Sigurgeirsdóttir.
Í greinargerð tillögunnar segir að eignarhald laxeldisfyrirtækja hér á landi hafi þróast með þeim hætti að mikil samþjöppun hefur orðið sem geti leitt til þess að fáein fyrirtæki verði allsráðandi. „Í þessum rekstri sem öðrum er stærðarhagkvæmni mikilsverð en við ákveðna stærð verða til óæskileg áhrif, m.a. á atvinnuöryggi þeirra sem starfa í greininni,“ segir í greinargerðinni.
Hugsanlegt að einn aðili eignis öll gild rekstrarleyfi
Lög um fiskeldi setja ekki skorður við framsali á rekstrarleyfum í laxeldi, en framsal, leiga og veðsetning á rekstrarleyfum er þó háð samþykki Matvælastofnunar. Í greinargerð tillögunnar segir að hugsanlegt sé að einn aðili eignist öll gild rekstrarleyfi og stýri þannig allri framleiðslu á eldisfiski og seiðaeldi í sjó og á landi. „Við það skapast sú hætta að einn aðili stjórni stórum landsvæðum með þeim afleiðingum að samfélög, sveitarstjórnir og stjórnvöld eigi meira undir honum en góðu hófi gegnir,“ segir í greinargerðinni.
Flutningsmenn tillögunnar segja mikilvægt að horfa til nágrannaríkjanna í þessum efnum og benda til að mynda á að í fiskeldislögum í Færeyjum eru ákvæði sem banna það að lögaðili eignist meira en helming útgefinna laxeldisleyfa. Þar er einnig að finna ákvæði um að enginn lögaðili, sem er ekki búsettur í Færeyjum, geti átt meira en 20 prósent af atkvæðisbærum hlutum í fyrirtækjum sem hafa laxeldisleyfi. Þá hafi verið rætt um það í Noregi að leiða sambærileg ákvæði í lög.
Brýnt að athuga hvort takmarka eigi eignarhald erlendra aðila
Laxeldisfyrirtæki á Íslandi eru í meirihlutaeigu útlendinga og útlit er fyrir verulega samþjöppun á því eignarhaldi, að því er segir í greinargerðinni. Takmarkanir á eignarhaldi erlendra aðila í fiskeldi er ekki að finna í íslenskum lögum og telja flutningsmenn tillögunnar brýnt að athuga hvort takmarka beri slíkt eignarhald erlendra aðila.
Í því samhengi benda þau á að í lögum um fjárfestingu erlendra aðila í atvinnurekstri er ákvæði um að fiskveiðar í íslenskri efnahagslögsögu séu eingöngu heimilar fyrirtækjum sem eru ekki í eigu erlendra aðila að meira leyti en 25 prósent, sé miðað við hlutafé eða stofnfé. Telja flutningsmennirnir mikilvægt að kannað verði hvort setja þurfi sambærilegar reglur að því er snertir laxeldi.
Þingmönnunum sjö þykir áríðandi að tryggt verði með lagasetningu að laxeldi á Íslandi verði ekki í eigu örfárra aðila, að fjölbreytni ríki í greininni og að eignarhald verði staðbundið. Þingmennirnir eru hlynntir laxeldi á Íslandi en telja þýðingarmikið að greinin verði ekki í eigu örfárra aðila. „Laxeldi á Íslandi verður að vaxa og dafna í sátt við umhverfi og samfélag,“ segir í greinargerðinni.
