Meirihluti kjósenda Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks telja að lýðræðinu á Íslandi standi ekki ógn af núverandi útfærslu kvótakerfisins. Alls segjast 77 prósent kjósenda Sjálfstæðisflokksins og 67 prósent kjósenda Framsóknarflokksins vera á þeirra skoðun.
Þetta kemur fram í könnun sem MMR vann fyrir Öldu - félag um sjálfbærni og lýðræði, daganna 8. til 14. júlí síðastliðinn. Um var að ræða netkönnun sem 945 manns svöruðu. Úrtakið voru Íslendingar á aldrinum 18 ára og eldri og voru valdir handahófskennt úr hópi álitsgjafa MMR, sem telur liðlega 18 þúsund manns sem valdir voru með með tilviljunarúrtaki úr þjóðskrá.
Kjósendur allra annarra flokka sem mælast með möguleika á því að komast inn á þing í komandi kosningum eru annarrar skoðunar, og heilt yfir telja 64 prósent landsmanna, næstum tveir af hverjum þremur, að núverandi útfærsla á kvótakerfinu ógni lýðræðinu.
Allir væntanlegir kjósendur Sósíalistaflokks Íslands og Flokks fólksins telja að kvótakerfið sé ógn við lýðræðið og 92 prósent kjósenda Samfylkingarinnar eru sama sinnis. Hjá kjósendum Pírata er sú skoðun gildandi á meðal 81 prósent aðspurðra og 79 prósent kjósenda Viðreisnar hafa hana.
Á meðal stjórnarandstöðuflokka er kjósendur Miðflokksins minnst hræddir við lýðræðisógnina sem stafar af kvótakerfinu, en 62 prósent þeirra segja samt að lýðræðinu stafi ógn af því.
Kjósendur Vinstri grænna, þess flokks sem nú situr í ríkisstjórn með Sjálfstæðisflokki og Framsóknarflokki, telja líka að núverandi útfærslu kvótakerfisins sé ógn við lýðræðið, en 71 prósent þeirra segjast hafa þá skoðun.
Mun fleiri fylgjandi því að breyta kerfinu lýðræðislega en andvígir
Mun fleiri landsmenn, alls 56 prósent, eru fylgjandi því að á komandi kjörtímabili verði kvótakerfinu breytt með lýðræðislegum aðferðum, t.d. með slembivöldu borgaraþingi eða þjóðaratkvæðagreiðslu, en á andvígir (25 prósent).
Andstaðan við þá leið er mest á meðal kjósenda Sjálfstæðisflokks þar sem 57 prósent er andvíg slíkum aðferðum og einungis 25 prósent fylgjandi. Kjósendur Framsóknarflokksins eru sömuleiðis fleiri á móti slíkri aðferðarfræði við breytingar á kvótakerfinu (43 prósent) en fylgjandi (31 prósent).
Í nýjustu kosningaspá Kjarnans og Baldurs Héðinssonar stærðfræðings, sem birt var fyrir helgi, mældist sameiginlegt fylgi Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks, þeirra tveggja flokka þar sem andstaðan við beitingu lýðræðislegra aðferða við breytingar á kvótakerfinu er mest, 34,9 prósent. Það þýðir að 65,1 prósent kjósenda styður aðra flokka.
Samherjar með sterka stöðu
Mikil samþjöppun hefur orðið innan kvótakerfisins á undanförnum árum sem leitt hefur til þess að eigendur örfárra sjávarútvegsfyrirtækja hafa efnast verulega. Ítök þeirra í ótengdum geirum hérlendis hafa samhliða vaxið hratt.
Miðað við síðasta birta lista Fiskistofu um þær aflaheimildir sem hvert fyrirtæki heldur á þá er Síldarvinnslan, ásamt dótturfélögum, í þriðja sæti yfir þær útgerðir sem ráða yfir mestum kvóta með 7,7 prósent hans. Miðað við það sem var greitt fyrir aflaheimildir Bergs ætti virði þess kvóta að vera um 92 milljarðar króna. Aflaheimildir Síldarvinnslunnar eru bókfærðar á um 30 milljarða króna. Tveir stærstu eigendur Síldarvinnslunnar eru Samherji og Kjálkanes.
Næst stærsta fyrirtækið á listanum yfir þær útgerðir sem erum með mestu aflahlutdeild í íslenskri efnahagslögsögu er einmitt Samherji.
Samherji Ísland ehf., félag að öllu leyti í eigu Samherja, er með næst mesta aflahlutdeild í íslenskri efnahagslögsögu allra sjávarútvegsfyrirtækja á Íslandi, eða 7,3 prósent. Útgerðarfélag Akureyrar, sem er líka í 100 prósent eigu Samherja, heldur svo á 1,7 prósent kvótans. Samanlagt heldur Samherji því á níu prósent úthlutaðra veiðiheimilda.
Gjögur, sem er í eigu sömu aðila og eiga Kjálkanes, heldur svo á 2,3 prósent af öllum úthlutuðum aflaheimildum, sem er 27,5 milljarða króna virði.
Samherji Ísland ehf., félag að öllu leyti í eigu Samherja, er með næst mesta aflahlutdeild í íslenskri efnahagslögsögu allra sjávarútvegsfyrirtækja á Íslandi, eða 7,3 prósent. Útgerðarfélag Akureyrar, sem er líka í 100 prósent eigu Samherja, heldur svo á 1,7 prósent kvótans.
Samanlagt virði þessa kvóta sem Samherji heldur á, miðað við síðustu gerðu viðskipti með aflaheimildir, er um 107,6 milljarðar króna.
Þessir aðilar: Síldarvinnslan, Samherji og Gjögur, sem Samkeppniseftirlitið telur mögulegt að séu tengdir, halda því samtals á 19 prósent af öllum úthlutuðum kvóta. Markaðsvirði hans er um 227 milljarðar króna.
Nokkrar blokkir fyrirferðamiklar
Brim, sem er skráð á markað, er sú útgerð sem heldur beint á mestum kvóta, eða 10,41 prósent hans. Útgerðarfélag Reykjavíkur, sem á 43,97 prósent hlut í Brim beint og í gegnum dótturfélag sitt RE-13 ehf, hefur fengið úthlutað 3,57 prósent af öllum aflaheimildum. Útgerðarfélag Reykjavíkur er að uppistöðu í eigu Guðmundar Kristjánssonar, forstjóra Brims.
Kaupfélag Skagfirðinga á FISK Seafood, sem heldur á 5,51 prósent heildarkvótans. FISK á 32,9 prósent í Vinnslustöðinni í Vestmannaeyjum sem er með 4,5 prósent heildaraflahlutdeild. Þá á Vinnslustöðin 48 prósent hlut í útgerðarfélaginu Huginn í Vestmannaeyjum, sem heldur á 0,8 prósent af útgefnum kvóta.
FISK á til viðbótar allt hlutafé í Soffanías Cecilsson, en það fyrirtæki heldur á um 0,27 prósent kvótans. Samtals nemur heildarkvóti þessara þriggja rétt yfir ellefu prósent, og er því undir 12 prósent markinu þótt þeir yrðu skilgreindir með öðrum hætti.
Markaðsvirði þess kvóta, miðað við síðustu gerðu viðskipti, er um 132,4 milljarðar króna.
Þessar þrjár blokkir, sú sem hverfist í kringum Samherja, sú sem hverfist í kringum Brim og sú sem hverfist í kringum útgerð Kaupfélags Skagfirðinga, heldur því samtals á 45,6 prósent af öllum úthlutuðum kvóta. Samanlagt markaðsvirði hans er um 544,8 milljarðar króna.
Alls er 67,4 prósent alls úthlutaðs afla í höndum 15 útgerða sem margar hverjar tengjast innbyrðis.
