Samtök orkusveitarfélaga áforma að beina kvörtun til eftirlitsstofnunar EFTA (ESA) vegna undanþágu í lögum sem kemur í veg fyrir að sveitarfélög geti lagt fasteignaskatta á virkjanamannvirki. Samtökin líta þannig á að um sé að ræða skattaívilnanir til raforkuframleiðenda, sem færa megi rök fyrir að feli í sér ólögmæta ríkisaðstoð.
Stefán Bogi Sveinsson, fyrrverandi formaður Samtaka orkusveitarfélaga og sveitarstjórnarmaður í Múlaþingi, segir við Kjarnann að grunnkrafa orkusveitarfélaganna í landinu, sem eru 20 talsins, sé að það verði greiddir skattar af virkjanamannvirkjum. Sú krafa hefur verið uppi á borðum frá 2011, þegar samtökin voru stofnuð, en lítið hefur þokast í þá átt.
„Þetta eru hagsmunir sem telja í milljörðum fyrir sveitarfélögin í landinu,“ segir Stefán Bogi og útskýrir að í dag komi undanþáguákvæði í lögum að miklu leyti í veg fyrir að virkjanamannvirki séu metin fasteignamati. Á meðan svo er geta sveitarfélögin ekki lagt fasteignaskatta á mannvirkin.
Samkvæmt drögum að kvörtun orkusveitarfélaganna til ESA, sem kynnt voru á síðasta stjórnarfundi Sambands íslenskra sveitarfélaga, eru fjárhagslegir hagsmunir sveitarfélaganna metnir á tæpa 8 milljarða króna á ári. Þar er upphæðin sett í samhengi við það að alls hafi sveitarfélög landsins innheimt tæpa 48 milljarða í fasteignaskatta árið 2019. Þetta sé því verulegur biti.
Ríkið hafi séð um sig en ekki sveitarfélögin
Stefán Bogi segir að undanþágan sé gömul í lögunum og hafi haldist inni þegar orkumarkaðurinn hér landi var aðlagaður að umhverfi einkamarkaðar. Hann segir að þá hafi verið gerðar ýmsar breytingar á skattaumhverfinu, en þetta skilið eftir.
Stundum sé sagt að „ríkið hafi séð um sig“ og farið yfir tekjuskattsumhverfið, en skilið þessa gömlu undanþágu eftir varðandi fasteignaskattana, sem komi niður á sveitarfélögunum.
Tveir starfshópar hafa verið myndaðir á undanförnum árum til þess að fara yfir þessi mál. Sá seinni er nú að ljúka störfum og telja orkusveitarfélög afraksturinn lítinn, en engar sameiginlegar tillögur verða lagðar fram að lagabreytingum af hálfu starfshópsins.
Því er nú verið að leggja málið fyrir ESA. Stefán Bogi býst við að það verði formlega samþykkt á næsta stjórnarfundi Samtaka orkusveitarfélaga sem fram fer á morgun.
Einangraður markaður en samt í samkeppni innan EES
Stefán Bogi segir að þrátt fyrir að íslenski raforkumarkaðurinn sé vissulega einangraður, þar sem engar raflínur liggja úr landi, sé hægt að færa rök fyrir því að undanþágan sem raforkuframleiðendum er veitt frá fasteignamati og þar af leiðandi fasteignasköttum sé til þess fallin að hafa bein áhrif á samkeppnisstöðu Íslands gagnvart öðrum aðilum að EES-samningum.
Í drögunum að kvörtun orkusveitarfélaganna má lesa að þessi undanþága í lögum, sem ekki hafi verið tilkynnt sérstaklega sem ríkisaðstoð þegar Ísland gerðist aðili að EES-samningum né síðar, geti haft áhrif á það hvar fyrirtæki kjósi að setja niður starfsemi í orkufrekum iðnaði. Einnig eru færð rök fyrir því að þar sem íslensk orkufyrirtæki selji upprunavottorð raforku til orkufyrirtækja innan EES-svæðisins hafi ívilnunin bein samkeppnisáhrif.
