Mynd­irðu fara upp í flug­vél með flug­manni sem hefði ein­göngu lært sitt fag í flug­hermi?

Ég myndi afþakka farið því það er svo margt sem er ekki hægt að skynja og skilja nema með reynsl­unni. Eins og til að mynda það að vera íbúi í öðru landi en upp­runa­lega heima­land­inu.

Ég próf­aði það fyrst þegar ég var barn og bjó í þrjú ár með for­eldrum mínum í Englandi. Þá hætti ég að taka því sem sjálf­sögðum hlut að raun­veru­leik­inn rúm­að­ist allur á einum og sama staðn­um. Upp frá því varð mér ljóst að ég gæti aldrei tekið full­komið mark á raun­veru­leika­sýn minni því þessi svo­kall­aði raun­veru­leiki væri á ótelj­andi stöðum í ótelj­andi útgáfum á sama tíma. Til­finn­ingin olli því að mér fannst líf mitt vera lygi.

[em­bed]htt­p://issu­u.com/kjarn­inn/docs/2014_07_03/58[/em­bed]

Vakn­aði hjá dönskum eig­in­manni

Um þrí­tugt eign­uð­umst við hjónin litla íbúð í Vest­ur­bæn­um. Við höfðum búið í henni í tæpt ár þegar óþægi­leg kennd hvísl­aði að líf mitt væri of tak­mark­að. Eitt­hvað svipað gerð­ist í hausnum á eig­in­mann­in­um, sem var alinn upp í Kaup­manna­höfn, því að augna­bliki síðar vorum við búin að losa okkur við íbúð­ina og koma okkur upp heim­ili í þeirri sömu borg.

Eig­in­maður minn reynd­ist vera svo flug­mæltur á dönsku að Kaup­manna­hafn­ar­búar spurðu í mesta lagi hvort hann kæmi frá Borg­und­ar­hólmi. En hann hafði hrein­lega gleymt að segja mér að hann ætti til annað ein­tak af sjálfum sér, danskan hafði ekki skipt máli í Reykja­vík. Ég var stein­hissa að vera ófor­var­endis gift kjaftaglöðum Dana með erki­danskan húmor og æsku­vini á Aust­ur­brú.

Lífið í Kaup­manna­höfn end­ur­nýj­aði á mér hausinn, þó að þetta væri bara gamla, púka­lega Íslend­inganý­lendan Köben. Ég keypti mér gam­alt hjól, hellti mér í dönsku­nám í dönsku­skóla fyrir inn­flytj­endur og las safa­rík helg­ar­blöð að dönskum hætti. Þarna fannst mér ég græða helj­ar­innar hell­ing á því að fylgj­ast með sam­fé­lags­um­ræðu á öðru tungu­máli en íslensku og ensku.

Guð blessi Ísland!

Eftir þrjú ár varð lífið í Köben of danskt. Við fluttum með allt okkar haf­urtask til Barcelona, þar sem við borg­uðum strákum frá Alsír nokkrar evrur fyrir að bera fimm­tíu bóka­kassa upp í kytru í risi á gömlu húsi, á horn­inu við aðal­hóru­götu borg­ar­inn­ar. Þeir fóru bein­ustu leið á bar­inn á eftir en við hófum þriðja líf­ið. Mað­ur­inn minn reynd­ist vel mæltur á spænsku, haf­andi búið áður á Spáni, en ég tók kúrs í spænsku­skóla og staut­aði mig í gegnum Hola!

Við dvöldum í tvö ár í töfrum slung­inni sjó­ræn­ingja­borg­inni. Þessi tími er skrýt­inn en lær­dóms­ríkur draumur sem tók skyndi­lega enda. Ég hafði flúið hit­ann til að geta unnið betur próförk að skáld­sögu og var stödd hjá bróður mínum á Ísa­firði þegar Geir Haarde bað guð að blessa Ísland. Þannig urðum við, mið­aldra hjón­in, stranda­glópar hjá litla bróður á Vest­fjörð­um. Okkur tókst að losna við leigu­í­búð­ina í Barcelona og eftir langa leit fundum við góða leigu­í­búð á Drafn­ar­stíg, á sann­gjörnum kjör­um.

Í tæp fimm ár hvíldum við vel í okkar Vest­ur­bæj­ar­lífi, enda fædd­ist sonur okk­ar. Leigusal­inn ljúfi leyfði okkur að skipta á íbúðum við Þjóð­verja á sumr­in, son­ur­inn fór í leik­skóla og allt var í sóma ... þangað til einn rign­ing­ar­dag­inn að ég las enn eina leið­inda­frétt­ina um rík­is­stjórn­ina og heimt­aði að flytja aftur út, hvernig sem við færum að því. Íslenski raun­veru­leik­inn varð yfir­þyrm­andi í allri sinni lygi.

Davíð Odds­son í útlöndum

Nú búum við í Berlín. Mað­ur­inn minn talar þýsku en ég sæki skóla á morgn­ana, ásamt skóla­fé­lögum af fimmtán þjóð­ern­um. Seinni hluta dags­ins skrifa ég, þakk­lát fyrir allar hug­mynd­irnar sem borgin gefur mér; þessi borg sem er eilíft stefnu­mót ólíkra veru­leika.

Þannig vinn ég bæk­urnar mín­ar, annað umhverfi þjónar betur hags­munum ýmissa ann­arra höf­unda. Sumir þurfa á nátt­úr­unni að halda, aðrir á kunn­ug­legu umhverfi með aðgengi að góðu bóka­safni en flæk­ingur þjónar ein­hverj­um.

Nú er ekki ætl­unin að monta sig af meintum heims­borg­ara­hætti í hrokatón, slíkt til­gerð­ar­tal er löngu úrelt. Maður getur verið sannur heims­borg­ari í sinni sveit jafnt sem for­pok­aður lúði í stór­borg­inni. Ég hefði líka viljað dvelja í öðrum heims­álf­um, hugs­an­lega er ég farin að sjá heim­inn með of evr­ópskum gler­aug­um, þrátt fyrir fjöl­breytn­ina í Evr­ópu. Og auð­vitað fyr­ir­finnst líka alls konar vit­leys­is­­gangur í útlöndum

En þessi lífs­reynsla, að takast á við áskor­anir sem inn­flytj­andi í fjórum lönd­um, hefur samt vakið mig til umhugs­unar um hvort það hafi reynst íslenskri þjóð hættu­legt hversu margir ráða­menn henn­ar, bæði þá og nú, hafa aldrei, eða ein­ungis um stund­ar­sakir, búið á erlendri grund og tek­ist á við annað sam­fé­lag en þeir þekkja. Ég er ekki á þeirri skoðun að það þjóni endi­lega hags­munum allra að dvelja lang­dvölum í útlöndum en sú reynsla hlýtur að skipta máli fyrir þá sem starfa við að sjá um sam­skipti Íslands við umheim­inn.

Reyndar eru þeir nokkrir ráð­herr­arnir í núver­andi rík­is­stjórn sem hafa farið út í nám, þó að dag­leg orð­ræða þeirra beri ekki vott um áhuga á umheim­in­um. Þeir tala eins og Ísland sé heim­ur­inn og restin af jarð­kringl­unni lítil eyja úti í Ball­ar­hafi; líkt og ekk­ert skipti máli nema sveitir Íslands, en þó ekki nátt­úran því af aðförum þeirra að dæma hefur hún engan til­veru­rétt.

Samt má velta fyrir sér: Hvernig væri til dæmis Ísland í dag ef Davíð Odds­son hefði búið í nokkur ár í nokkrum löndum áður en hann tók við stjórn­ar­taumun­um? Hvernig hefðu utan­rík­is­málin þró­ast síð­asta árið ef Gunnar Bragi hefði skilið hvað hann var sjálfur að segja á erlendri grundu? Ráða­menn hafa rétt á sínum skoð­unum en getum við treyst því að þeir hafi við­eig­andi yfir­sýn?

Sig­mundur Davíð í dul­ar­fullu námi

Kannski hefði það engu breytt. Sig­mundur Davíð flækt­ist jú í dul­ar­fullum náms­er­indum á milli erlendra háskóla í nokkur ár en talar samt í þjóð­remb­ings­legum klisj­um. En kannski hefði það ein­hverju breytt, fólk er mis­vel til þess fallið að taka inn fram­andi áhrif og ég er ekki frá því að núver­andi for­sæt­is­ráð­herra hafi fæðst viss í sinni sök, hver sem hún nú er, kannski of viss til að ljúka til­settum próf­gráðum, þó að náms­er­indin hafi lík­ast til kostað skild­ing­inn (dropp­á­t­inu mér ferst að gjamma um próf­gráður en á móti kemur að ég er ekki for­sæt­is­ráð­herra).

Það er mark­miðið með starfi bæði for­sæt­is­ráð­herra og utan­rík­is­ráð­herra að Ísland megi blómstra til fulls í óhjá­kvæmi­legu sam­spili með umheim­in­um. Því er fárán­legt þegar þeir sem gegna þessum mik­il­vægu störfum fyrir hönd svo fámennrar þjóðar í flók­inni nútíma­ver­öld hafa enga reynslu af því að búa með fjöl­menn­ari þjóðum og kynn­ast því að hvaða leyti þær fún­kera öðru­vísi en sú íslenska.

Ísland er svo erki­ís­lenskt og því finnst manni nauð­syn­legt að ráða­menn séu með­vit­aðir um gang­verkið í öðrum lönd­um. Margt gott má um Ísland segja en það er líka margt í sam­fé­lags­um­ræðu fjöl­menn­ari landa sem sjaldn­ast ratar inn í umræð­una hjá 300.000 manna þjóð.

Svein­björg hafði nokkuð til síns máls

Kannski talar Bjarni Ben þýsku en ég þyk­ist þó vita að þeir séu ekki margir í rík­is­stjórn­inni sem tali að stað­aldri önnur tungu­mál en íslensku, ensku og íslensku­skotna skand­in­av­ísku. Það gæti haft áhrif á hug­myndir ráða­manna um Evr­ópu­sam­bandið og um leið allan vand­ræða­gang­inn í sam­skiptum við full­trúa þess.

Skortur á inn­sýn í gild­is­mat ann­arra þjóða gæti jafn­vel hafa haft áhrif á nýlegar ákvarð­anir eins og þær að mis­muna náms­mönnum erlendis og á Íslandi, þannig að fyrr­nefndir fái lægri náms­lán en hinir – á tímum þegar fátt er eins dýr­mætt fyrir fámenna þjóð og ungt fólk að afla sér þekk­ingar í öðrum löndum – eða dýra hreppa­flutn­inga á mennt­uðum sér­fræð­ingum rík­is­stofn­unar sem bera vott um heim­ótt­ar­lega lít­ils­virð­ingu gagn­vart bæði reynslu og þekk­ingu.

Svo ekki sé minnst á skrípa­til­bún­ing­inn mein­tan umhverf­is­ráð­herra, nú á háska­leg­ustu tímum í sögu mann­kyns vegna yfir­vof­andi nátt­úru­ham­fara sem aðeins alþjóða­sam­fé­lagið getur tek­ist á við í öfl­ugri sam­vinnu. Stjórn­málin verða alþjóð­legri með hverjum deg­inum sem líð­ur, fiðr­ilda­á­hrif þeirra æ greini­legri.

Odd­viti Fram­sókn­ar­flokks­ins í Reykja­vík benti reyndar á mik­il­vægi þess að stjórn­mála­menn kynntu sér aðra menn­ing­ar­heima, þó að sá mál­flutn­ingur hafi verið á hæpnum for­send­um. Raun­veru­leik­inn er sam­spil ótelj­andi veru­leika og það er starf stjórn­mála­manna að kljást við hann. Þjóð­ar­innar vegna þurfa þeir að öðl­ast yfir­sýn því við erum þjóð meðal þjóða.

Annað fólk í öðrum löndum hefur gefið mér eitt­hvað dýr­mætt sem erfitt er að festa reiður á. Að dvelja á meðal þess og kynn­ast áður ókunn­ugum sam­fé­lögum hefur kennt mér svo margt sem ég hefði ekki getað lært nema í snert­ingu við það. Sam­líf með öðrum er ekki hættu­laust en það er engin fram­tíð í því að fróa sér að eilífu einn og sjálf­ur.