Nýja árið rís flug­bratt úr flatneskju dag­anna eins og dæmi­gert stapa­fjall frá ísöld­inni skriður­unnið hið neðra en girt ókleifum hamra­beltum ofar. Í skugga fjalls­ins vafra nývakn­aðir ves­al­ingar tútnir af hangi­kjötsáti og slef­andi syk­ur­lopa síð­ast étnu Macin­tos­hmol­anna. Þeir nudda mara­þon­sjón­varps­þáttaglápsstír­urnar úr augum sér og hefja augu sín til fjall­anna með svar­dögum um nýtt líf.

Í upp­hafi hvers árs hefst skipu­leg úti­vistar og fjall­göngu­dag­skrá margra félaga og fyr­ir­tækja og þau reyna að lokka sófa­kart­öfl­urnar til sín með lof­orðum um að breyta þeim í tign­ar­lega og krón­hjörtum­líka fjall­göngugarpa, þrí­þraut­ar­kepp­endur og nátt­úru­börn.

Val­kvíði og ákvörð­un­ar­fælni

Í þessum menn­ing­ar­kima gengur um þessar mundir á með linnu­lausum kynn­ing­ar­fundum með fjalla­list­um, leið­bein­ing­um, fata­sýn­ingum og end­ur­fund­um. Mis­mun­andi stórir klasar göngu­manna sveima frá einum fundi til ann­ars og bera saman verð og dag­skrá en yfir vötn­unum svífur þykkt ský af val­kvíða og ákvörð­un­ar­fælni.

Við höfum fórnað ein­hverju af okkar nátt­úru­lega eðli fyrir þæg­indi og munað og á leið­inni að lát­lausri vellíðan höfum við orðið við­skila við hina ein­földu lífs­gæði sem aldrei hafa tapað gildi sínu.

Að öllu skopi slepptu þá blundar lík­lega í hjörtum allra löng­unin til þess að vera úti að leika sér í snjó­sköfl­um, renna sér á rass­inum niður brekkur æpandi og skrækj­andi eða gang­andi í hljóðri andakt um snævi­hlaðna skóga eða blásna og frosna mela.

Við eigum í hug­skoti okkar draum­inn um að halda til fjalla og koma blóð­inu á hreyf­ingu, takast á við sjálf okkur og vet­ur­inn í hópi glaðra félaga. Við sjáum okkur í draumi sitj­andi með rjóðar kinnar í víð­sýnum fjalla­sal með heitt kakó í boll­an­um, heima­bakað rúg­brauð með kæfu og finnum gleð­ina sem þýtur í blóð­inu þegar tind­ur­inn er sigr­að­ur.

Þótt nátt­úran sofi undir sköfl­unum þá kallar hún á okkur og við heyrum það gegnum klið­inn frá sjón­varp­inu, áhyggj­unum af vinn­unni, fjár­mál­un­um, börn­un­um, fram­tíð­inni og skuld­bind­ing­un­um.

Þessi rödd kallar á okkur því þótt við höfum komið okkur vel fyrir í mjúkum stólum inni í upp­hit­uðum hús­um, sof­andi á heilsu­dýn­um, akandi í bílum með sírenn­andi afþr­ey­ingu og upp­lýs­ingar í eyrum og augum þá er þetta ekki okkar nátt­úru­lega umhverfi.

Við komum ekki niður úr trjánum fyrir þetta. Við höfum fórnað ein­hverju af okkar nátt­úru­lega eðli fyrir þæg­indi og munað og á leið­inni að lát­lausri vellíðan höfum við orðið við­skila við hina ein­földu lífs­gæði sem aldrei hafa tapað gildi sínu.

Nátt­úran hið eina rétta heim­kynni manns­ins

Um leið og við stígum út út bílnum og höldum til fjalla með vind­inn í hár­inu, frostið nar­t­andi í kinn­arnar eða sól­ina sem strýkur okkur og rign­ing­una sem slær okkur utan undir þá finnum við hvernig eitt­hvað verður rétt á ný. Brotið sem vant­aði í heild­ar­mynd­ina dettur allt í einu á sinn rétta stað og í vit­und okkur kviknar á skiln­ing­ar­vitum sem sofa á mal­bik­inu. Við finnum aftur í eðli okkar dýrið sem við erum öll undir merkjafatn­að­inum og aukakíló­unum og allt í einu verður auð­velt að hugsa og sjá vanda­mál hvers­dags­ins í öðru ljósi. Þetta ger­ist allt vegna þess að nátt­úran er hið eina rétta heim­kynni manns­ins og þar og ein­ungis þar er hann eins og hann á að sér að vera.

Það er nefni­lega ekki hægt að sýn­ast í erf­iðum fjall­göng­um. Nátt­úran kallar fram okkar rétta eðli og skap­höfn og sýnir okkur í veik­leika og styrk­leika og opnar þannig leið­ina að hjarta okkar.

Nátt­úran býr yfir græð­andi og styrkj­andi eig­in­leikum sem eng­inn tækja­salur í lík­ams­rækt getur líkt eft­ir. Sá sem gengur vask­lega eftir snævi­þöktum stíg með svalan vind á kinn í stefnu á tind­inn á fátt sam­eig­in­legt með þeim sem puðar á skíða­vél eða hlaupa­bretti með útvarp í eyr­unum og sjón­varp fyrir aug­um, nema hugs­an­lega það að þeir brenna kannski sama fjölda hita­ein­inga á hverri klukku­stund.

Um þennan lækn­inga­mátt nátt­úr­unnar hafa menn lengi vitað eins og eft­ir­far­andi erindi ber vitni um:

„Þegar lundin þín er hrelld

þessum hlýddu orð­um.

Gakktu með sjó og sittu við eld

svo kvað völvan forð­u­m.“

Guð­mundur Ein­ars­son frá Mið­dal sem var frum­kvöð­ull í fjalla­mennsku og nátt­úru­dýrkun á Íslandi kunni einnig vel að koma orðum að upp­lifun sinni. Í bók sinni Fjalla­mennska sem kom út 1946 segir Guð­mundur í skemmti­legri grein sem heitir Lík­ams­mennt og fjalla­ferð­ir: „Fjall­göngu­mað­ur­inn eign­ast víð­sýni og bjart­sýni í tvennum skiln­ingi. Hann ber höfuð sitt hátt og frjáls­mann­lega, brjóstið verður hvelft og gang­ur­inn örugg­ur. Stúlk­urnar fá auk þessa eitt­hvað af frjáls­leik hind­ar­inn­ar, og fjar­lægðir vaxa þeim ekki í aug­um.“ Guð­mundur segir líka þegar fjallað er um öryggi í fjall­göng­um: „Fleiri og voða­legri slys hljót­ast af hreyf­ing­ar­leysi en fjall­göng­um.“

Ég hef stjórnað göngu­hópum Ferða­fé­lags Íslands í fimm ár sam­fleytt og veit að Guð­mundur hafði rétt fyrir sér. Ég hef séð fólk stæl­ast og vaxa með þeim verk­efnum sem það setur sér. Ég hef séð það létt­ast og styrkjast, eign­ast fjöld­ann af nýjum vinum og stundum finna ást­ina. Það er nefni­lega ekki hægt að sýn­ast í erf­iðum fjall­göng­um. Nátt­úran kallar fram okkar rétta eðli og skap­höfn og sýnir okkur í veik­leika og styrk­leika og opnar þannig leið­ina að hjarta okk­ar.