Útfærslur skulda­nið­ur­fell­inga­til­lagna voru kynntar á mið­viku­dag. Þær stað­festa á allan hátt hversu veik­ar, illa und­ir­byggð­ar, lítt úthugs­aðar og bein­leiðis skað­legar þessar pen­inga­gjafir eru. Allir sem hafa metið áhrif þeirra, utan þess aðila sem rík­is­stjórnin réð sér­stak­lega í verk­ið, eru sam­mála um að aðgerð­irnar muni valda verð­bólgu. Þær verða piss í skó því verð­bólga mun éta upp ávinn­ing­inn af báðum öngum hennar á örfáum árum.

Þær munu líka valda ruðn­ings­á­hrifum á fast­eigna­verð og gera þeim sem eiga í erf­ið­leikum að koma þaki yfir höf­uðið enn erf­ið­ara fyrir að gera slíkt. Þetta á til að mynda við um öryrkja, lágt laun­aða og eign­ar­lausa. Þá lægst settu í sam­fé­lag­inu sem fá engar pen­inga­gjafir og eru með lágan eða engan sér­eigna­sparn­að. En skítt með þá. Þeir kusu örugg­lega ekk­ert Fram­sókn.

 

Reynt að hífa upp fylgi í Reykja­vík

Tíma­setn­ing upp­hafs pen­inga­gjafanna, tveimur vikum fyrir næstu sveita­stjórn­ar­kosn­ing­ar,  hefur ugg­laust allt með það að gera að Fram­sókn­ar­flokk­ur­inn mælist nú með tveggja pró­senta fylgi í höf­uð­borg­inni, þar sem þorri skulda­nið­ur­fell­inga­regn­s­ins lend­ir, og að Sjálf­stæð­is­flokk­ur­inn er pikk­fastur í minnsta hlut­falls­lega fylgi sem hann hefur nokkru sinni mælst með.

En það versta við þetta allt saman er blekk­ing­ar­leik­ur­inn sem ráða­menn hafa hlaðið í til að fela þá stað­reynd, að það sem þeir kalla „Leið­rétt­ing­una“ er ekk­ert annað en enn eitt svikið kosn­inga­lof­orð­ið. Allir tapa á end­an­um. Líka þeir sem fá gef­ins pen­inga.

Lof­orð um pen­inga skil­aði völdum

Það eru fá orð sem hafa heyrst jafn oft á und­an­förnum fimm árum og orðið for­sendu­brest­ur. Ef þú gúgglar orðið færðu 68 þús­und svar­an­ir. Með for­sendu­bresti er átt við að verð­bólga hafi verið hærri en fólk von­að­ist til að hún yrði, þegar það tók hús­næð­is­lán, þrátt fyrir að hjóna­band íslenskrar krónu og vondrar efna­hags­stjórnar hafi alltaf valdið hærri verð­bólgu en í nokkru öðru ríki í kringum okk­ur.

Síðan að hinn ætl­aði for­sendu­brestur átti sér stað hefur hús­næð­is­verð hækkað umtals­vert. Búið er að keyra hálfa þjóð­ina í gegnum 110 pró­sent-­leið, sér­stakar vaxta­bæt­ur, geng­is­lána­nið­ur­fell­ing­ar, sér­tæka skulda­að­lögun og/eða greiðslu­að­lögum fyrir á þriðja hund­rað millj­arða króna. Samt  var til hópur sem stal nafn­inu „heim­ilin í land­inu“ af hinum heim­il­unum í land­inu og taldi sig enn það illa hlunn­far­inn að hann var brjál­aður yfir því að fá ekki meira af for­sendu­brest­inum „leið­rétt­an“.

Fram­sókn­ar­flokk­ur­inn gerði rödd þessa hóps að sinni og rak ótrú­lega vel heppn­aða kosn­inga­bar­áttu á þeim grunni. Hún snérist um að lofa til­færslu á 240-300 millj­örðum króna af pen­ingum vondra vog­un­ar­sjóða til fólks­ins með heim­il­is­hatt­ana. Þessar tölur eru ekki spuni stjórn­ar­and­stæð­inga eða afleið­ing af heimsku eða óbil­girni frétta­manna, líkt og verið er að reyna að sann­færa fólk um núna. Þetta eru töl­urnar sem fólk hélt að það væri að fara að fá eftir að hafa horft eða lesið við­töl við for­víg­is­menn Fram­sókn­ar­flokks­ins í aðdrag­anda kosn­inga.

Kjós­endur kok­gleyptu þetta, enda töldu margir að um væri að ræða for­dæma­laust gylli­boð um ein­greiðslu á fullt af pen­ing­um. Þeir skil­uðu Fram­sókn­ar­flokknum í for­sæt­is­ráðu­neytið þar sem hann drottnar yfir væng­brotn­um, ráð­villtum og per­sónu­leika­lausum sam­starfs­flokki.

Í stjórn­ar­sátt­mála flokk­anna var lof­orðið svo útfært og sagt að þeir ætl­uðu „að ná fram leið­rétt­ingu vegna verð­bólgu­skots áranna 2007-2010[...]um verður að ræða almenna aðgerð óháð lán­töku­tíma með áherslu á jafn­ræð­i“.

Svona kaupir þú kosn­ingar

Í nóv­em­ber var til­kynnt að pen­ingja­gjöfin yrði ein­ungis 80 millj­arðar króna og að hún yrði greidd úr rík­is­sjóði. Til við­bótar myndi fólk fá að nota sparn­að­inn sinn skatt­frjálst til að borga niður hús­næð­is­lán. Í fyrra­dag var útfærslan svo kynnt. Og þegar frum­vörpin sem liggja til grund­vallar henni eru lesin kemur fram að ekki er lengur miðað við for­sendu­brest. Þar segir raunar orð­rétt að ekki sé „til­greint sér­stak­lega í frum­varp­inu hvaða verð­bólgu­við­miði gengið verður út frá við leið­rétt­ing­una heldur er gert ráð fyrir að fjár­mála- og efna­hags­ráð­herra ákvarði það með reglu­gerð“.

Þrátt fyrir að ekki sé miðað við neitt verð­bólgu­við­mið er samt sem áður full­yrt að „leið­rétt­ing­in“ muni kosta 80 millj­arða króna. Nú snýst þetta sem­sagt ekki um að „leið­rétta for­sendu­brest vegna verð­bólgu­þró­un­ar“ heldur að koma allt að 80 millj­örðum króna úr rík­is­sjóði til hluta þjóð­ar­innar vegna þess að Fram­sókn­ar­flokk­ur­inn var búinn að lofa henni pen­ing­um! Og Sjálf­stæð­is­flokk­ur­inn sam­þykkti að láta rík­is­sjóð borga til að kom­ast til valda! Þetta heitir á manna­máli að kaupa kosn­ing­ar.

Skot í myrkri

Hin talan, 70 millj­arð­arnir sem fólk á að fá að greiða skatt­frjálst inn á hús­næð­is­lánin sín, er síðan skot í myrkri. Tryggvi Þór Her­berts­son, skulda­leið­rétt­ing­ar­stjóri rík­is­stjórn­ar­inn­ar, gekkst fús­lega við því í við­tali við Morg­un­út­varpið á fimmtu­dag að hafa ekki hug­mynd um hvernig talan væri til­kom­in. Enda ógjörn­ingur fyrir rík­is­stjórn­ina að áætla hversu margir muni velja að eyða sér­eigna­sparn­að­inum sínum í steypu næstu árin.

Það gætu vissu­lega orðið 70 millj­arðar króna. En það gætu líka orðið 100 millj­ónir króna. Það er ógjörn­ingur að segja til um það og því ótrú­lega bíræfið að henda fram fastri tölu án þess að hafa neitt fyrir sér um hana. En 150 millj­arðar króna litu vissu­lega betur út í glærus­howi stjórn­ar­herr­anna en til dæmis 80,1 millj­arður króna. Sér­stak­lega þegar flestir töldu upp­haf­lega lof­orðið vera upp á 300 millj­arða króna í bein­hörðum pen­ing­um.

Og hverjir eiga sér­eigna­líf­eyr­is­sparn­að? Íslend­ingar eru búnir að taka út 100 millj­arða króna af slíkum frá byrjun árs 2009 til að henda í verð­bólgin hús­næð­is­lán eða einka­neyslu. Hag­vöxtur und­an­far­inna ára er að öllum lík­indum að stóru leyti drif­inn áfram af þessum úttekt­um, geng­is­lána­end­ur­greiðsl­um, mak­ríl og túrist­um.

Í dag eru 80 þús­und Íslend­ingar án sér­eigna­líf­eyr­is­sparn­að­ar. Á vinnu­mark­aði eru rúm­lega 180 þús­und. Af þeim 100 þús­und sem eru að greiða í sér­eign verður að áætla að dágóður hluti muni velja að nota sparn­að­inn sinn frekar í að auð­velda ævi­kvöldið en í nið­ur­greiðslu á steypu. Það hugsa ekki allir Íslend­ingar í korterum, þótt stjórn­mála­menn virð­ist halda það.

Ónýtt ævi­kvöld

Þær skemmdir sem síð­ustu tvær rík­is­stjórnir hafa unnið á sér­eigna­lífeyf­ir­sparn­að­ar­kerf­inu eru ekk­ert grín. Það virð­ast fæstir átta sig á að lág­marks­eft­ir­launa­líf­eyrir í dag er 219 þús­und krón­ur. Líf­eyr­is­sjóða­kerfið okkar stendur ekki undir þeim skuld­bind­ingum sem skap­ast hafa. Til þess vantar tæpa 900 millj­arða króna í kerf­ið.  Rík­ið, sem er nú upp­tekið við að gefa pen­inga til ein­hverra og hækka ekki laun kenn­ara, skuldar kerf­inu um helm­ing þeirrar upp­hæð­ar. Auk þess greiðir það rúm­lega 40 millj­arða króna í líf­eyr­is­greiðslur á ári. Og sú upp­hæð á eftir að vaxa gríð­ar­lega á næstu árum ef vandi kerf­is­ins verður ekki leyst­ur, enda mun fjöldi Íslend­inga sem er yfir 67 ára þre­fald­ast á næstu 45 árum.

Þar sem lang­flestir Íslend­ingar eru með undir 500 þús­und  krónum á mán­uði munu þeir fá lág­marks­fram­færslu þegar þeir fara á eft­ir­laun ef þeir eru ekki með sér­eigna­líf­eyri. Fram­færslu­við­mið Vel­ferð­ar­ráðu­neyt­is­ins, sú upp­hæð sem ein­stak­lingur þarf að þéna til að lifa af í íslensku sam­fé­lagi, er 290 þús­und krónur á mán­uði. Án sér­eignar stefnir í að þorri íslenskra gam­al­menna muni vera undir fátækt­ar­mörk­um. En sitj­andi ráða­mönnum er alveg sama um það. Þegar þessi vanda­mál raun­ger­ast þá verða ein­hverjir aðrir við stjórn­völl­inn sem þurfa að takast á við þau.

Þetta redd­ast...lík­leg­ast ekki

Það stefnir í að tug­þús­undir Íslend­inga muni ekki hafa efni á því að verða gaml­ir. Annað hvort þarf að mæta þessu gríð­ar­lega stóra vanda­máli núna eða færa það skatt­greið­endum fram­tíðar að halda lífi í eldri borg­urum lands­ins.  Ef áfram heldur sem horfir mun stór hluti Íslend­inga verða í þeirri stöðu að þurfa að fjár­festa mark­visst í lottómiðum og happa­þrennum og von­ast eftir þeim stóra til að geta dregið fram lífið í ell­inni. Eða bara deyja fyrr en við erum farin að gera, því ævi­kvöldið verður svo sann­ar­lega ekki áhyggju­laust.

En þetta skiptir engu máli í dag. Rík­is­stjórnin lifir í núinu. Og núið snýst um að gefa tug­millj­arða króna skattfé til fólks sem þarf ekki á því að halda með snilld­ar­legri tækni­legri útfærslu sem kostar 300 millj­ónir króna og gerir úttekt­ina auð­veld­ari en að panta pizzu. Það er end­ur­greiðslan fyrir völdin sem síð­ustu kosn­ingar færðu henni. Hitt redd­ast.

Skyn­semin og jarð­teng­ingin segir manni hins vegar að þetta redd­ist ekk­ert. Það þarf stór­kost­legt átak til að redda þessu. Og það að sólunda tug­millj­arða króna skattfé í ómark­vissa leið­rétt­ing­u/­nið­ur­fell­ing­u/­pen­inga­gjöf/milli­færslu er and­stæðan við það að redda þessu.

Bjarni Bene­dikts­son fjár­mála­ráð­herra sagði á aðal­fundi Seðla­bank­ans í gær að við ættum „að temja okkur að búa í hag­inn fyrir fram­tíð­ina, í stórum sem smáum atrið­u­m“. Hann ætti kannski að hlusta minna á Fram­sókn og meira á sjálfan sig.