Frir­sögnin átti að vera: Takk, Gunnar Bragi. Ég er þakk­lát utan­rík­is­ráð­herra okkar Íslend­inga fyrir að for­dæma hrika­legar árásir Ísra­els­manna í Palest­ínu, þar sem svo mörg börn hafa dáið að sumir eru farnir að tala um barna­stríð. Margir utan­rík­is­ráð­herrar þora því ekki og ég er stolt af honum fyrir vik­ið, ég vona bara að hann eigi eftir að gera allt sem í valdi hans stendur til að mót­mæla þessum ódæð­is­verk­um, líka ef sýnt þykir að slit á stjórn­mála­sam­bandi við Ísr­ael þjóni sínum til­gangi.

Ég er líka þakk­lát honum fyrir að for­dæma árás­ina á far­þega­þot­una frá mala­síska flug­fé­lag­inu, þar sem fjöl­mörg börn lét­ust einnig – og líkur benda til að aðskiln­að­ar­sinnar í Úkra­ínu beri ábyrð á og það á vakt Pútíns. Ég, líkt og svo margir aðr­ir, er full van­máttar gagn­vart þessum hræði­legu ofbeld­is­verkum og því er gott að vita til þess að tals­maður þjóð­ar­innar tali máli manns í þeim efn­um. En pistla­höf­undur Kjarn­ans í síð­ustu viku, Hrafn Jóns­son, varð fyrri til að gauka góðu að Gunn­ari Braga í nið­ur­lagi pistils svo ég þurfti að leita ann­arra fanga. Kannski hefði ég átt að skrifa um þessi óskilj­an­legu fjöldamorð en ef satt skal segja skortir mig nóg­sam­lega sterk orð. Það eina sem ég get sagt er að ég skil ekki af hverju þessir menn fremja ekki sjálfs­morð frekar en að myrða börn.

Úr einu í annað

Í öðrum eins tíð­ar­anda leitar orðið ofbeld­is­menn­ing á mig. Orð sem leiðir hug­ann að því að dóttir manns­ins míns er þessa dag­ana að skipu­leggja Druslu­göng­una ásamt fleir­um.

Það er vænt­an­lega ganga gegn ofbeld­is­menn­ingu, ­hugs­aði ég þegar ég hringdi í Sölku, eins og hún er köll­uð.

Mig lang­aði að fræð­ast um Druslu­göng­una því ég er alin upp við setn­ingar á borð við: Þú ferð ekki svona klædd út nema þú viljir endi­lega láta nauðga þér! Nokkuð sem skýrir kannski áráttu mína til að klæð­ast hólkvíðum lopa­peys­um.

[em­bed]htt­p://issu­u.com/kjarn­inn/docs/2014_07_24/41[/em­bed]

Pist­ill verður að við­tali

Fyrsta spurn­ingin hljóðar skringi­lega: Ég er 41 árs móð­ir, af hverju hef ég aldrei farið í Druslu­göng­una?

SALKA: Druslu­gangan er auð­vitað ný af nál­inni, ekki nema fjög­urra ára gömul og hópur þeirra sem mæta í hana fer sífellt stækk­andi. Fólk verður sífellt með­vit­aðra um mik­il­vægi henn­ar, enda til­heyra þolendur kyn­ferð­is­brota ekki einum þjóð­fé­lags- eða ald­urs­hópi.

Gangan snýst um við­horfs­breyt­ingu í sam­fé­lag­inu svo skömmin verði ger­and­ans, ekki þol­and­ans. Von­andi verður hún til þess að fleiri hugsi sig tvisvar um áður en þeir spyrja í hverju konan hafi verið þegar henni var nauðgað eða efist um að hægt sé að nauðga strákum – en átján pró­sent þeirra sem leit­uðu til Stíga­móta í fyrra voru karl­menn.

Lopa­peysu­konan í Gonzó­ham

Ef kona myndi spásséra um á bik­iní­streng innan um ­fullar fót­bolta­bullur væru þá ekki tölu­verðar líkur á að það yrði ráð­ist á hana, svipað og ef hún myndi laum­ast inn í tígris­dýra­gryfju?

SALKA: Von­andi myndu konan í bik­iní­strengnum og fót­bolta­bull­urnar bara rabba um fót­bolta. Fót­bolta­á­huga­menn eru, held ég, ekk­ert lík­legri til að nauðga en golfá­huga­menn. Höf­uð­mun­ur­inn á tígris­dýri og nauð­gara er þó að tígris­dýrið sinnir grunn­þörfum sínum meðan nauð­gar­inn sýnir af sér grimmd. Konur eru þess utan ekki mýs og fót­bolta­bullur ekki rán­dýr.

Eru rang­hug­myndir um að nauðgun geti átt sér rétt­læt­an­legar skýr­ingar algeng­ar?

SALKA: Þær gegn­um­sýra sam­fé­lagið og þríf­ast meira að segja í rétt­ar­kerf­inu þar sem dómar í kyn­ferð­is­brota­málum hljóma oft eins og verið sé að rétta yfir þol­and­anum en ekki ger­and­an­um. Í dómum kemur end­ur­tekið fram hvert ástand þol­anda var. Þá vinnur ölvun gegn þol­anda meðan ölv­aður ger­andi er jafn­vel sýkn­aður vegna þess að hann hafði mögu­lega ekki stjórn á gjörðum sín­um.

Sú rang­hug­mynd er líka ráð­andi að þeir sem kæri nauðgun geri það að gamni sínu. Að kæra nauðgun er erfitt ferli sem krefst end­ur­tek­inna skýrslu­taka og óþægi­legra lækn­is­skoð­ana. Margir virð­ast halda að önnur hver mann­eskja sem kæri nauðgun geri það af ann­ar­legum ástæðum en tíðni upp­log­inna saka í þessum málum er 2-9%, jafnhá og í öðrum brota­flokk­um.

Önnur rang­hug­mynd er líka sú að körlum sé ekki ­nauðg­að, sem hefur þau áhrif að karlar leita síður réttar síns þegar þeim er nauðg­að.

Gæti ég, fjöru­tíu og eins árs móð­ir, rit­höf­undur og femínisti, verið með svona rang­hug­mynd­ir?

SALKA: Ég held að allir hafi á ein­hverjum tíma­punkti ­verið með rang­hug­mynd­ir. Það fylgir því að búa í sam­fé­lagi þar sem bíó­mynd­ir, aug­lýs­ingar og orð­ræða lita hugsun okk­ar.

Einu sinni átti ég vin sem reynd­ist vera nauð­gari, og ég man svo vel eftir þegar ég heyrði fyrst út undan mér að hann hefði nauðgað stelpu. Stelpan var ekki vin­kona mín svo fyrsta hugsun mín var: Er það ekki bara eitt­hvað slúð­ur? Er hún ekki bara að ljúga? Því ég von­aði að það væri ekki satt að ég hefði verið svo vit­laus að eiga vin sem væri nauð­gari. Ég skamm­ast mín mikið fyrir að hafa ætlað að sópa því undir teppið því mér fannst málið óþægi­legt, en það er líka mik­il­vægt að við­ur­kenna eigin breysk­leika og takast á við þá. Ég held að í litlu sam­fé­lagi eins og okkar sé mjög algengt að fólk vilji ekki trúa því að ein­hver sem það þekki hafi nauðg­að. En það er ekki á okkar ábyrgð hvað aðrir gera, bara hvað við gerum og hvernig við tökum á því.

Er eitt­hvað til sem heitir að taka ábyrgð á klæðn­aði og útliti sínu til að það verði ekki ráð­ist á mann?

SALKA: Oft þegar fólki er ráð­lagt að klæða sig og hegða sér ein­hvern veg­inn á djamm­inu er það gert af góð­vild. En um leið og fólk lætur ótt­ann við yfir­vof­andi ofbeldi ráða er það á villi­göt­um. Höldum við virki­lega að mann­eskja sé örugg­ari í síð­kjól en skokki? Við þurfum líka að upp­ræta mýt­una um ókunn­uga nauð­gar­ann í húsa­sund­inu. Í flestum til­fellum er ger­and­inn ein­hver sem þol­and­inn þekkir en ekki fnæsandi naut sem ræðst fyr­ir­vara­laust á þig. Ger­and­inn þarf að sleppa því að nauðga en ekki þol­and­inn að klæða sig bet­ur.

Hafa ein­hverjir gagn­rýnt Druslu­göng­una?

SALKA: Margir fara í vörn þegar kyn­ferð­is­brota­mál ber á góma. Gangan er alþjóð­leg og byrj­aði í Kanada þegar lög­reglu­maður lét þau ummæli falla að stelpur ættu að forð­ast að klæða sig eins og druslur ef þær vildu ekki láta nauðga sér. Í fram­haldi af því héldu femínistar þar í landi fyrstu Slutwalk-­göng­una og klæddu sig eins og druslur til að und­ir­strika að klæðn­aður þeirra byði ekki upp á ofbeldi. Gangan hefur stundum verið gagn­rýnd á þeim for­sendum að hún sé athygl­is­sýki í stelpum sem langi að vera berar að ofan en það er alls ekki mark­mið göng­unn­ar. Fólk má mæta bert að ofan, í búrkum eða snjó­galla í göng­una. Það sam­ein­ast um að nauðgun er aldrei rétt­læt­an­leg.

Raunar er algengt að þolendur til­kynni ekki nauðgun út af sjálfs­á­sök­un. Skömm og sjálfs­á­sökun er algeng­asta ástæða þess að þolendur kæra ekki, sam­kvæmt upp­lýs­ingum frá Stíga­mót­um. Druslu­gangan er vett­vangur fyrir aðstand­endur þolenda að sýna þeim stuðn­ing og fyrir þolendur að skila skömminni þangað sem hún á heima.

Geta yfir­völd lært eitt­hvað af boð­skapi Druslu­göng­unn­ar?

SALKA: Það er mik­il­vægt að breyta rétt­ar­kerf­inu í kyn­ferð­is­brota­mál­um, nú er það mein­gall­að. 70% nauðg­un­ar­kæra eru felldar niður áður en þær kom­ast fyrir dóm. Í 13% mál­anna er svo sak­fellt. Dóm­arar fella niður meiri­hluta ákæra vegna ófull­nægj­andi sönn­ung­ar­gagna, telja þá áverka þolenda vera af sökum langvar­andi og harka­legs kyn­lífs – en það er nefnt í meiri­hluta skýr­inga á niðu­fell­ingu ákæra. Þol­andi þarf helst að sýna mynd­bands­upp­töku og skrif­lega játn­ingu ger­and­ans og því leggja margir þolendur ekki í að kæra. Ég skora á yfir­völd að breyta þessu nið­ur­brjót­andi kerfi.

Ég tek undir þessi loka­orð dóttur manns­ins míns, þakk­lát henni fyrir að upp­lýsa fólk eins og mig – og þig. Þakk­lát fólki sem stuðlar að betri heimi þegar ofbeldið virð­ist ætla að tröll­ríða öllu.