Á dög­unum átti ég áhuga­vert sam­tal við kunn­ingja minn frá­ Eg­ypta­landi sem er í dokt­ors­námi við Col­umbia háskóla, og rann­sakar sér­stak­lega líf­fræði­legar rann­sóknir og áreið­an­leika þeirra. Dýpra get ég nú ekki farið í þá sálma, sökum van­þekk­ing­ar, nema hvað hans sér­svið er töl­fræð­i. 

Námið er áhuga­vert, og tölu­verðir mögu­leikar sem bíða þeirra ­sem ljúka því. Töl­fræðin nýt­ist víða.

Speki­lek­inn frá grann­ríkj­unum

Fjög­urra ára gamlir synir okkar eru góðir vin­ir, og bralla ým­is­legt (Sonur minn kallar strák­inn hans Jæja, en hann heitir Yahia. Oft s­kondið að heyra þá kall­ast á, Jæja og Haldooor).  

Ég spurði hann út í stöðu mála í Egypta­landi. Hann var stoltur af landi sínu, og sagði að þau hjón­in, sem bæði koma frá Egypta­land­i, hefðu alltaf stefnt á að fara heim að loknu námi með stráka sína tvo, en fyr­ir­ um þremur árum hefði verið ljóst að það væri ill­mögu­legt. Ástæðan er gríð­ar­lega hraður og mikil speki­leki (braindra­in) úr land­inu, sem hann hafði til­finn­ing­u ­fyrir að væri eitt alvar­leg­asta vanda­mál Norð­ur­-Afr­íku um þessar mund­ir, og eitt­hvað sem fengi ekki nægi­lega mikla athygl­i. 

Hans skoðun er sú, að með því að halda ekki hæfi­leik­a­ríku fólki í lönd­un­um, sem nú glíma við áhrifin af stríðs­á­tökum í grennd, þá væri verið að dýpka ­vanda­mál­in. Inn­viða­fjár­fest­ingar og stuðn­ingur við nýsköp­un, rann­sóknir og ­þróun á hinum ýmsu verk­efn­um, væru því miður í lama­sessi miðað við þörf­ina. Ný­sköpun væri kröftug í kringum háskól­ana í Kaíró, ekki síst á sviði lista og ­vís­inda, en það þyrfti að stór­efla hana, og búa til áætlun til lengd­ar. Þar ætti alþjóð­leg aðstoð að koma til – líka frá einka­að­il­um.

Stórt land tæki­færa

Fyrst aðeins um Egypta­land: Í land­inu búa 89 millj­ónir manna og almennt hafa aðstæður í land­inu breyst hratt til hins betra á síð­ustu 35 árum, sam­kvæmt úttekt Alþjóða­bank­ans, þrátt fyrir ógn­ar­til­burði Hosni Mubarak, sem ­steypt var af stóli 2011 (Póli­tísk saga verður ekki gerð að aðaltriði í þessum pist­li, en stóra myndin er sú að fram­farir hafa verið nokkuð stöðugar í hag­kerf­in­u). Hin djúpa saga lands­ins hefur afar sterka ímynd í augum ferða­manna, en ferða­þjón­usta hefur staðið undir um 10 pró­sent starfa í land­inu und­an­farin fimm ár. Mað­ur­inn sagði við mig að fólk í kringum hann, sem hefði margt farið í háskóla eða stofnað til rekstr­ar, hefði gengið með þá von í brjósti að nýir og betri tímar myndu taka við eftir hall­ar­bylt­ing­una 2011, sem var hluti af atburða­rásinni sem kallað er arab­íska-vor­ið.



Pólítískt hafi það alls ekki ger­st, en þraut­seigja í litlum fyr­ir­tækjum – hjá venju­leg­u ­fólki –  væri mikil í land­inu og al­menn­ingur myndi leggja mikið á sig til að láta hlut­ina ganga upp, frá deg­i til dags. Stjórn­mála­menn væru frekar í því að halda aftur af umbót­um, í það minnsta eins og þessi maður talar (gremja).

Það má ekki gera lítið úr flækju­stigi á vanda­málum í Eg­ypta­landi, sé ein­blínt á það sér­stak­lega. Landið á landa­mæri að Líb­íu, Súd­an og Gaza-­strönd­inni og Ísr­a­el. Rauða­hafið liggur með­fram land­inu austan meg­in, og Mið­jarð­ar­haf­ið norðan við.

Dásam­leg æska í fátækt

Kunn­ingi minn ljóm­aði allur þegar talið barst að Rauða­haf­inu, þar sem hann veiddi sem lít­ill drengur og bjó í grennd­inni með­ ­fjöl­skyldu sinni, í fátækt. Hann sagði æsku sína hafa verið dásam­lega, og ­fólkið hans hefði fórnað öllu til að láta börn­unum líða vel. Fjórar fjöl­skyld­ur hefðu búið þétt, og sam­tals hefðu verið sautján börn á skóla­aldri bara á hans heim­ili. Líf og fjör alla daga. (Þarna náði ég að skjóta inn í dásemdum Norð­ur­lands­ins á Íslandi, og sagði honum að þau hjónin þyrftu að heim­sækja Ísland við tæki­færi. Það er nú komið á lista þeirra. Ég gerði mér líka vel grein fyrir því þarna, hversu mikil vel­meg­un­ar­bóla Ísland er, en það er önnur saga).



Í stórum hverfum í Kaíró, þar sem búa 7,7 millj­ónir manna, er mikil vel­meg­un. Hann sagði flesta vilja kom­ast að í þeim borg­ar­hluta, þar sem væri alþjóð­leg­t ­yf­ir­bragað og góðir skól­ar. Hann væri með um 400 þús­und íbúa, og þar væri mik­il ­upp­bygg­ing. Heilt yfir væri Kaíró með mikla mögu­leika, og það sama ætti raun­ar við um mörg svæði í Egypta­landi. Það væri vel stað­sett – þó stríðs­á­tök mörk­uð­u lífið þessa dag­ana í nágrenni lands­ins – og til fram­tíðar væri hægt að byggja ­upp afar spenn­andi land. 

Atvinnu­leysi mælist nú 12,7 pró­sent, en það væri ­mögu­legt að ná því nið­ur, sagði mað­ur­inn. Hann lagði mikla áherslu á að fólk­ið væri til­búið að láta bjóða sér ýmis­legt, eins og sagan sýndi, og það væri lík­a til­búið að búa við kröpp kjör. „Mér er skít­sama um pen­inga,“ sagði mað­ur­inn, þegar honum var mikið niðri fyr­ir. Þetta snérist um að nýta tæki­færin og búa þannig um hnút­ana að vel menntað fólk gæti fengið ögrandi verk­efni heima fyr­ir­. Vissu­lega kost­aði þetta pen­inga, og einmitt í ljósi þess að alþjóða­stofn­anir og ­rík­is­stjórnir heims­ins væru að velta fyrir sér, hvernig mætti koma á stöð­ug­leika í þessum heims­hluta, þá gætu lausn­irnar verið þær að stór­efla grann­ríki stríðs­hrjáðu ríkj­anna. Með því að fjár­festa í þeim, og koma í veg ­fyrir mik­inn speki­leka og sýna vilja til að taka á móti fólk­inu sem hef­ur ­menntað sig erlendis og vill koma að upp­bygg­ingu með því að flytja heim á nýj­an ­leik, þá gæti skap­ast tæki­færi fyrir grann­ríkin til lengdar lit­ið. Allt væri þetta hluti af stórri heild sem væri sögu­lega tengd­ur.

Það er skelfi­legt að horfa upp á millj­ónir manna flýja ­stríðs­hrjáð ríki, eins og Sýr­land, Írak og Afganist­an. Það er áhrifa­mikið og ­þyngra en tárum taki, að sjá mynd­irnar frá Mið­jarð­ar­hafi og Evr­ópu, þar sem ­mörg hund­ruð þús­und manns streyma svo til stans­laust í óvissu­leið­angri í leit að betra lífi. Erfitt er að horfa upp á ósjálf­bjarga börn í þessum aðstæð­um, og ef­laust ekki til sá ein­stak­lingur sem þetta hreyfir ekki við.

Undir niðri er síðan alvar­legur hljóð­látur fólks­flótti – sem má líkja við þungan straum í stór­fljóti – sem kunn­ingi minn telur að meg­i minnka veru­lega, með vel skipu­lögðum fjár­fest­ingum í nýsköpun og rann­sókn­um, ekki síst frá einka­að­ilum sem vilja láta gott af sér leiða. Það eigi að ver­a lang­tíma­sýn á þessi mál, og sam­hliða neyð­ar­að­stoð á svæð­unum þar sem millj­ón­ir ­manna halda sig, megi ekki van­rækja hlut­ina sem erfitt getur reynst að vinna úr í fram­tíð­inni. Það á svo sann­ar­lega við um það, þegar hæfi­leik­a­ríkt fólk, í millj­óna tali, flytur úr lönd­unum í kringum stríðs­hrjáðu ríkin og snýr ekki til­ baka.

Fjár­fest­ar, skoðið þennan mögu­leika

Ég ætla leyfa mér að ger­ast svo djarfur hér, eftir að hafa ­talað í nokkur skipti um þessi mál við vina­fólk okkar hér úti, að skora á fólk ­sem á pen­inga á Íslandi, og hefur áhuga á þró­un­ar­að­stoð, að kynna sér þenn­an ­mögu­leika þegar kemur að fjár­fest­ing­ar­mögu­leik­um, þegar höftum létt­ir. Það er að líta á það sem fjár­fest­ing­ar­tæki­færi, að fara að vinna með frum­kvöðlum í Eg­ypta­landi og víð­ar, í nágrenni við hin stríðs­hrjáðu ríki. Marg­feld­is­á­hrif­in af slíkum verk­efnum skila sér út í hag­kerf­in, sem síðan geta virkað eins og sára­um­búðir um stríðs­hrjáð svæði til lengd­ar.