Ég ek um með galop­inn glugga í blíð­unni hér nyrðra, hleypi inn ferskum vindum og syng hástöfum með Önnu Pálínu heit­inni í ljóði Aðal­steins Ásbergs: „Sól mín sól, þú sækir illa að gömlum tröll­um, gerir þau að grjóti, græsku­laust er það.“ Kosn­inga­bar­áttan vekur mér bjart­sýni og ég finn þörf fyrir að skrifa um útþvælt efn­ið. Það er gott hvað við erum dug­leg að tjá okk­ur. Þannig hreinsum við til í þjóð­arsál­inni og leggjum okkar af mörkum til skil­grein­ingar á þessu örlítið vand­ræða­lega emb­ætti sem okkur þykir svo vænt um.

Vel­komin um borð

Starf for­seta lík­ist flug­freyju­starf­inu. Flug­freyjan heilsar slétt og felld í vel sniðnum en óper­sónu­legum bún­ingi og útskýrir örygg­is­at­riði sam­eig­in­legrar veg­ferð­ar. Þegar vélin snertir fóst­ur­jörð­ina verður hún sam­ein­ing­ar­tákn sem býður okkur „vel­komin heim“. Hún er erlendum gestum and­lit þjóð­ar­innar enda á hún við þá sam­skipti á ýmsum tung­um. Verði ókyrrð í lofti grípur flug­freyjan hljóð­nem­ann og róar okkur með ræðu sinni. Þótt dag­legt amstur snú­ist mikið um að bera í fólk veit­ingar og selja íslenska hönnun er flug­freyjan um borð í allt öðrum erinda­gjörð­um. Flug­freyja er örygg­is­vent­ill. Þegar hætta steðjar að breyt­ist vel greidd flug­freyjan í þraut­þjálf­aðan bjarg­vætt. Auk þess er hún tengiliður við flug­stjórn­ar­klef­ann. Mynd­ist gjá milli flug­stjóra og far­þega ger­ist flug­freyjan milli­lið­ur. Mun­ur­inn á starfi flug­freyju og for­seta er einkum sá að starf hennar er nið­ur­njörvað með starfs­lýs­ingum en hans er nokkuð ómót­að. For­seti gæti jafn­vel átt það til að setj­ast í flug­stjóra­sætið eða reyna að hafa áhrif á val áfanga­staða.

Takk Ólafur Ragnar

Það er til siðs að þakka fólki störf í þágu sam­fé­lags­ins. Ég kynnt­ist Ólafi Ragn­ari hluta úr degi þegar for­seta­hjónin komu í fyrstu opin­beru heim­sókn sína í byggð­ar­lag­ið. Dóttir mín fékk það ábyrgð­ar­hlut­verk að færa for­seta­frúnni blóm­vönd og taka í hönd henn­ar. Þegar for­set­inn rétti líka fram hönd­ina vand­að­ist mál­ið. Þetta var ekki í verk­efna­lýs­ing­unni. Sú stutta brást við með því að setja hönd sína með áherslu aftur fyrir bak. Þá var hleg­ið. Á eftir var boðið til hádeg­is­verðar á hót­el­inu. Auð­mjúk for­seta­hjónin virt­ust hrærð og hissa yfir til­stand­inu. Ég ylja mér við minn­ingar um fólk sem gaf fal­leg fyr­ir­heit og hreif okkur hvar sem atkvæðin lentu árinu áður.

Ég veit ekki nákvæm­lega hvenær við­horf mitt tók að breyt­ast. Það var ekki þegar Ólafur Ragnar gerð­ist flug­þjónn í einka­þotum heldur þegar ég smám saman tók eftir að hann var að tapa úr orða­forða sínum for­nafni sem okkur hinum gagn­ast svo ljóm­andi vel þegar við tölum um okkur sjálf. Einn góðan veð­ur­dag var Ólafur Ragnar hættur að nota orðið „ég“ um egó sitt heldur sagði ævin­lega „For­set­inn“ með stórum staf og greini. Þá taldi ég setu hans á valda­stóli orðna nægi­lega langa.

Ég ótt­ast að minn­ing­arnar um for­seta­tíð Ólafs Ragn­ars verði eins og minn­ingar mínar um verð­lagið á Costa Rica. Þar borg­aði ég fimmtán doll­ara fyrir gist­ingu en sjö doll­ara fyrir vatns­flösku á flug­vell­inum á leið­inni heim. Nú yfir­færi ég ósjálfrátt allar minn­ingar um verð­lag á Costa Rica á vatns­flösku­okrið. Það er hætta á að síð­ustu mán­uð­irnir í valda­tíð Ólafs Ragn­ars verði þeir sem ég man, mán­uð­irnir þegar hann flaug of nærri sólu í vissu sinni um eigin ódauð­leika.

Takk fram­bjóð­endur

Lík­lega mun ég styðja breyt­ingar um auk­inn fjölda und­ir­skrifta að baki for­seta­fram­bjóð­enda. Samt finnst mér eitt­hvað fal­lega íslenskt við að stelpan í næsta húsi bjóði sig fram. Ég vil þakka fram­bjóð­endum fyrir að nenna að leggja meira á sig en við hin til umræð­unnar um þróun for­seta­emb­ætt­is­ins og þar með lýð­ræð­is­ins. Ég þakka sér­stak­lega þeim sem ekki styðj­ast við öfl­ugar mask­ínur fyrir að sýna okkur hvernig hægt er að kom­ast með mál­stað sinn nálægt stórum gjall­ar­hornum sam­fé­lags­ins. Þá vil ég þakka trúðnum sem afhjúpar valdið í þess­ari bar­áttu. Sem sönnum trúði er Elísa­betu Jök­uls­dóttur dauð­ans alvara. Hún leiðir okkur fyrir sjónir hvernig efl­ast má og styrkj­ast með því að horfast í augu við for­tíð­ina. Af henni geta margir lært eins og ég kem að síð­ar.

Ferskur and­blær fylgir Andra, Guðna og Höllu þegar þau tala af vin­semd og virð­ingu um og við hvert ann­að. Ég vildi að þau væru öll með yfir fimm­tíu pró­senta fylgi í skoð­ana­könn­un­um. Gætu þau ekki tekið að sér emb­ættið í sam­ein­ingu? Þau yrðu frá­bær for­seti, Guðni með þekk­ingu sína á for­tíð­inni, Andri sem kann að lesa í fram­tíð­ina og Halla, hinn þraut­þjálf­aði fund­ar­stjóri. Þau yrðu aldrei ein á for­seta­vakt­inni. Af hverju búum við til emb­ætti sem sagt er að þurfi ofur­menni til að sinna? Hvers vegna stofnum við yfir­höfuð til starfa sem eru svo ábyrgð­ar­full að freista þarf umsækj­enda með ofur­laun­um, hlunn­ind­um, kaupauk­um, eft­ir­launum og fall­hlíf­ar­samn­ing­um? Af hverju er slíkum störfum ekki ein­fald­lega skipt á milli fleiri?

Eitt­hvað svo eld­járnskt

Hvernig á ég að ráð­stafa utan­kjör­fund­ar­at­kvæði mínu? Mér líður eins og ég sé að ákveða hvað eigi að vera í mat­inn í fjöl­skyldu­boð­inu. Sumir eru hættir að borða kjöt og vilja ekki Davíð en aðrir eru ekki byrj­aðir í vegan­fæð­inu og fúlsa við Andra. Guðni er hlað­borð þar sem flestir finna eitt­hvað við sitt hæfi. Ég sá honum bregða fyrir á Akur­eyri um dag­inn. Fas hans minnir á Obama, þann fal­lega mann. Það er eitt­hvað alþýð­legt og eld­járnskt við Guðna Th. Jóhann­es­son.

Já, hjarta mitt tekur að hall­ast að Guðna. Það sem hann segir höfðar til heila míns en fram­setn­ingin til hjart­ans. Það fal­lega við for­seta­kjör er að það má velja með hjart­anu. Ég er ein þeirra sem hreifst af Guðna eftir umtal­aðan Kast­ljós­þátt. Ég horfði hissa á jakka­fata­klæddan karl­mann þora að sýna í beinni að hann var undr­andi og særður eins og við hin. Seinna sá ég sama hrekklausa undr­un­ar­svip­inn þegar honum var borið á brýn að hafa kallað okkur fávísa alþýðu. Skýr­ingin fannst í gömlu mynd­bandi þar sem Guðni í hlut­verki fræði­manns tekur sér orðin í munn í aðstæðum þar sem allir heyra gæsalapp­irn­ar. Talandi um orð­notkun held ég að múlattaum­mæli Dav­íðs séu heldur ekki eins for­dóma­full og þau hljóma. Lík­lega hélt um penn­ann skáld sem stenst ekki að nota sterk orð en sér ekki alltaf fyrir afleið­ing­arn­ar. 

Takk Davíð

Ég vil taka upp hansk­ann fyrir Davíð Odds­son eins og hann gerði einu sinni fyrir mig. Ég stóð á tröppum húss í mið­bænum þegar ég missti annan leð­ur­hansk­ann. Bar þar að rit­stjóra Morg­un­blaðs­ins sem rétti mér hansk­ann og sagði kurt­eis­lega: gjörðu svo vel ung­frú. Ég sagði takk en bætti við í hug­an­um: gamli mað­ur. Þegar ég horfði á eftir honum velti ég fyrir mér af hverju mér finn­ast þau níu ár sem aðskilja okkur í aldri vera ljósár. Lík­lega stafar það af háum valdaldri hans. Hann hefur alltaf verið til sýnis opin­ber­lega. Ég var bara barn þegar hann birt­ist á fjöl­unum í hlut­verki kóngs og síðan hefur hann verið í hlut­verki valds­manns í hverju stykk­inu á fætur öðru. Aum­ingja bless­aður mað­ur­inn, hugs­aði ég þegar ég horfði á eftir honum hoknum af gömlu valdi, ekki vildi ég skipta við hann um for­tíð. 

En ég vil þakka Davíð hug­rekkið að ganga sjálf­vilj­ugur fyrir lands­dóm og auð­velda þjóð­inni upp­gjörið við sig. Davíð er af sumum sagður fórn­ar­lamb hat­urs­orð­ræðu. Það er röng orð­notkun af því að hat­urs­orð­ræða er fag­hug­tak um þá refsi­verðu iðju að kynda undir hatri á minni­hluta­hóp­um. Það er ekki refsi­vert á Íslandi að gagn­rýna vald­hafa þótt vissu­lega sé hvim­leitt hve oft eru notuð til þess hat­urs­full orð. En það er heldur ekki bannað að hata þótt fæstir kjósi að burð­ast með þá erf­iðu til­finn­ingu að gamni sínu. Hatur sam­fé­lags­ins í garð Dav­íðs er kýli sem þarf að stinga á. Þjóð­inni líður ekki betur með það en honum sjálf­um. 

Sjálf íþyngi ég mér ekki með skoð­unum á eðli Dav­íðs og sóma­kennd, fram­komu og gjörðum en hjarta mitt veit að Davíð hefur vondan mál­stað að verja, nýfrjáls­hyggj­una sem kvikn­aði eins og engi­sprettu­far­aldur og eirir engum jöfn­uði. En ég er bjart­sýn í sól­inni og spyr hve langt sé síðan þessi ósköp dundu yfir. Innan við þrjá­tíu ár! Og hvað er langt síðan stefnan strand­aði með hruni? Innan við tíu ár! Það er stuttur tími í lífi þjóð­ar. Innan skamms verða þessi þrjá­tíu ár innan sviga í Íslands­sög­unni. Við furðum okkur á hvernig þetta gat gerst og setjum á svið söng­leik eins og þann um Hunda­dag­ana og kon­ung þeirra á land­inu blá­a. 

Gömul tröll og ljósið

Sól mín sól, þú sækir illa að gömlum tröll­um, syng ég akandi með­fram Dimmu­borg­um. Hingað streyma hund­ruð þús­unda til að sjá nátt­tröll sem þekktu ekki vitj­un­ar­tíma sinn. Við vísum ekki í aldur og kyn þegar við nefnum orðin gamlir valda­karlar heldur til við­horfa sem orðið hafa ljós­inu að bráð. 

Ég hélt að til­gangur Dav­íðs með fram­boði sínu væri að gera þjóð­inni kleift að fyr­ir­gefa hon­um. Ég bjóst ekki við að hann sækti sér ráð­gjafa í Jöt­un­heima heldur hélt ég að hann fyndi fólk eins og Elísa­betu Jök­uls­dóttur sem gæti samið fyrir hann eft­ir­far­andi ræðu: „Vissu­lega gerð­ust hræði­legir atburðir á vakt minni. Ég hef að sjálf­sögðu grann­skoðað þátt minn í atburða­rásinni og dregið af honum lær­dóm. Því kem ég ferskur inn í þessa bar­átt­u.“ Með þessum orðum hefði Davíð opnað sam­tal við þjóð­ina. Í stað­inn sjáum við mann sem segir að helsti kostur sinn sé að við þekkjum galla hans. Eig­in­kona hans lýsir yfir á for­síðu blaðs að hún hafi aldrei sóst eftir neinu. Er hún að ráð­leggja okkur að vera jafn lít­il­þæg og kjósa Davíð sem hefur upp­lýst að hann nenni ekki að sinna flug­freyju­hlut­verki for­seta á alþjóða­vett­vangi heldur ætli að hanga á Bessa­stöðum og bjóða þangað fimmta hverjum manni úr síma­skránni að skoða sig?

Fram­tíðin byrj­aði með blíð­unni í vor. Ég gleðst í birtu og yl, set punkt­inn fyrir aftan efnið og ég held til utan­kjör­fundar að ráð­stafa þessu atkvæði sem er eitt það dýr­mætasta sem ég á. Ég er búin að ákveða hvað ég ætla að kjósa og ekki að kjósa. Gleymið ekki að mæta á kjör­stað!