Lang­vin­sæl­asti drykkur í heimi að vatni frá­töldu er að sjálf­sögðu te. Mann­kyn drekkur á hverjum degi um sex millj­arða tebolla. Fimm þeirra drekk ég, stundum á veit­inga­hús­um. Það þarf ekki að fara langt út fyrir land­stein­ana til að geta pantað sér a nice cup of tea. Bretar kunna að hella vatni yfir telauf svo að úr verði dásam­legur drykk­ur. Farir þú lengra, til Aust­ur­landa nær og fjær, er sjaldn­ast spurt hvort þú viljir te eða kaffi. Þér er fært te. 

Hér heima hef ég á fimmta ára­tug til­heyrt minni­hluta­hópi tedrykkju­fólks. Okkur fer þó fjölg­andi og varan sem okkur er boðin fer að sumu leyti batn­andi. Samt gerð­ist það nýlega að ég missti þol­in­mæð­ina og ákvað að láta veit­inga­mann finna til tevatns­ins þegar mér var boð­inn óþverri. Ég ákvað líka að skrifa grein um skort okkar á fag­þekk­ingu á sviði tegerðar vegna þess að ekki er ólík­legt að erlendum gestum okkar sé mörgum mis­boðið vegna þess sem þeim er boðið þegar þeir panta lang­vin­sælasta drykk í heimi. 

Hvað er te og hvað ekki?

Ég ætla ekki að tala illa um kaffi, það er bara ekki minn tebolli. Um tví­tugt voru allir jafn­aldrar mínir skyndi­lega komnir með upp­á­hell­ing í bolla og þar sem mér var í mun að falla inn í hóp­inn gerði ég ítrek­aðar en árang­urs­lausar til­raunir til að ánetj­ast þessum beiska drykk sem olli mér verkjum í vöðum og trufl­aði svefn minn. Í stað þeirrar félags­legu ein­angr­unar sem fylgir því að hafa ekk­ert heitt í bolla valdi ég te. 

Flestir vita að kaffi er gert úr kaffi­baunum en fæstir að allt te er unnið úr sömu jurt­inni sem heitir á lat­ínu Camellia sinensis. Svört, hvít og græn te auk pu´erh og oolong tes eru unnin úr laufum tejurt­ar­inn­ar. Te úr öðrum jurtum eru kölluð jurtate en nær væri að nefna þau jurta­seyði til aðgrein­ingar frá tei. Einnig eru til svokölluð rauð te, til dæmis hinn öfl­ugi drykkur sem unn­inn er úr rooi­bos-runnum Suð­ur­-Afr­íku. Lengra en þetta ætla ég mér ekki út í hin flóknu fræði um upp­runa og nöfn tes­ins. 

Fjöl­breyti­leiki afurða tejurt­ar­innar felst í mis­mun­andi aðferðum sem not­aðar eru við vinnslu lauf­anna. Svart te er gerjaðra en önnur te og því bragð­sterkara og heldur bragð­inu lengur sem gerði það að eft­ir­sóttri versl­un­ar­vöru á nýlendu­tímun­um. Enn í dag fylla svört te lík­lega níu­tíu pró­sent þeirra sex millj­arða te­bolla sem drukknir eru dag­lega. 

Út úr flóði

Sól­ar­dag nokkurn í sumar flæddi þol­in­mæðin yfir barma teboll­ans míns. Ég sat á smartasta úti­veit­inga­húsi lít­illar borgar norð­ar­lega í Sví­þjóð en hinar Norð­ur­landa­þjóð­irnar er jafn­miklir skussar í tegerð og við. Þjón­inn rétti okkur heilt hefti um kaffi­drykki stað­ar­ins og vin­kona mín pant­aði sér möndlulatte úr handtínd­um, indónesískum kaffi­baunum með akasíu­hun­angi og kan­el­sýróps­skreyttum, þeyttum rjóma. Ég spurði hins vegar hvaða drykkir væru í boði aðrir en kaffi.                                                    

- Heyrðu, þetta er sko ekk­ert kaffi­hús, hér ein­beitum við okkur að mat, faktiskt, svar­aði þjónn með höf­uð­horg­ar­hreim, svo háleitur að hefði rignt hefðu drop­arnir lent í nösum hans.        

- Nú, áttu ekki te? spurði ég og hann hélt að ein­hvers staðar mætti kannski finna Earl Grey poka. Ég var sátt við það enda er það oft­ast Grár jarl sem endar í boll­anum mín­um. 

Vin­kona mín var að renna niður síð­ustu drop­unum af fljót­andi tert­unni sinni þegar þjónn­inn henti tómum kaffi­bolla á borðið ásamt stál­könnu sem notuð er til að flóa mjólk í latte. Í könn­unni var poki sem reyndi af fremsta megni að verða te þótt hita­stig vatns­ins væri slíkt að til þess hefði þurft krafta­verk. Á þeirri stund brast fjöru­tíu ára stífla og í upp­söfn­uð­um pirr­ingi spurði ég þjón­inn:                                             

- Hvað er þetta?  

Þjónn­inn taldi að hér væri um te að ræða en ég hélt því fram að volgt vatn með tepoka félli ekki undir skil­grein­ing­una á lang­vin­sælasta drykk heims. 

- Hér sjóðum við tevatnið í kaffi­vél­inni við átta­tíu gráð­ur, faktiskt, svar­aði þjónn­inn háleitur sem fyrr.          

- Og við hvaða hita­stig sjóðið þið kart­öfl­urn­ar? spurði ég. 

Kaupið hraðsuðu­ket­il!

Ég hef í áraraðir sætt mig við Mel­roses­poka og volgt, staðið vatn af hita­hellu en ég hef aldrei orðið vör við jafn­ein­beittan brota­vilja og á þessum fína stað. Þjónn­inn við­ur­kenndi stoltur að teið sem hann selur sé ein­ungis auka­af­urð kaffi­drykkj­anna. Oft hef ég beðið um að tebolla með volgu vatni af hita­hellu sé skellt í örbylgju­ofn til að drykk­ur­inn minn fái lit og bragð en í þetta sinn ákvað ég að neita að greiða fyrir telíkið. Södd og sæl eftir kaffi­mál­tíð­ina fór vin­kona mín inn að borga en sagði við kon­una á kass­anum að það væri leitt að ég sem kæmi alla leið frá Íslandi hefði ekki fengið drykkj­ar­hæft te.                                       

- Er hún frá Íslandi? Það skýrir af hverju hún vill hafa vatnið sitt heitt eins og hvera­vatn, svar­aði konan kump­án­lega en gerði um leið vanda­mál stað­ar­ins að mínu. 

Þegar ég gekk um mið­bæ­inn næstu daga lang­aði mig að fara og sýna þjón­in­um You Tube mynd­bönd í sím­anum mínum þar sem ráð­lagt er um suðu­tíma vatns og meira að segja tekið fram hvaða eig­in­leikar vatns henta best hverri teg­und af tei. Um slíkt er mér reyndar sama, það eina sem skiptir mig máli er að vatnið sé nægi­lega heitt til að bragð komi af drykknum sem ég borga fyr­ir. Áður fyrr var hita­stig vatns­ins aldrei vanda­mál enda hraðsuðukatlar í hverju eld­húsi. Nú er ég farin að benda veit­inga­mönnum á að fjár­festa í einum slík­um. 

Tegerð og teverð

Í sumar röt­uðu tveir Lipton-­pokar í fréttir þegar hót­el­gestur var rukk­aður um fjögur hund­ruð krónur fyrir hvorn þeirra. Gest­ur­inn hafði sjálfur hellt vatni yfir pok­ana á her­bergi sínu. Tepok­arnir kosta tutt­ugu og eina krónu í búð svo að þarna var um nítján­falda álagn­ingu að ræða og bolla­verðið svipað og á veit­inga­húsi. Á veit­inga­húsum borgum við að sjálf­sögðu aðal­lega fyrir þjón­ustu og leigu á borði sem hægt væri að leigja betur borg­andi kúnna. Það hlýtur að vera tölu­vert vanda­mál í veit­inga­rekstri að nú sitjum við æ lengur yfir einum bolla og það aðeins í félags­skap snjall­tækja sem ekk­ert panta. Ég borga með glöðu geði upp­sett verð fyrir tebolla á veit­inga­húsum – svo fram­ar­lega sem í honum sé ósvikin vara. Hins vegar finnst mér ein­kenni­legt að verð á kaffi- og tebolla sé oft­ast það sama. Mér finnst ég rukkuð fyrir vöru­þróun sem sann­ar­lega fer fram á sviði kaffi­veit­inga en ekki teveit­inga. 

Eins og fram hefur komið er það vax­andi vanda­mál að tevatn er ekki borið fram nægi­lega heitt. Annað vanda­mál er tek­ass­arn­ir, fal­legir við­ar­kassar með hólfum fyrir nokkrar teg­undir tepoka. Sjálf­sagt liggur vöru­þróun að baki köss­unum og rann­sóknir á því hvaða te fólk kýs helst. Vanda­málið er hins vegar að þegar þjónar opna kass­ana með til­þrifum er sjaldn­ast nokkuð eftir nema það sem fáir drekka. Í sumar opn­aði ég tek­assa á morg­un­verð­ar­hlað­borði á íslensku hót­eli. Úrvalið var eft­ir­far­andi: Þrjár teg­undir af grænu tei og þrjár teg­undir af kamillu­seyði sem neyta má sér til heilsu­bótar en fáir drekka sér til ánægju með morg­un­verði. Á öllu hót­el­inu var ekki að finna einn ein­asta poka af svörtu tei. Það er eins og veit­inga­menn haldi að við tedrykkju­fólk kjósum helst að súpa seyðið af blóm­um. Sjálf drekk ég reyndar gjarnan jurta­seyði en það er allt önnur athöfn en að drekka te. 

Ég skrifa þessa grein af því að ég er lang­þreytt og svekkt en líka af því að ég held að við bjóðum ekki alltaf túristum það sem þeir vilja. Sagt er að asískir ferða­menn nær­ist einkum á núðlu­súpu uppi á her­bergjum af því að mat­ur­inn hér sé þeim of fram­andi. Þá sögu sel ég án álagn­ing­ar, ekki dýr­ari en ég keypti hana, en ég veit fyrir víst að sjald­gæft er að ferða­menn yfir­gefi Ísland ljóm­andi af hrifn­ingu yfir teinu. Og því væri svo auð­velt að breyta! Bjóðum ferða­mönnum en ekki síst okkur sjálfum meira af betra tei. Í eft­ir­læt­is­bók­inni minni um tedrykkju og rök­fræði, Lísu í Undra­landi, spyr klikk­aði hatt­ar­inn Lísu hvort megi bjóða henni meira te.                                                                                                                                            

Lísa: Ég hef ekki fengið neitt ennþá svo að ég get ekki fengið meira.                                                               

Hér­inn: Þú meinar að þú getir ekki fengið minna.                                                                                                                      

Hatt­ar­inn: Já, þú getur alltaf fengið meira en ekk­ert.