Ýmsir láta fyr­ir­ferð­ina í krist­inni trú og kirkju á þessum tíma árs­ins fara fyrir brjóstið á sér. Í því sam­hengi er ekki óal­gengt að vera minntur á það af gagn­rýnendum og óvild­ar­mönnum krist­innar trúar að jól séu heiðin hátíð sem eigi sér að öllu eða miklu leyti heiðnar rætur og hafi í núver­andi mynd lítið með kristna trú að gera.

Hvort það eigi að fela í sér gagn­rýni á kristna trú, eða rýra gildi krist­inna jóla - að ekki sé talað um sann­leiks­gildi krist­innar trúar - hef ég þó aldrei almenni­lega skil­ið. 

Enda vand­séð hvernig svo ætti að vera.

Vissu­lega umgengst fólk jólin með ólíkum hætti í dag og mis­jafnt er hversu stóran sess kristin trú fær í jóla­hald­inu.

Þótt hið sér­kristna inn­tak jól­anna (mey­f­æð­ing­in) eigi sér ekki heið­inn bak­grunn er rétt að hátíð­ar­höld á þessum tíma árs (í seinni hluta des­em­ber) eiga sér sögu sem nær aftur fyrir tíma krist­innar trúar og kirkju. Í því sam­hengi er t.d. bent á vetr­ar­sól­stöðu­há­tíð norð­ur­-­evr­ópu­búa og sól­ar­há­tíð Róm­verja til heið­urs sól­ar­guð­inum og/eða guðs­ins Sa­t­úrn­us. 

Það er einnig rétt að eitt og annað sem fyrrum tengd­ist vetr­ar­sól­stöðu­há­tíð norð­ur­-­evr­ópu­búa lifir áfram í hefðum sem tengj­ast jól­unum eins og við þekkjum þau í dag. 

Og hvað með það?! 

Að hvaða leyti rýrir það gildi krist­inna jóla?

Þýðir það að Jesús fædd­ist ekki í Bet­lehem? Fædd­ist hann kannski aldrei eftir allt sam­an? 

Rýrir þetta yfir­leitt með ein­hverjum hætti gildi krist­innar trú­ar, eða áreið­an­leika frá­sagna guð­spjall­anna um líf, dauða og upp­risu Jesú? 

Að sjálf­sögðu ekki!

Annað hefur ekk­ert með hitt að gera.

Jafn­vel þótt kristin sam­fé­lög hefðu aldrei komið á fót hátíð þar sem fæð­ingar Jesú var minnst hefði það í engu breytt um gildi krist­innar trúar almennt.

Aðal­at­riðið er ekki hvenær kristið fólk ákvað að rétt væri að minn­ast fæð­ingar Jesú, og hvort sá dagur sem fyrir val­inu varð var hinn rétti fæð­ing­ar­dagur (sem hann er nær örugg­lega ekki), eða hvort sá dagur hafi áður tengst heið­inni trú­ar­há­tíð. 

Það sem máli skiptir er inni­hald hátíð­ar­innar sem slíkr­ar. 

Orð á borð við jól hefur vissu­lega ­skírskot­un til ólíkra menn­ing­ar­heima á ólíkum tíma. En það er ekki nóg að horfa í orðið eitt. Hafa verður í huga inn­tak orðs­ins í ólíku sam­hengi. 

Þegar kristin trú tók að breið­ast út og festa sig í sessi í Róm­ar­ríki voru þar fyrir ýmsar fram­andi trú­ar­hefðir og trú­ar­hætt­ir. Úr því varð til visst sam­spil þar sem kristin trú lag­aði sig að fram­andi hefð­um. 

Á sama tíma og aðrir fögn­uðu af öðrum ástæðum tók kristið fólk að minn­ast hold­tekju Guðs sonar og komu hans inn í þennan heim. 

Og það er ekki að undra að kristið fólk tók að fagna og minn­ast fæð­ingar frels­ar­ans á þeim tíma árs­ins sem raun ber vitni.

Í hugum krist­ins fólks er Jesús „ljósið sem skín í myrkrin­u“, eins og segir í Jóhann­es­ar­guð­spjalli. „Hið sanna ljós, sem upp­lýsir hvern mann, kom nú í heim­inn.“ (Jóh 1.9)

Í tákn­rænum skiln­ingi var því afar við­eig­andi að fagna komu Jesú á þessum tíma árs­ins, rétt um það leyti sem sólin er lægst á lofti og dag­inn fer aftur að lengja og birta yfir heimi.

Og eftir því sem kristin trú og kristnar trú­ar­hefðir festu sig í sessi fjar­aði óhjá­kvæmi­lega undan öðrum átrún­aði og trú­ar­hefðum í róm­verska heims­veld­inu. 

Ef til vill er gagn­rýnin einmitt fólgin í því.

Í hinum meinta menn­ing­ar­lega ágangi krist­innar trúar á kostnað ann­arra hefða og trú­ar­hug­mynda.

Ýmsir eru þeirrar skoð­unar í dag og líta á kristna trú sem óvin fjöl­menn­ingar og fjöl­hyggju, sem ryðja þurfi úr vegi svo að ólíkar hefðir fái að blómstra hlið við hlið.

Veru­leik­inn er þó sá að kristin trú, ólíkt t.d. ver­ald­ar­hyggj­unni og þeirri ein­stak­lings­hyggju sem henni fylgir, á mun auð­veld­ara með að laga sig að og taka til­lit til ólíkra menn­ing­ar­hefða en flestar aðrar lífs­skoð­an­ir. 

Ólíkt trú­ar­brögðum á borð við íslam, hindúisma og búdd­is­ma, er kristin trú ekki land­fræði­lega afmörkuð við þann stað í heim­inum sem hún rekur upp­runa sinn til. 

Upp­haf­lega var kristin trú að miklu leyti sér­trú­ar­söfn­uður gyð­inga með mið­stöð í Jer­úsal­em. Síðar meir breidd­ist hún út á meðal heið­ingja hins helleníska heims með mið­jarð­ar­hafs­svæðið allt sem mið­stöð. Þar á eftir tóku ­Evr­ópu­bú­ar við krist­inni trú, þar á meðal hinir svoköll­uðu bar­barar Norð­ur­-­Evr­ópu. Kristin trú varð ráð­andi í Vest­ur­-­Evr­ópu og þar á eftir í Norð­ur­-Am­er­íku. Í dag er flest kristið fólk að finna í Afr­íku, Suð­ur­-Am­er­íku og Asíu. 

Og áður en langt um líður mun mið­stöð krist­innar trúar að öllum lík­indum vera að finna á suð­ur- og aust­ur­hveli jarð­ar.

Útbreiðsla krist­innar trúar í Afr­íku og Kína und­an­farna ára­tugi, svo dæmi sé tek­ið, á sér ekki sögu­lega hlið­stæðu. 

Um alda­mótin 1900 er áætlað að kristið fólk í Afr­íku hafi verið um 9 millj­ónir tals­ins. Árið 2000 var fjöldi krist­ins fólks í álf­unni um 400 millj­ónir og fer því hratt fjölg­andi. Í komm­ún­ista­rík­inu Kína, sem opin­ber­lega er guð­laust ríki, hefur kristnu fólki fjölgað gríð­ar­lega á meðal allra þjóð­fé­lags­hópa, og gera áætl­anir ráð fyrir því að innan 30 ára muni kristið fólk telja um þriðj­ung af kín­versku þjóð­inni sem telur um 1.5 millj­arð manna.

Hvernig stendur á þess­ari gríð­ar­legu útbreiðslu krist­innar trúar og fjölgun krist­ins fólks á meðal ólíkra þjóða og menn­ing­ar­heima?

Svarið er menn­ing­ar­leg aðlög­un­ar­hæfni krist­innar trú­ar.

Vissu­lega er að finna grund­vallandi játn­ingu og boð­skap í krist­inni trú sem sam­einar ólík kristin sam­fé­lög og kirkj­ur. En krist­inni trú hefur alltaf fylgt mikið svig­rúm og frjáls­ræði þegar kemur að formi og tján­ingu trú­ar­innar og inni­halds henn­ar. 

Þetta kemur glöggt í ljós þegar litið er til þeirra ólíku mynda sem tján­ing krist­innar trúar hefur tekið á sig á ólíkum stöðum í heim­in­um.

Eins og sagn­fræð­ing­ur­inn Andrew Walls minnir rétti­lega á hefur menn­ing­ar­leg fjöl­breytni alltaf verið grund­vallandi hluti af krist­inni trú. 

Í 15. kafla post­ula­sög­unnar er sagt frá fundi post­ul­anna í Jer­úsalem og þeirri nið­ur­stöðu sem þeir sam­mælt­ust um, að heiðnu fólki sem tók kristna trú væri ekki skylt að ganga um leið gyð­ing­legri menn­ingu á hönd, og gefa þar með eigin menn­ingu upp á bát­inn. Þvert á móti þurfti það að finna sína eigin leið og for­sendur til að vera hell­inistískt kristið fólk, og finna krist­inni trú­ar­tján­ingu sinni far­veg innan eigin hefðar og menn­ing­ar.

Með öðrum orðum er ekki til ein­hver ein, eins­leit kristin menn­ing (á borð við íslamska menn­ing­u), sem er ein­kenn­andi og lýsandi fyrir öll kristin sam­fé­lög og kirkj­ur.

Kristin trú er ekki trú sem lætur sig stað­bundna menn­ingu engu varða og leit­ast við að útrýma henni. Þvert á móti hefur kristin trú tekið á sig fjöl­breytt­ari menn­ing­ar­lega mynd en nokkur önnur trú­ar­brögð.

Ef hinn svo­kall­aði heiðni bak­grunnur jól­anna ber vitni um eitt­hvað er það einmitt hversu mót­tæki­leg og opin kristin trú hefur verið fyrir öðrum og ólíkum hefðum og átt auð­velt með að laga sig að þeim.