Ari Trausti Guð­munds­son, þing­­maður Vinstri grænna, fékk birta hér í Kjarn­anum skoð­ana­grein til rétt­læt­ingar á laga­setn­ingu sem var afgreidd með fáheyrðum flýti á Alþingi til að bregð­ast við nið­ur­stöðu Úrskurð­ar­nefndar umhverf­is- og auð­linda­mála (ÚUA) vegna sjó­kvía­eldis á sunn­an­verðum Vest­fjörð­um. Þau rök sem Ari teflir fram benda til þess að hann hafi ekki kynnti sér nægi­lega vel bak­grunn máls­ins.

Þannig segir Ari í grein­inni „Harðir gagn­rýnendur fisk­eldis fundu ágalla í all­­gömlu en gildu leyfi og kærðu leyf­­is­veit­ing­una, byggða á sam­­þykktri mats­­skýrslu. Fyr­ir­tæki í fisk­eldi höfðu unnið eftir leyf­­inu, hvað sem þessum ágalla leið.”

Þarna koma fram tvær alvar­legar rang­færsl­ur. Í fyrsta lagi voru leyfin sem ÚUA felldi úr gildi alls ekki „all­göm­ul“. Þau voru gefin út 22. des­em­ber 2017 og kærð til ÚUA þann 16. jan­úar 2018, eða þremur vikum eftir útgáfu.

Að sjálf­sögðu vissu sjó­kvía­eld­is­fyr­ir­tækin af því að útgáfa leyf­anna hafði verið kærð. Tal um lög­mætar vænt­ingar og góða trú á því sér enga stoð í raun­veru­leik­an­um. Þau kusu að halda áfram und­ir­bún­ingi sínum og hefðu að sjálf­sögðu átt að bera sjálf ábyrgð á þeirri ákvörð­un.

Í öðru lagi nefnir þing­mað­ur­inn „sam­þykkta mats­skýrslu“. Þetta er í besta falli útúr­snún­ing­ur. Ari Trausti á að vita bet­ur. Á Íslandi eru ekki teknar bind­andi ákvarð­anir í umhverf­is­mats­ferli fyrr en við leyf­is­veit­ingu og leyfin voru kærð nán­ast um leið og þau voru gefin út.

Það er væg­ast sagt ótraust­vekj­andi að sjá þing­mann rétt­læta flaust­urs­kennd vinnu­brögð við laga­setn­ingu með slíkum rang­færsl­um. Með laga­setn­ing­unni var tekið fram fyrir hend­urnar á fjöl­skip­uðu stjórn­valdi og gríð­ar­leg völd færð til ráð­herra. Enn fremur var grafið undan sjálf­stæði og gildi einu kæru­leiðar almenn­ings og umhverf­is­vernd­ar­sam­taka  þegar kemur að fram­kvæmdum sem ógna umhverfi og líf­ríki.

ÚUA benti í úrskurði sínum á leið sem hefði verið fær, ef ráð­herrar hefðu viljað fresta rétt­ar­á­hrifum úrskurð­ar­ins, en Ari Trausti og félagar kusu þess í stað að ryðja í gegnum þingið lögum án þess að þau færu í hefð­bundið umsagn­ar­ferli. Þar fyrir utan eru komin fram gild sjón­ar­mið um að laga­setn­ingin sjálf geti verið brot á  tveimur alþjóða­samn­ing­um, Árósa­samn­ingnum og EES-­samn­ingn­um.

Þetta mál hefur eðli­lega sett þing­menn Vinstri græns fram­boðs í meiri vand­ræði en hinna rík­is­stjórn­ar­flokk­anna tveggja, enda gefa þeir sig ekki út fyrir að vera sér­stakir umhverf­is­vernd­ar­flokkar ólíkt flokknum sem kennir sig við græna lit­inn.

Í þessu sam­hengi er gagn­legt að rifja upp orð sem annar þing­maður VG lét falla í umræðum á Alþingi fyrir tveimur árum.

„Í þessu máli eru mýmörg og alvar­leg lög­fræði­leg álita­mál auk þess sem í mála­til­bún­að­inum öllum er nátt­úru­vernd­ar­sjón­ar­miðum vikið til hliðar í þágu einnar fram­kvæmdar sem er óásætt­an­legt. Í frum­varp­inu er lagt til að kæru­heim­ild umhverf­is­vernd­ar­sam­taka sem virkj­ast við lok langs fer­ils verði í raun felld úr gildi með sér­tækum lög­um. Fram­kvæmda­leyfið eitt getur virkjað umrædda heim­ild, að gild­andi lög­um, og hlýtur því að vera umhugs­un­ar­efni hvort lög­gjaf­inn sé með þessu máli að skapa for­dæmi fyrir því að kæru­heim­ildin verði höfð að engu í fleiri málum og þar með þau rétt­indi umhverf­is­vernd­ar­sam­taka sem Árósa­samn­ing­ur­inn mælir fyrir um.”

Þetta sagði Lilja Raf­ney Magn­ús­dóttir á Alþingi 10. októ­ber 2016 og hittir þar algjör­lega naglann á höf­uð­ið.  Þann 9. októ­ber 2018 greiddi hún svo atkvæði með laga­frum­varpi sem víkur öllu því til hliðar sem hún hafði varað við tveimur árum áður.

Jón Kaldal er blaða­maður og með­limur hóps­ins að baki umhverf­is­vernd­ar­sjóðnum The Icelandic Wild­life Fund.