Á Vest­fjörðum er fólk ekki óvant því að hafa fyrir líf­inu. Óblíð nátt­úru­öfl hafa mótað þar útsjón­ar­sama Íslend­inga, sem eru útbúnir seiglu og lang­lund­ar­geði. Nú bregður hins vegar svo við að Vest­firð­ingar þurfa að berj­ast fyrir til­veru­rétti sínum á mörgum víg­stöðvum í einu. Barist er fyrir bættum sam­göng­um, fyrir því að mega stunda fisk­eldi og fyrir því að mega virkja vatns­föllin í eigin heima­byggð.

Átaka­línur eru oft ekki alveg skýrar enda eru mál­efnin um margt ólík. Eitt eiga þessi mál þó sam­eig­in­legt - þau snerta öll sam­spil nýt­ing­ar, umhverf­is­á­hrifa og afkomu. Átökin hafa víða orðið ljót og óvægin og á tímum mjög hatrömm og per­sónu­leg.

Van­hæfur ráð­herra

Athygl­is­verð er ein­örð afstaða umhverf­is­ráð­herra í mál­efnum Vest­fjarða en hann hefur ekki farið leynt með afstöðu sína til ákveð­inna mála vestra. Það er skoðun mín að umhverf­is­ráð­herra sé alger­lega van­hæfur til að fjalla um mál­efni Vest­fjarða þar sem hann barð­ist áður með oddi og egg, sem fram­kvæmda­stjóri Land­vernd­ar, gegn nán­ast öllum upp­bygg­ing­ar­á­formum á Vest­fjörð­um.

Það skal tekið fram að ég skipa mér í hóp nátt­úr­vernd­ar­sinna og hef því skiln­ing á því að nátt­úran skuli njóta vafans. Ég er engu að síður tals­maður þess að nátt­úran sé nýtt í sam­ræmi við sjálf­bæra þróun og ekki síst með byggða­sjón­ar­mið að leið­ar­ljósi.

For­dæma­laus eigna­upp­taka

Sem leik­maður og heima­maður er ég fylgj­andi Hval­ár­virkjun og hef fengið mig fullsaddan af stöð­ugum áróðri virkj­un­ar­and­stæð­inga (frið­un­ar­sinna) - áróðri þar sem sann­leik­ur­inn víkur oftar en ekki fyrir mál­staðn­um. Mál­staður frið­un­ar­sinna er ill­skilj­an­legur en hann virð­ist að mestu ganga út á heild­ar­friðun á svoköll­uðum Dranga­jök­ul­svíð­ern­um, sem myndi þýða stór­fellda og for­dæma­lausa eigna­upp­töku og sjálf­krafa flutn­ing á umráða­rétti eig­enda jarð­anna til rík­is­ins.

Þegar and­stæð­ingar virkj­unar tala fyrir friðun virð­ist það gleym­ast að Hval­ár­virkjun hefur þegar farið í gegnum nál­ar­auga stjórn­sýsl­unn­ar, fyrst í nýt­ing­ar­flokki ramma­á­ætl­unar og  svo í gegnum umhverf­is­mat og skipu­lags­breyt­ing­ar. Það ferli hefur tekið mörg ár. Þar kom að fjöld­inn allur af spek­ing­um, sveit­ar­stjórn­ar­mönnum og ráð­herrum og verður að telja að málið hafi fengið nægj­an­lega umfjöllun á þeim stig­um. Almenn­ingi gafst þar tæki­færi til að senda inn breyt­ing­ar­til­lögur og aðrar umkvart­an­ir, sem í sumum til­fellum var komið til móts við.  

Óeðli­leg afskipti íslenskra auð­kýf­inga

Ýmsum með­ulum hefur verið beitt í bar­átt­unni gegn virkj­un­ar­fram­kvæmd­unum í Ófeigs­firði. Má þar nefna óeðli­leg afskipti íslenskra stór­kaup­manna, fyrr­ver­andi aðstoð­ar­manns umhverf­is­ráð­herra og ann­arra nafn­tog­aðra ein­stak­linga. Ósannar full­yrð­ingar og myndefni um yfir­vof­andi nátt­úru­spjöll tengd fram­kvæmd­inni hafa ítrekað verið settar fram og til­raunir hafa verið gerðar til stór­felldra upp­kaupa á atvinnu­rekstri og jörðum í hreppn­um.

Stein­inn tók svo úr þegar frið­un­ar­sinnar gerðu til­raun til yfir­töku á hreppnum fyrir sveit­ar­stjórn­ar­kosn­ing­arnar vorið 2018 með því að flytja í hrepp­inn lög­heim­ili ein­stak­linga á kosn­inga­aldri gagn­gert til að hafa áhrif á úrslit kosn­ing­anna. Þetta getur ekki flokk­ast undir neitt annað en aðför að lýð­ræð­inu. Yfir­takan mistókst og er mik­ill meiri­hluti aðal- og vara­manna í hrepps­nefnd Árnes­hrepps fylgj­andi virkj­un­ar­á­form­um.

Ábyrgð frið­un­ar­sinna

Nú er svo komið að hluti hins háværa minni­hluta í hreppnum er til­bú­inn að fram­selja (með frið­un) eign­ar­hald á jörð sinni í þeim til­gangi að reyna að koma í veg fyrir eða hafa áhrif á fram­vindu mála í Ófeigs­firði og til að koma höggi á ferða­þjón­ustu í hreppn­um.

Ljóst má vera að þessi fram­koma ákveð­ins hóps er ekki til þess fallin að skapa frið eða stuðla að áfram­hald­andi búsetu í Árnes­hreppi. Það er mín skoðun að frið­un­ar­sinnar eigi stóran þátt í stöð­unni eins og hún er í dag. Sá áróð­ur, sem rek­inn er af háværum minni­hluta frið­un­ar­sinna, á ekk­ert skylt við nátt­úru­vernd - hvað þá sjálf­bæra þró­un.

Virkjun fylgja fram­farir

Það liggur fyrir að virkj­un­ar­fram­kvæmdum mun fylgja veru­leg inn­viða­upp­bygg­ing. Veg­ur­inn frá Ing­ólfs­firði inn í Ófeigs­fjörð verður lag­aður og ráð­gert er að leggja veg yfir Ófeigs­fjarða­heiði yfir í Ísa­fjarð­ar­djúp sem hring­tengir hrepp­inn að sumri til. Allar vega­bætur eru af því góða. Afhend­ingar­ör­yggi raf­magns stór­batn­ar, jafn­vel um leið og fram­kvæmdir hefjast, þar sem áætlað er að leggja nýjan raf­magns­streng að fram­kvæmda­svæð­inu ásamt ljós­leið­ara. Á sama tíma gefst tæk­færi til að tengja staði sem fram að þessu hafa ekki verið tengdir við raf­magn, eins og Eyri við Ing­ólfs­fjörð. Þriggja fasa raf­magn bætir lífs­gæði og sam­keppn­i­stöðu hrepps­ins og skapar hugs­an­lega störf. Svo má nefna að hrepp­ur­inn fær stór­auknar tekj­ur, m.a. af fast­eigna­gjöldum og útsvari, á þeim 4-5 árum sem fram­kvæmdir standa yfir. Það gæti orðið nægj­an­leg vítamín­sprauta til að snúa byggða­þró­un­inni í hreppnum við.

Engar galdra­lausnir

Eins og staðan er núna mun heils­árs­bú­seta í Árnes­hreppi líða undir lok ef ekk­ert kemur til sem styður og skapar tæki­færi til atvinnu og gerir íbúum kleift að blómstra og dafna. Ekk­ert eitt kemur í veg fyrir áfram­hald­andi hnignun sveit­ar­fé­lags­ins. Hvorki þjóð­garður né virkjun eru galdra­lausnir í því sam­hengi heldur þurfa margir sam­hang­andi þættir að koma til. Hval­ár­virkjun getur verið einn þeirra þátta en fyrst og fremst þarf póli­tískan vilja. Þing­menn fjórð­ungs­ins síð­ustu ára­tugi hafa brugð­ist Árnes­hreppi. Staðan á ekki að þurfa að koma á óvart þar sem krafan um betri sam­göngur og jöfnun búsetu­skil­yrða hefur verið hávær í gegnum tíð­ina. Þrátt fyrir þá kröfu­gerð hafa engar stórar vega­bætur átt sér stað í hreppnum síðan 1994.

Ég er tals­maður upp­bygg­ingar á lands­byggð­inni og hef þrátt fyrir allt enn trú á gömlu heima­byggð­inni. Það er mér og fjöl­skyldu minni hjart­ans mál að sveitin lifi af. Í ald­ar­fjórð­ung höfum við gert allt okkar til að leggja mál­staðnum lið, m.a. í gegnum fjöl­skyldu­fyr­ir­tækið okkar í Djúpa­vík.

Ríkið ber sína ábyrgð

Tæki­færin eru mörg í Árnes­hreppi. Það eina sem þarf er að koma auga á þau og vinna út frá þeim. Þar að finna van­nýttar auð­lindir á borð við heitt vatn, land­gæði, riðu­laust og sjúk­dóma­laust sauð­fjár­rækt­ar­svæði, gjöful fiski­mið og mörg tæki­færi í ferða­þjón­ustu. Um Árnes­hrepp verður ekki skrifað án þess að nefna bændur sem hafa í tím­ans rás náð ótrú­legum árangri í kyn­bótum á sauð­fé. Nú er svo komið að féð á Ströndum er með hærri fall­þunga en þekk­ist ann­ars staðar á land­inu. Það er rík­is­ins að styðja við þá sér­stöðu og hlúa að afskekktum byggðum eins og Árnes­hreppi með því að tryggja sæmi­legar sam­göngur og styrkja inn­viði. Upp á það hefur veru­lega vant­að.

Runnin er upp ögur­stund í mál­efnum Árnes­hrepps. Því er tími til kom­inn fyrir þá, sem á annað borð vilja áfram­hald­andi byggð í hreppn­um, að snúa bökum saman í þeim mál­efnum sem sam­staða er um. Nágranna­sveit­ar­fé­lögin á Vest­fjörðum verða að láta sig varða um mál­efni Árnes­hrepps - sér­stak­lega í eins stóru máli og fram­kvæmdin í Ófeigs­firði er. Það yrði mikið högg fyrir Vest­firði í heild ef heils­árs­bú­seta leggð­ist af í Árnes­hreppi. Það er mik­il­væg­ara en nokkru sinni fyrr að vest­firsk sveit­ar­fé­lög standi vörð um sam­eig­in­lega hags­muni sína.

Höf­undur er upp­al­inn í hreppn­um, býr þar hluta úr árinu og er stoltur raf­bíla­eig­andi.