Síð­ast­lið­inn föstu­dag var 10. lofts­lags­verk­fallið haldið á Íslandi og 36. verk­fallið hennar Gretu Thun­berg. Eins og Greta hefur sagt og kom einnig fram í máli ung­menn­anna sem tjáðu sig á föstu­dag­inn, þá er ömur­legt að full­orðna fólkið skuli ekki bregð­ast hraðar við, styðja þessar aðgerðir þeirra með raun­veru­legum aðgerðum og sýna með sanni að þeim er annt um fram­tíð barn­anna sinna. Þau töl­uðu um að það væri und­ar­legt að full­orðna fólkið hefði áhyggjur af því að þau skróp­uðu í skól­anum þegar þeim virð­ist sama um tæki­færi þeirra til þess að lifa góðu lífi að menntun lok­inni. Börnin eru áhyggju­full, þau eru kvíðin og þeim finnst full­orðna fólkið ekki skilja þau.

Ég er móðir og ég er mann­eskja og þó ég geri ýmis­legt til að berj­ast gegn lofts­lags­vand­anum þá geri ég ekki nær því nóg miðað við til­efn­ið. Það sem verra er þá er ég hluti vand­ans og á minn þátt í því hvar við erum í dag rétt eins og allir full­orðnir ein­stak­lingar sem búa í íslensku sam­fé­lagi. Samt elska ég stelp­urnar mín­ar, nátt­úr­una og er annt um fram­tíð­ina.

Að ein­hverju leyti held ég að við séum bara ekki að tengja, við vitum af vand­anum en með­tökum þessa þekk­ingu ekki alveg alla leið og vonum innst inni að þetta redd­ist ein­hvern veg­inn. Ég veit ekki alveg hvað veldur en ég sé fyrir mér múr á milli þekk­ing­ar­innar sem við búum yfir og með­vit­und­ar­inn­ar. Annar múr kemur í veg fyrir að við breytum hegðun okk­ar. Að auki held ég að margir viti ekki hvernig þeir eigi að ræða þessi mál við börn sín eða hvað þeir eigi að gera til að hafa áhrif.

Mig langar að gera smá hug­ar­til­raun með ykkur í von um að rífa niður þessa múra.

Hugsum aðeins um þetta:

Hvernig myndum við bregð­ast við ef barn okkar væri greint með hrörn­un­ar­sjúk­dóm? Þetta væri sjúk­dómur sem myndi ekki hafa alvar­leg áhrif strax en hann fæli í sér skerð­ingu á lífs­gæðum barns­ins í fram­tíð­inni og gæti jafn­vel leitt til dauða þess langt fyrir aldur fram. Við vissum ekki hvenær áhrifin kæmu fram, kannski eftir örfá ár en kannski ekki fyrr en eftir fjör­tíu ár.

Hvernig myndum við ræða þetta við barn­ið?

Hvað ef við fengjum síðan að vita að til væri lækn­ing við sjúk­dómnum sem myndi draga úr lík­unum á alvar­legum ein­kennum hans veru­lega?

Lækn­ingin væri mjög kostn­að­ar­söm og krefð­ist þess að ráða­menn gerðu ákveðnar breyt­ingar í heil­brigð­is­kerf­inu og for­gangs­röð­uðu á annan hátt. Þú og fjöl­skyldan þyrftuð að breyta plönum ykk­ar, ferð­ast minna og breyta neyslu­mynstri ykk­ar. Lækn­ingin krefð­ist þess líka að fyr­ir­tæki hættu að dæla ákveðnum efnum út í and­rúms­loftið sem flýtti fyrir fram­gangi sjúk­dóms­ins.

Hvað ef síðan kæmi í ljós að fullt af öðrum börnum væri með þennan sama sjúk­dóm, jafn­vel meiri­hluti barna í heim­in­um?

Ég veit ekki með ykk­ur, en ég vona að ég myndi vera sterk fyrir barnið mitt, byrja á því að setj­ast niður með því, hug­hreysta það og reyna að búa það undir það sem koma skyldi. Síðan myndi ég snúa mér að kerf­inu, berj­ast og hafa mjög hátt. Ég myndi hringja í alla sem ég þekki sem hafa ein­hver völd, skrifa öllum fjöl­miðl­um, pressa með miklum þunga á fyr­ir­tæki og í raun myndi ég ræða fátt annað í lengri tíma. Ef ég fengi með­byr og stuðn­ing ann­arra myndi ég end­ast í bar­átt­unni mikið lengur og ætti þar að auki auð­veld­ara með að gera þær breyt­ingar á lífi fjöl­skyldu minnar sem gætu hjálp­að.

Þó lofts­lags­breyt­ing­arnar séu ekki sjúk­dómur í hinum hefð­bundna skiln­ingi þá velti ég því fyrir mér hvort við ættum ekki að fara að hugsa um þær þannig. Það er til lækn­ing við þeim en ef við leyfum ein­kenn­unum að grass­era lengur óáreittum þá munu afleið­ing­arnar þeirra vera erf­ið­ari og verri og eins og með marga ill­kynja sjúk­dóma þá kemur að þeim punkti (svo­kall­aðir vendi­punktar í lofts­lags­breyt­ing­un­um) að þær verða ólækn­andi.

Við erum heppin því það er enn von og bata­horf­ur, við bara megum ekki bíða lengur og þó ég hafi byrjað á að segja að börnin væru áhyggju­full og kvíðin þá eru þau svo miklu meira en það. Börnin sem ég sá á Aust­ur­velli á föstu­dag­inn eru líka hug­rökk og sterk. Þau ætla ekki að láta þagga niður í sér og munu halda bar­átt­unni áfram.

Berj­umst við hlið þeirra og sýnum í verki að við erum til­búin til þess að gera allt sem í okkar valdi stendur til þess að takast á við vand­ann með þeim. Að við munum ekki láta þau ein um þetta en þess í stað grípa tæki­færið og nýta þessa áskorun til þess að efla sam­band okk­ar, styrkja fjöl­skyldu­tengslin og gera allar nauð­syn­legar breyt­ingar á lífi okk­ar, sem margar hverjar gagn­ast ekki bara til að takast á við lofts­lags­vand­ann heldur bæta líf okkar um leið.

En eins og Greta Thun­berg hefur einnig sagt, þá munu breyt­ingar eiga sér stað hvort sem okkur líkar betur eða verr. Gerum allt sem við getum til þess að hafa þær góð­ar.

Höf­undur er nátt­úru-, stjórn­mála- og sið­fræð­ing­ur. Hún er með­limur í sam­tök­unum For­eldrar fyrir fram­tíð­ina og hvetur aðra til að vera með.