Iðnaðarsvæðið á Ófeigsfjarðarheiði

Auglýsing

Hér birt­ist þriðja og síð­asta grein mín í bili um íslensk víð­erni og Hval­ár­virkj­un. Í tveimur fyrri grein­un­um, Dranga­jök­ul­svíð­erni og villtasta pró­sentið og Sögur af sjálf­bærni, var fjallað um íslensk víð­erni í alþjóð­legu sam­hengi og ábyrgð Íslend­inga sem vörslu­manna allra villt­ustu víð­erna Evr­ópu and­spænis við­skipta­mód­eli erlendra fjár­fest­ing­ar­fyr­ir­tækja. 

Í þess­ari grein kemur fram í fyrsta sinn kort­lagn­ing áætl­ana um að eyða 55% Dranga­jök­ul­svíð­erna og hug­leið­ing um hvers vegna hund­ruð millj­óna af pen­ingum virkj­un­ar­að­ila hafa ekki megnað að setja þau gögn fram svo almenn­ingur fái raunsanna mynd af þeim.

Ægi­vald fram­kvæmd­ar­að­ila

Ald­ar­fjórð­ungur er síðan fyrst voru sett lög á Íslandi til að tryggja að ekki væri farið í stórar fram­kvæmdir án þess að huga sér­stak­lega að umhverf­inu fyrst. Um síð­ustu alda­mót birt­ist sú lög­gjöf sem við búum við í dag, en hún á að tryggja að almenn­ingur geti haft áhrif á ákvörðun um fram­kvæmdir sem mikil áhrif hafa á umhverf­ið. Margir hafa heyrt talað um mat á umhverf­is­á­hrif­um, en gera sér kannski ekki skýra grein fyrir því hvað það nákvæm­lega merk­ir.

Í stuttu máli eru það reglur um að fram­kvæmd­ar­að­ili verði að gera glögga grein fyrir áætl­unum sínum og lík­legum áhrifum þeirra og setja þær í bún­ing sem almenn­ingur skil­ur. Þetta þarf að kynna fyrir við­eig­andi stofn­un­um, þeim sem málið varðar – og almenn­ingi. Ekki bara almenn­ingi í næsta umhverfi heldur öll­um. Það er talið varða allan almenn­ing þegar umtals­verð umhverf­is­á­hrif verða af fram­kvæmdum sem í bígerð eru. Þetta þarf að gera svo fljótt að allir val­kostir séu enn opn­ir, og það þarf að gera sér­staka grein fyrir raun­hæfum val­kostum og hver áhrif yrðu af þeim. Fram­kvæmd­ar­að­il­inn hefur ekki sjálf­dæmi hér.

Auglýsing

Að þessu loknu þarf að gefa almenn­ingi hæfi­legan tíma til að skila athuga­semdum sínum við þessar hug­mynd­ir, og loks þarf fram­kvæmd­ar­að­ili að svara athuga­semdum skil­merki­lega og mál­efna­lega, taki hann þær ekki til greina. Allt er þetta á ábyrgð fram­kvæmd­ar­að­il­ans, en það vill stundum gleym­ast. Þegar um mat á áhrifum skipu­lags­á­ætl­ana er að ræða, er það hins vegar við­kom­andi sveit­ar­fé­lag sem ber alla ábyrgð­ina.

Ég ætla að leyfa mér að halda því fram að í dag hljóti all­flestir að telja þetta skyn­sam­lega ráð­stöf­un. En það er líka jafn­aug­ljóst að það er ekki nóg að setja lög og reglur um alvöru mat á áhrifum fram­kvæmda, ef lögin virka svo ekki. Göfug mark­mið um til­lit til umhverf­is­ins eru til­gangs­laus ef ekki er farið að regl­unum og til­gangur þeirra týn­ist.

Aðrir hags­munir en umhverf­is­ins virð­ast því miður oft ráða för þegar kemur að fram­fylgd þess­ara laga. Hér eru störf ráð­gjafa sem vinna umhverf­is­mat fram­kvæmda oftar en ekki ógagnsæ og óljós, sér­stak­lega fyrir almenn­ing, sem þetta á þó allt að snú­ast um. Ráð­gjaf­arnir hafa oft beina fjár­hags­lega hags­muni af því að af fram­kvæmd verði af því þeir eru sjálfir hönn­un­ar­að­ilar þeirra. Er ekki eitt­hvað alvar­lega bogið við það? Stofn­anir okkar eru auk þess iðu­lega und­ir­mann­aðar og leita sjaldan til utan­að­kom­andi sér­fræð­inga, sem óháðir eru fram­kvæmd­ar­að­il­um. Lítil sveit­ar­fé­lög sem taka þurfa afdrifa­ríkar ákvarð­anir um skipu­lags­mál og fram­kvæmdir verða alger­lega að treysta á ráð­gjafa fram­kvæmd­ar­að­il­anna.

Fjöl­mörg Evr­ópu­lönd hafa reynt að tryggja vand­aðar aðferðir við að meta áhrif stór­fram­kvæmda og sett sér­stakar reglur til að sann­reyna hæfni þeirra sem við það fást. Stjórn­völd skipu­lags­mála ákveða gjarnan hvaða sér­fræð­ingar mega vinna umhverf­is­mat. Ástæður svona reglna liggja kannski í augum uppi þegar við veltum þeim aðeins betur fyrir okk­ur, en þær fel­ast auð­vitað í sjálfum til­gangi þess­ara umhverf­is­matsæf­inga allra: Að taka ríkt til­lit til umhverf­is­ins og veita almenn­ingi raun­veru­legt færi á að hafa áhrif á ákvarð­anir sem mikil áhrif hafa á umhverfi og nátt­úru.

Hakað í box

Hvernig kemur þetta allt saman Hval­ár­virkj­un­ar­á­formunum við? Jú, þegar HS Orka tók yfir verk­efnið fyrir nokkrum árum var haf­ist handa við að koma því á kopp­inn eftir höfði nýja eig­and­ans, eins og fram kom í síð­ustu grein minni. Til þess var ráð­gjafa­fyr­ir­tæki á sviði virkj­ana­hönn­unar fengið til að end­ur­hanna virkj­un­ina. Í kjöl­farið tók við ferli til að full­nægja forms­at­riðum við und­ir­bún­ing fram­kvæmd­ar­inn­ar, eða „haka í box“ eins og rétt­ara væri að kalla það. Núna er rétt að biðja les­endur um að losa sig við allar hug­myndir um að sá hluti und­ir­bún­ings­ferl­is­ins sem snýr að almenn­ingi sé nokkuð meiri og merki­legri en nákvæm­lega það, „að haka í box“.

Til að gera langa sögu stutta mok­aði ráð­gjafa­fyr­ir­tæki HS Orku árið 2016 út meira en 400 blað­síðna umhverf­is­mats­skýrslu með við­auk­um, fullri af alls konar fróð­leik en tómri af raun­veru­legu gildi fyrir almenn­ing. Til þess var þó ætl­ast, í orði kveðnu, að almenn­ingur legð­ist yfir þetta hið snarasta, mót­aði sér gagn­rýna afstöðu til alls þess sem þessar 400 blað­síður geyma og kæmi henni svo frá sér í formi „at­huga­semda við frum­mats­skýrslu“. Hér væri áhuga­vert fyrir hinn almenna les­anda að prófa að opna mats­skýrslu að eigin vali, og taka eins og tvo til þrjá klukku­tíma yfir nokkrum kaffi­bollum í að reyna að botna aðeins í henni og móta sér skoðun á inni­hald­inu.

Taki það lengri tíma en lág­marks­frest að kom­ast fram úr upp­lýs­inga­flóð­inu munu fram­kvæmd­ar­að­ilar hafna því snar­lega að les­endur hafi rétt á að koma á fram­færi athuga­semdum síðar eða kvarta yfir því sem ekki skild­ist strax í upp­hafi. Athuga­semd­irnar eiga víst ekki að koma fram „á loka­metr­un­um“ og það er arg­asti dóna­skapur að kæra „seint í ferl­inu“ þegar allt er meira og minna til­bú­ið, séð frá sjón­ar­hóli fram­kvæmd­ar­að­ila og auð­vitað þeim sem bæði hannar og gerir umhverf­is­mat fyrir hann, og útbýr svo skipu­lags­gögn í hendur sveit­ar­stjórn­ar. Það verða jú allir að fara að leik­regl­um.

Hið sér­hæfða stór­flóð upp­lýs­inga sem almenn­ingur á að kom­ast fram úr í umhverf­is­mati Hval­ár­virkj­unar snýst um ótal atriði sem fæstir hafa áður kafað djúpt í eða fengið reynslu eða menntun til að velta fyrir sér. Þar er fjallað um stífl­ur, vatns­magn, rennsl­is­göng, lón, vegi, stöðv­ar­hús, efn­is­nám, vatnaf­ar, veitur og miðl­an­ir, núll­kost, mót­væg­is­að­gerð­ir, nátt­úru­far (reyndar í sorg­legri mýflugu­mynd), sam­fé­lag og margt fleira. Er boðið upp á launað umhverf­is­matsor­lof til að kom­ast yfir hund­ruðir blað­síðna af þessu?

Ofan á þetta hafa svo auð­vitað mjög fáir tíma og þekk­ingu til að sökkva sér ofan í og skilja teikn­ing­ar, skipu­lags­gögn og gróf­ari drætti virkj­ana­hug­mynda á land­inu. Fyrir flesta eru „að­al- og deiliskipu­lag“, „mat á umhverf­is­á­hrif­um“, „ramma­á­ætl­un“ og „aft­ur­kræf áhrif“ ill­skilj­an­leg hug­tök sem kastað er inn í umræð­una án nokk­urrar teng­ingar við dag­legt líf eða þann raun­veru­leika sem við flest lifum og hrærumst í. Þetta er alls ekki vegna getu­leysis almenn­ings til að skilja þessi hug­tök í grunn­inn heldur vegna þess að eng­inn leggur sig fram við að gera þau skilj­an­leg og setja í sam­hengi við raun­veru­leik­ann.

Mann grunar að hér sé ein­fald­lega verið að haka í box án þess að nokkurn tíma sé í raun og veru gert ráð fyrir að almenn­ingur setji sig inn í mál­in, þótt ekki sé nema vegna þess að það er allt of flókið og þvælt fyrir lang­flesta. Hver er í alvöru til­gang­ur­inn með öllum þessum æfing­um? Felst hið marg­róm­aða „að­gengi almenn­ings að ákvarð­ana­töku“, sem kveðið er á um í Árósa­samn­ingnum frá 1998, í þessu furðu­lega ferli?

Bíddu nú við, eru ekki ein­hverjir fal­legir fossar þarna?

Verra en allt þetta, séð frá sjón­ar­hóli almenn­ings, er þó kannski að það er ýmis­legt sem ekki er fjallað um í svona virkj­ana­papp­ír­um. Hvernig eigum við að vita hverju er sleppt? Tökum eitt slá­andi dæmi úr umhverf­is­mati Hval­ár­virkj­un­ar.

Í umhverf­is­mat­inu öllu er ekki að finna eina ein­ustu ljós­mynd sem sýnir hvernig rennsli Drynj­anda og Rjúkanda, tveggja þeirra fossa sem merk­astir þykja upp af Ófeigs­firði, myndi minnka við virkj­un. Það sem meira er, þar er yfir höfuð ekki ein ein­asta mynd af foss­inum Rjúkanda. Um tugur mynda er hins­vegar af þriðja foss­in­um, Hvalár­fossi, sem er í alfara­leið. Ein ljós­mynd er af tign­ar­lega 70 metra háa Drynj­anda í Hvalá, og er hún birt í tvígang í mats­skýrsl­unni. Þessi foss mun hverfa. Alþjóð hefur nú sem betur fer fengið tæki­færi til að líta hann augum en það er ekki virkj­un­ar­að­ilum að þakka eða ráð­gjöfum þeirra, heldur miklu frekar þakk­ar­verðri þátta­gerð Láru Ómars­dóttur fyrir RÚV og Krist­jáns Más Unn­ars­sonar fyrir Stöð 2. Þar áður höfðu félaga­sam­tökin Rjúk­andi gert mynd­band af foss­inum, svo ekki sé minnst á frá­bærar myndir og kynn­ingar lækn­anna Tómasar Guð­bjarts­sonar og Ólafs Más Björns­sonar. Fleiri hafa fylgt á eftir og eru erlendir fjöl­miðlar farnir að koma á svæðið og veita því og mál­inu í heild athygli.

En hvernig lítur Drynj­andi út á þess­ari einu mynd sem er af honum í umhverf­is­mati HS Orku? Berum hana til gam­ans saman við mynd ljós­mynd­ar­ans Ragn­ars Axels­sonar af sama fossi. Telja les­endur að fag­leg og sann­gjörn mynd sé dregin upp af nátt­úru­feg­urð Drynj­anda í umhverf­is­mat­inu? Er þetta raun­sönn mynd af fossi sem hverf­ur? Er þetta yfir höfuð boð­leg fram­setn­ing í umhverf­is­mati sem á að þjóna þeim til­gangi að veita almenn­ingi inn­sýn í áhrif virkj­un­ar?Myndir af Dynjanda: Vesturverk og Ragnar Axelsson

Virkj­un­ar­að­ilar að „fara eftir regl­un­um“

Árið 2017 fram­leiddi ráð­gjafi HS Orku svo gögn fyrir aðal­skipu­lags­breyt­ingu og deiliskipu­lag til að búa í hag­inn fyrir við­skipta­módel HS Orku. Árnes­hreppur með sínar 50 millj­ónir króna í árs­tekjur sam­þykkti að sjálf­sögðu þær hug­mynd­ir, enda vand­séð hvernig fámenn­asti hreppur lands­ins (heims­ins?) ætti svo sem að geta gert ann­að, nema í hrepps­nefnd­inni sætu ofur­menni. Þetta var kynnt sem fyrra skipu­lags­skref af tveimur og til­gangur þess var sá einn, frá sjón­ar­hóli HS Orku, að veita Árnes­hreppi laga­legan stökk­pall til að gefa út fram­kvæmda­leyfi handa þeim fyrir lagn­ingu 25 km af vegum á Ófeigs­fjarð­ar­heiði til rann­sókna og und­ir­bún­ings fyrir virkjun og reisa um leið fyr­ir­ferð­ar­mikið athafna- og iðn­að­ar­svæði skammt fyrir neðan ármót Rjúkanda og Hvalár.

Jú, engan foss á að snerta og engum vötnum að raska „í þessum áfanga“, sem virkj­un­ar­að­ilar vilja hefja helst strax í vor (og hafa svo sem viljað öll síð­ustu vor). Veg­irnir myndu auð­vitað einir og sér samt skerða víð­ernin þótt stífl­urnar kæmu síð­ar. Þegar lagðir hafa verið tugir kíló­metra af veg­um, þótt það sé bara sagt vera í „rann­sókn­ar­skyn­i“, er aug­ljós­lega búið að inn­sigla örlög Ófeigs­fjarð­ar­heiðar og það án þess að eig­in­leg virkj­ana- eða fram­kvæmda­leyfi hafi einu sinni verið gefin út. Með þessu móti má í raun koma fram­kvæmdum af stað undir yfir­skini „und­ir­bún­ings­rann­sókna“ og klippa víð­ernin niður án þess að þurfa að fá sjálft virkj­un­ar­leyf­ið. Er þetta kannski „að fara eftir regl­un­um“ og eru þær þá ekki farnar að þjóna öðru en til stóð?

Það skiptir engu máli þótt ráð­gjafi HS Orku full­yrði að þetta sé allt „aft­ur­kræft“ að því leyti að ef ekki komi til virkj­unar megi ein­fald­lega fjar­lægja þessa 25 km af vega­slóð­um. Les­endur þurfa ekki verk­fræði­gráðu til að sjá að slíkar hug­myndir hafa ekki nokkra teng­ingu við raun­veru­leik­ann. Tugir kíló­metra af virkj­un­ar­vegum verða aldrei máðir út þótt ekki sé nema vegna óhóf­legs kostn­að­ar. Hvað þá tug­metra háar jarð­vegs­stíflur og önnur mann­virki að virkjun lok­inni, sem ráð­gjaf­inn gengur út frá, ýkju­laust, að hægt verði að fjar­lægja síðar („aft­ur­kræf ef mann­virki yrðu fjar­lægð“, bls. 102). Það er kannski spurn­ing um að ein­hver fari og reyni að jarð­tengja ráð­gjafann?

Fag­leg umfjöllun um víð­erni eða skrípa­leik­ur?

Allar þessar skýrslur og gögn ættu, ef allt væri með felldu, að sýna almenn­ingi á upp­lýsandi og hlut­lausan hátt áhrif fram­kvæmd­anna á mik­il­væga þætti eins og nátt­úru, sam­fé­lag og síð­ast en ekki síst, víð­ern­in, sem eru eitt allr­am­ik­il­væg­asta sér­kenni þessa svæð­is. Grein­ar­höf­undur hefur áður nefnt að umfjöllun um nátt­úru svæð­is­ins í umhverf­is­mat­inu sé dap­ur­leg, svo ekki sé dýpra í árinni tek­ið. Umfjöll­unin um víð­ernin sjálf og skerð­ingu þeirra af völdum fram­kvæmd­anna er þó sýnu verri.

Umfjöll­un­ina er að finna á blað­síðum 98–102 í umhverf­is­mats­skýrslu Hval­ár­virkj­un­ar. Þar hefur ráð­gjafi HS Orku dregið upp útlínur óbyggðra víð­erna eftir tíu ára gömlu korti frá Umhverf­is­stofn­un. Það kort er ekki í sam­ræmi við gild­andi nátt­úru­vernd­ar­lög og er auk þess byggt á ófull­nægj­andi gögnum og þar af leið­andi algjör­lega úrelt og ónot­hæft. Þetta gerir ráð­gjaf­inn þó ætla megi að hann hafi þekk­ingu, skiln­ing og reynslu til að teikna víð­ernin upp í sam­ræmi við gild­andi nátt­úru­vernd­ar­lög, bestu fáan­legu gögn og aðstæður á svæð­inu. Á þessu ætti ráð­gjaf­inn að hafa yfir­burða­þekk­ingu og skiln­ing vegna starfa sinni fyrir HS Orku við hönnun virkj­un­ar, umhverf­is­mat fram­kvæmdar og gerð skipu­lags­til­lagna allt frá árinu 2013.

Í stað þess að draga upp rétt­mætt víð­erna­kort og sýna víð­erna­skerð­ingu í sam­ræmi við nátt­úru­vernd­ar­lög dregur kort ráð­gjafans upp svo skakka mynd að grein­ar­höf­undur sér sig knú­inn til að draga sjálfur upp mörk víð­erna á svæð­inu og skerð­ingu þeirra af völdum Hval­ár­virkj­un­ar, þótt ekki sé nema til að upp­lýsa les­end­ur. 

Kort 1a og 1b

Með því sést skýrt að ráð­gjafar HS Orku geta ekki skýlt sér á bak­við skort á opin­beru korti þegar þeir heykj­ast á því að teikna slíkt upp sjálf­ir. Ef ég get það, geta þeir það. Það skal tekið fram að þetta er ekki opin­bert kort og víð­erna­mörk eru áætluð af var­færni svo allar stærð­ar­tölur eru lík­lega van­á­ætl­aðar frekar en ofá­ætl­aðar (stærð Dranga­jök­ul­svíð­erna yrði senni­lega metin meiri en fram kemur á mínu kort­i).

Skerð­ing víð­erna vegna virkj­un­ar­fram­kvæmda einna og sér er í umhverf­is­mat­inu sögð 13,8% (226 km² af 1.635 km²). Grein­ar­höf­undur kemst hins vegar að þeirri nið­ur­stöðu að skerð­ingin sé 20% vegna Hval­ár­virkj­unar einn­ar, og rétt er að ítreka að hér hefur ekki verið gert ráð fyrir neinum raf­línum (víð­erna­skerð­ing virkj­un­ar, litað rautt á korti 1b, er 290 km² en heild­ar­flat­ar­mál Dranga­jök­ul­svíð­erna fyrir virkj­un, litað app­el­sínugult, er 1.435 km²).

Það er erfitt að segja nákvæm­lega til um af hverju það munar svona miklu á mati grein­ar­höf­undar og ráð­gjafa HS Orku á víð­ern­unum og skerð­ingu þeirra vegna virkj­un­ar, þar sem gagna­vinnsla ráð­gjafans er afar ógagnsæ og óljós og kortin í lélegri upp­lausn. Hluti af skýr­ing­unni er að kort­lagn­ing ráð­gjafans í umhverf­is­mat­inu er sem fyrr segir byggð á ófull­nægj­andi gögnum og lögum sem eru löngu fallin úr gildi. Fleira hlýtur þó að koma til. Athygl­is­vert er til dæmis að í umhverf­is­mati hafa ekki allir vegir sem lagðir yrðu á svæð­inu verið teikn­aðir upp. Þar segir að 25 km af virkj­ana­vegum verði lagðir frá Hvalár­fossi að stífl­unum uppi á heið­inni. Ofan á þá tölu munu þó bæt­ast í það minnsta um 10 km af námu­vegum frá efn­is­námum að stíflu­stæð­um, sam­kvæmt grófu mati grein­ar­höf­und­ar. Þar sem þessir vegir eru ekki teikn­aðir inn á kort má álykta að ekki hafi verið tekið til­lit til þeirra við útreikn­inga á víðerna­skerð­ingu, en dag­ljóst er að stór­lega van­metin lengd virkj­ana­vega er brot á skyldum fram­kvæmd­ar­að­ila. Slíkt á að sjálf­sögðu að sæta við­ur­lög­um.

Allt ofan­greint kalla HS Orka og tals­menn hennar það að „fara eftir regl­u­m“, að virkj­unin hafi farið í „gegnum lög­bundið ferli“, almenn­ingur hafi haft sinn „þátt­töku­rétt“ og athuga­semdir núna séu lagðar fram „allt of seint í ferl­in­u“. Reyndar er kom­inn heldur falskur tónn í þessi hug­tök og grein­ar­höf­undur við­ur­kennir að aðrar hug­myndir koma frekar upp í hug­ann hjá hon­um. Finnst kannski fleirum orðið „skrípa­leik­ur“ eiga betur við hér?

Þrjár virkj­anir fyrir eina!

Allra­mesti bölvaldur íslensku víð­ern­anna er samt ekki endi­lega stakar virkj­anir eða raf­línu­lagn­ir, jafn­vel í sjálfu sér ekki einu sinni stór­karla­legar fyr­ir­ætl­anir ætt­aðar úr stór­virkj­ana­hug­mynda­fræði síð­ustu ald­ar. Verst er nefni­lega van­geta okkar til að sjá heild­ar­mynd­ina, sjá sam­an­lögð heild­ar­á­hrif margra minni hug­mynda eða takast á við heild­ar­á­hrif ríkj­andi virkj­ana­stefnu. Kannski er ekki óhugs­andi að mann­skepnan hafi ein­fald­lega tak­mark­aða hæfni til að takast á við svona stórar hug­mynd­ir, að sjá svo risa­stóra mynd í heild sinni?

Þetta þekkja hönn­uðir stór­virkj­ana og ann­arra mann­virkja ágæt­lega. Til er vel þekkt fyr­ir­bæri í skipu­lags­fræð­um, sem kallað er „project splitt­ing“ upp á ensku. Þegar koma á risa­verk­efnum með mikil og óásætt­an­leg heild­ar­á­hrif á nátt­úru og umhverfi í gegnum stjórn­kerfið er stundum gripið til þess ráðs að búta verk­efnin niður í smærri gleyp­an­legri eða melt­an­legri bita sem hægt er að kyngja einum í einu. Með því að minnka heild­ar­um­fang hvers áfanga er auð­veld­ara að koma verk­efn­inu í gegn heldur en ef það væri strax lagt fram í heild sinni.

Auglýsing

Þá komum við aftur að Ófeigs­fjarð­ar­heiði og Dranga­jök­ul­svíð­ern­um. Lík­leg­ast hafa fáir les­endur áttað sig á enda­stöð­inni sem blasir við því svæði. Hver er loka­mynd­in? Jú, uppi á Ófeigs­fjarð­ar­heiði er nefni­lega ekki aðeins áætlað að reisa eina virkj­un, Hval­ár­virkjun sem flestir kann­ast við, heldur eru í heild­ina áætl­anir uppi um þrjár virkj­anir á heið­inni. Hval­ár­virkjun liggur aust­ast á heið­inni ofan við Eyvind­ar- og Ófeigs­firði, Aust­ur­gils­virkjun liggur upp af Skjald­fann­ar­dal í jaðri Dranga­jök­uls og Skúfna­vatna­virkjun er áætluð upp af Hvanna­dal á Langa­dals­strönd. Virkj­an­irnar þrjár eru komnar mis­langt í hönnun en grófir útdrættir þeirra allra liggja fyrir og hafa gert í þó nokkurn tíma. Öllum virkj­un­unum munu fylgja nýir veg­ir, stífl­ur, uppi­stöðu­lón, skurð­ir, námur, þurrir far­veg­ir, stöðv­ar­hús, aðkomu­göng, raf­lín­ur, tengi­virki og aðstöðu­hús. Þær verða jafn­framt allar að mestu leyti innan ósnortinna og villtra víð­erna Dranga­jök­uls.

Og þá kviknar spurn­ingin eðli­lega, hver ber ábyrgð á því að setja saman heild­ar­mynd­ina af þessu svæði svo almenn­ingur geti áttað sig á henni? Eða er kannski rétt­ara að spyrja, hver ber ábyrgð á því að heild­ar­myndin hefur ekki enn verið lögð fyrir almenn­ing? Það er að sjálf­sögðu ekki hlut­verk frjálsra félaga­sam­taka eða sjálf­boða­liða í nátt­úru­vernd­ar­sam­tökum að taka saman þessar upp­lýs­ing­ar. Þær ættu að vera til­tækar öllum sem hug hafa á að kynna sér þær og þær hefðu átt að vera komnar fram fyrir löngu. Því miður hefur hvergi verið birt heild­ar­kort yfir áætl­aðar fram­kvæmdir á víð­ern­unum suður af Dranga­jökli og það er borin von að HS Orka eða ráð­gjafar hennar leggi slíkt kort fram að eigin frum­kvæði. Grein­ar­höf­undur sett­ist því aftur niður við kort­lagn­ingu og dró upp kort af heild­ar­fram­kvæmd­unum fyrir les­end­ur.

Hér eru því fjögur kort sem sýna í fyrsta skipti heild­ar­mynd­ina af því hvernig Dranga­jök­ul­svíð­erni munu skerð­ast ef draumar HS Orku og eig­enda Aust­ur­gils­virkj­un­ar­hug­mynd­ar­innar ræt­ast. 

Kort 2a og 2b

Fyrsta kortið sýnir hin sam­felldu Dranga­jök­ul­svíð­erni eins og þau eru í dag, um 1.435 km² að stærð, næst­stærstu óbyggðu víð­erni Íslands utan mið­há­lend­is­ins. Annað kortið (kort 2b) sýnir skerð­ingu víð­ern­anna með virkjun Hvalár og loft­línu­lagn­ingu frá virkj­un­inni yfir Ófeigs­fjarð­ar­heiði niður í Ísa­fjarð­ar­djúp. Með þeirri fram­kvæmd verða Dranga­jök­ul­svíð­erni klippt í sundur og munu sam­felld víð­erni norðan virkj­ana­svæð­is­ins minnka um 565 km² (úr 1.435 km² niður í 870 km²) eða um 40%. Ráð­gjafi HS Orku gefur reyndar ekki upp í umhverf­is­mati hver skerð­ing sam­felldra víð­erna norðan virkj­un­ar­svæð­is­ins verði en til­tekur bara heild­ar­skerð­ingu víð­erna upp á 21%, sem er hreint ekki það sama þar sem víð­ernin verða í mörgum minni bútum eftir virkjun og raf­línu­lögn.

Kort 2c og 2d

Þriðja kortið sýnir svo heild­ar­skerð­ingu víð­erna með öllum þremur virkj­un­un­um, sem eru áætl­aðar á Ófeigs­fjarð­ar­heiði. Fjórða kortið sýnir loks hin sam­felldu Dranga­jök­ul­svíð­erni sem sitja eftir þegar búið er að breyta Ófeigs­fjarð­ar­heiði í risa­stórt iðn­að­ar­svæði. Þau verða þá aðeins um 650 km² (úr 1.435 km²) og hafa skroppið saman um 55% eða sem nemur 785 km²! Dranga­jök­ul­svíð­erni verða þá ekki svipur hjá sjón, og munu kannski ná að vera meðal fimm til sex stærstu óbyggðu víð­erna utan mið­há­lend­is­ins. Það má því segja að nán­ast algjör eyði­legg­ing þeirra blasi við ef þessar óverj­andi virkj­ana­hug­myndir ná fram að ganga. Skýr­ari yfir­lits­mynd yfir iðn­að­ar­svæði fram­tíð­ar­innar uppi á Ófeigs­fjarð­ar­heiði má sjá neðar í grein­inni.

Allt eru þetta eru dæmi um þá ábyrgð sem höf­undar skýrslna og mats á umhverf­is­á­hrifum risa­fram­kvæmda eins og Hval­ár­virkj­unar bera raun­veru­lega fyrir hönd verk­kaupans, fram­kvæmd­ar­að­il­ans. Þeim er treyst fyrir að vinna fag­lega að mat­inu og sýna almenn­ingi, stofn­unum og sveit­ar­stjórn­ar­fólki umhverf­is­á­hrifin í réttu ljósi. Bendir umfjöllun og mat þeirra á víð­erna­skerð­ingu virkj­un­ar­innar og tengdra fram­kvæmda til þess að sú sé raun­in? Hver á að fara yfir vinnu þeirra og sann­reyna? Hefur Skipu­lags­stofnun mann­afla í það eft­ir­lit? Hafa almenn­ingur og frjáls félaga­sam­tök mann­skap, tíma og verk­færi til þess? Hverjum stendur það næst?

Að borða virkj­anafíl

Hvert var fram­lag ráð­gjafa HS Orku til þess að almenn­ingur mætti skilja betur þessa heild­ar­mynd af fram­tíð­ar­iðn­að­ar­svæð­inu uppi á Ófeigs­fjarð­ar­heiði? Svarið er: Nákvæm­lega ekk­ert. Ráð­gjaf­inn gerir í raun enga til­raun til að meta áhrif sem yrðu á víð­ernin af Aust­ur­gils­virkjun og Skúfna­vatna­virkj­un, þótt hann þekki vel til þeirra og eigi lögum sam­kvæmt að sýna áhrif tengdra fram­kvæmda.

Kannski mun ein­hver segja að þessar virkj­anir séu í raun ótengd­ar. Það ætti þó að vera auð­sætt hverjum sem horfir á kortin hér að ofan að þær eru það ekki, þó ekki sé nema vegna þess að þær eru allar á sama land­svæð­inu, innan hinna miklu Dranga­jök­ul­svíð­erna. Þar að auki tengj­ast þær allar í gegnum hönn­un­ar­að­il­ann, því ráð­gjafi HS Orku hefur komið að hönnun eða und­ir­bún­ingi allra þriggja, auk þess sem HS Orka er aðal­eig­andi bæði Hvalár- og Skúfna­vatna­virkj­ana­hug­mynd­anna. Að lokum myndu allar þessar virkj­anir tengj­ast á sama stað við raf­orku­flutn­ings­kerfi Lands­nets, vænt­an­lega í nýjum tengi­punkti á Langa­dals­strönd innst í Ísa­fjarð­ar­djúpi. Ráð­gjaf­inn lagði vissu­lega fram teikn­ingu af hugs­an­legri raf­línu­teng­ingu Hval­ár­virkj­unar einnar og sér og (rangri) skerð­ingu víð­erna af henni.

Um leið er alveg skýrt að Aust­ur­gils­virkjun og Skúfna­vatna­virkjun eru taldar alger for­senda teng­ingar Hval­ár­virkj­un­ar­hug­mynd­ar­innar eins og hún er nú. Nú standa meira að segja vonir virkj­ana­að­ila bein­línis til þess að í næstu viku muni stjórn­völd loks­ins bæn­heyra þá end­an­lega og láta Lands­net gefa sér þennan tengi­punkt. Hvað hefur þurft að smyrja, ef það verður svo?

Virkj­ana­hug­mynd­irnar eru því nátengdar að öllu leyti og jafn­vel þótt þetta væru þrír algjör­lega óskyldir aðilar sem hver hygði á sína virkjun óháð öðrum er engin leið fram hjá því að meta þyrfti virkj­an­irnar saman til að sýna heild­ar­á­hrif­in. Á því virð­ist eng­inn taka ábyrgð. Það er allt of auð­velt að klippa þetta í sundur og stjórn­kerfið megnar ekki að halda uppi kröfu um heild­ar­mat áhrifa allra virkj­an­anna ásamt teng­ing­um.

Kort 3Ef allar virkj­ana­hug­myndir á Ófeigs­fjarð­ar­heiði eru teknar saman eru þær farnar að minna óþyrmi­lega á stór­karla­leg­ustu virkj­ana­hug­myndir Lands­virkj­unar á mið­há­lend­inu, eins og til dæmis í Þjórs­ár­verum og á Skaga­fjarð­ar­há­lend­inu. Grein­ar­höf­undur tók saman helstu hönn­un­ar­gögn sem liggja fyrir tengt virkj­un­unum þremur á einu korti, sem sýnir þá svart á hvítu iðn­að­ar­svæði fram­tíð­ar­innar uppi á Ófeigs­fjarð­ar­heiði.

Hver er þá besta leiðin til að breyta ósnortnum heiða­víð­ernum í risa­stórt orku­iðn­að­ar­svæði? Jú, þú byrjar á að fá sam­þykki í heima­byggð fyrir „smá­veg­ar­spotta“ upp á heiði til að „klára örlitlar rann­sókn­ir“ fyrir „alls ekki svo stóru virkj­un­ina“ sem mun í raun hafa „ósköp lítil áhrif“. Bút­aðu niður eins og þú getur og komdu litlu bút­unum í gegn án þess að tengja hlut­ina saman eða setja í sam­hengi. Þetta lítur ekki svo illa út í byrj­un. Svo held­urðu ein­fald­lega áfram að potast þar til búið er að reisa þrjár virkj­anir með stífl­um, skurð­um, virkj­ana­veg­um, raf­línum og öllu öðru til­heyr­andi. Útkoman er full­kom­lega end­an­leg eyði­legg­ing meira en helm­ings einna merk­ustu og mik­il­væg­ustu víð­erna Íslands, jafn­vel Evr­ópu. Það virð­ist nefni­lega ekk­ert svo flókið mál að láta almenn­ing, sem hefur lítil sem engin tök á að graf­ast fyrir um end­an­lega útkomu svona verk­efna, borða fíl­inn – einn bita í einu, þar til setið er uppi með risa­stórt orku­iðn­að­ar­svæði á Ófeigs­fjarð­ar­heiði.

En hvað með Vest­firð­inga?

En hvað þá með Vest­firð­inga, gæti ein­hver spurt. Jah, er nokkuð með þá? Bæj­ar­stjóri einn fyrir austan mun eitt sinn hafa sagt við íbúa á fundi að eng­inn neyddi þá til að búa þar og lands­byggðin hefði nóg fram að færa fram yfir höf­uð­borg­ar­svæðið til að það þyrfti ekki að barma sér yfir aðstæðum úti á landi. Og þótt grein­ar­höf­undur hafi ekki reynslu af því að búa á lands­byggð­inni þá hefur hann það ekki á til­finn­ing­unni að Vest­firð­ingar frekar en aðrir utan höf­uð­borg­ar­svæð­is­ins hafi nokkurn áhuga á að láta „bjarga sér“.

Mætur maður að vestan sem ég þekki sagði eitt sinn við mig að Vest­firð­ingar þyrftu ekk­ert annað frá stjórn­völdum en að fá að sitja við sama borð og flestir aðrir lands­menn hvað varðar raf­orku­ör­yggi, sam­göngur og fjar­skipti. Þetta ættu allir að geta tekið und­ir, enda eðli­legur og sjálf­sagður hluti af nútíma­sam­fé­lagi á land­inu öllu, ekki bara á höf­uð­borg­ar­svæð­inu. Þessir hlutir eiga að vera í lagi alls staðar þar sem stjórn­völd vilja á annað borð halda byggð og það er grafal­var­legt mál að stjórn­völd hafi brugð­ist íbúum Árnes­hrepps í þessum efn­um. Hval­ár­virkjun mun hins vegar ekki laga neitt af þessu þó vonin í brjóstum heima­manna sé björt og hrein.

Engar sam­göngu­bætur til og frá Árnes­hreppi suður í nágranna­sveit­ar­fé­lögin munu fylgja virkj­un, aðeins upp­byggður vegur í óbyggðum sem ekki nýt­ist nema til að kom­ast að virkj­un­inni og iðn­að­ar­svæð­inu uppi á heið­inni. Fram­kvæmdum lýkur 2-3 árum eftir að þær byrja og allir verka­menn fara. Raf­orku­ör­yggi mun ekki heldur aukast í Árnes­hreppi þar sem dreifi­kerf­is­lína Orku­bús­ins um Tré­kyll­is­heiði frá Kald­rana­nes­hreppi er þegar komin í jörð að miklu leyti og lagn­ing þriggja fasa raf­strengja er ráð­gerð, óháð Hval­ár­virkj­un. Virkj­un­ar­að­ilar mættu heldur ekki leggja raf­línur sjálfir innan Árnes­hrepps sam­kvæmt lög­um. Allt þetta hefur marg­komið fram en tals­menn HS Orku þrá­ast við og halda áfram að selja heima­fólki virkjun sem lausn á vanda­málum sem hún er ekki svar við, og stjórn­völd eiga þess utan að leysa.

En má þá ekki fólk á hverjum stað nýta nátt­úr­una eftir eigin höfði og sér í hag? Jú, auð­vit­að, en samt aðeins að því marki sem sú skylda setur okk­ur, að skila nátt­úr­unni að minnsta kosti jafn­góðri til næstu kyn­slóða, og helst í betra ástandi en því sem við tókum við henni. Það er eðli­legt að nýta nátt­úr­una, en við höfum ekki sið­ferði­legt leyfi til að ganga á hana og ofnýta þannig að geta næstu kyn­slóða til að lifa í henni dvíni. Við megum til að mynda ekki ofnýta fiski­stofna, raska stórum vist­kerfum eða eyði­leggja fágæt víð­erni.

Auglýsing

Þegar kemur að virkj­un­unum og eyði­legg­ingu víð­erna verðum við því að sýna fram á óum­deil­an­lega nauð­syn þess að virkja. Þetta á við okkur öll hvar sem er á land­inu, í þétt­býli jafnt sem dreif­býli. Til að mega fórna víð­ernum lands­ins verður að setja fram mjög skýr rök á grunni almanna­hags. Eins og ég fór vel yfir í fyrstu grein minni eru víð­erni mjög þverr­andi auð­lind á jörð­inni, ekk­ert síður en aðrar auð­lind­ir. Eru hags­munir HS Orku og kanadískra, sviss­neskra og breskra eig­enda fyr­ir­tæk­is­ins svo brýnir að það þurfi að fórna einum mik­il­væg­ustu víð­ernum Evr­ópu fyrir þá?

Hval­ár­virkjun og hinar virkj­ana­hug­mynd­irnar á Ófeigs­fjarð­ar­heiði eru að þessu leyti alls ekki sjálf­bær­ar. Þær ganga á óverj­andi hátt á nátt­úr­una og mögu­leika afkom­enda okkar á sjálf­bærri nýt­ingu henn­ar. Ekki er hægt að færa nein mál­efna­leg rök fyrir sjálf­bærni virkj­ana þar og gegn því færði ég ítar­leg rök í síð­ustu grein minni. Virkjun Hvalár gengur á þessi við­kvæmu og fágætu nátt­úru­gæði sem víð­ernin eru, og eyði­leggur end­an­lega og algjör­lega mögu­leika kom­andi kyn­slóða á að njóta Dranga­jök­ul­svíð­erna ósnort­inna. Með virkj­un­inni tökum við á sið­ferði­lega órétt­læt­an­legan hátt það sem er ekki okkar því við erum aðeins tíma­bundnir vörslu­menn þess­arra nátt­úru­gæða.

Af hverju eru svona mikil óbyggð víð­erni eftir á Íslandi en ekki ann­ars staðar í Evr­ópu? Í flestum löndum eru víð­ernin ein­fald­lega það sem var eftir þegar búið var að taka allt hent­ugt land undir land­bún­að, iðn­að, skóg­ar­högg, námu­vinnslu og önnur mann­anna verk. Af aug­ljósum ástæðum hentar land á Íslandi síður undir þetta og af þeim völdum eigum við enn ein­hver mestu og merki­leg­ustu víð­erni Evr­ópu. Viljum við ganga jafn­langt og aðrar Evr­ópu­þjóðir og klára að leggja víð­ernin okkar undir iðnað og orku­vinnslu sem við þurfum ekki einu sinni á að halda?

Með pen­inga í plast­pok­um?

Stuðn­ings­menn virkj­ana­fram­kvæmd­anna hafa ítrekað sakað okk­ur, sem höfnum fram­kvæmd­unum vegna óverj­andi og var­an­legra áhrifa á nátt­úru og víð­erni, um að aðhaf­ast af ann­ar­legum hvöt­um. Jafn­vel er efna­hags­leg staða nátt­úru­vernd­ar­sinna sem slík gerð tor­tryggi­leg. Ekki veit samt grein­ar­höf­undur hvað hann og aðrir nátt­úru­vernd­ar­sinnar ættu mögu­lega að hafa upp úr sjálf­boða­liða­striti við að vernda nátt­úr­una fyrir kom­andi kyn­slóð­ir, annað en sjálfa vit­neskj­una um að nátt­úru­ger­semum sé hlíft. Sú vit­neskjan er drif­kraftur fólks sem ver frí­tíma sínum í þetta strit, ekki pen­ingar eða önnur ver­ald­leg gæði.

Ein­hverjir sem kall­aðir eru auð­menn hafa ítrekað verið sak­aðir um að troða nátt­úru­vernd upp á aðra í krafti pen­inga. Kannski mætti spyrja það fólk sem heldur slíku fram hvort það hafi hug­mynd um kostnað eig­anda við­skipta­mód­els Hval­ár­virkj­unar við und­ir­bún­ing fram­kvæmd­anna? Eða fjár­hags­stöðu HS Orku og eig­enda henn­ar?

Íslenskir „auð­menn“ blikna nefni­lega í sam­an­burði við þau gríð­ar­sterku fjár­magns­öfl sem standa að baki Hval­ár­virkj­un­ar­á­formunum og næstu virkjun við, Skúfna­vatna­virkj­un. Rýnum aðeins í tölur og við­skipti. Þeim sem ekki hafa áhuga á þeim er bent á að hoppa beint í lokakafla þess­arar grein­ar.

Kanadíska kaup­hall­ar­skráða orku­fyr­ir­tækið Inn­ergex Renewa­ble Energy Inc. hóf í byrjun síð­asta árs að hasla sér völl á Íslandi og á 54% í HS Orku (að verð­mæti um 30 millj­arða íslenskra króna) eftir yfir­töku á öðru kanadísku félagi, Alt­erra. Inn­ergex sam­stæðan er gríð­ar­stór, á eignir í formi 70 virkj­ana að verð­mæti 583 millj­arða íslenskra króna, eigið fé er 57 millj­arðar og tekjur sam­stæð­unnar á síð­asta ári numu jafn­virði 52 millj­arða íslenskra, ef rétt er lesið úr töl­um, en hagn­aður 2,4 millj­örð­um. 16,5% tekn­anna komu frá Íslandi, í gegnum HS Orku, og er það hæsta hlut­fall tekna sem aflað er utan Kanada. Arður til eig­enda hluta­bréfa í Inn­ergex verður greiddur út í næsta mán­uði vegna árs­ins 2018 og fyrir leik­mann sýn­ast hluta­bréfa­kaup í félag­inu ágætis fjár­fest­ing, en arð­greiðslur á hlut hafa auk­ist jafnt og þétt sex ár í röð. Fyrrum hlut­hafar Alt­erra eiga 19% í Inn­ergex.

Til að átta sig betur á stærð­inni, þá er upp­sett raf­orku­afl, sem Inn­ergex ræður yfir, hátt í það sem er til staðar á Íslandi öllu og fyr­ir­tækið er í gríð­ar­legum vexti. Fram­leiðslan var 43% meiri á síð­asta ári en árið áður, tekjur juk­ust um 44% og sam­stæðan býst við 20% aukn­ingu á þessu ári.

Svo virð­ist sem auknum tekjum Inn­ergex sam­stæð­unnar sé m.a. ætlað að koma frá Íslandi, en í árs­skýrslu sem gefin var út í síð­ustu viku segir félagið vatns­afls­virkj­un­ar­mögu­leika sína á Íslandi vera 220 MW í upp­settu afli („prospect­ive project­s“). Hvaðan þau megawött eiga að koma, utan þeirra 65 sem klára munu Ófeigs­fjarð­ar­heiði, veit höf­undur þess­arar greinar ekki. Fram er komið að verð­mið­inn á Alt­erra, jafn­virði 99 millj­arða íslenskra króna, inni­hélt alls­konar fram­tíð­ar­músík („a large port­folio of prospect­ive project­s“). Utan Kanada á Inn­ergex vatns­afls­virkj­anir í rekstri í Chile og svo er ein 9,9 MW vatns­afls­virkjun í smíðum í upp­sveitum Árnes­sýslu.

Inn­ergex hafði í upp­hafi fyr­ir­vara á því hve lengi félagið hygð­ist halda á 54% hlutnum í HS Orku („non-core asset“) eftir yfir­töku á Alt­erra og bauð hlut­inn raunar út í form­legu sölu­ferli síð­asta haust. Þar er hins­veg­ar breskur auð­kýf­ingur sagður hafa áhuga á að ná yfir­ráðum og það virð­ist ekki vera vegna eign­ar­hluta í Bláa Lón­inu. Hann hefur þegar tryggt sér tæp­lega 13% hlut í HS Orku fyrir níu millj­arða í gegn­um sviss­neskt félag og hefur viðrað þá hug­mynd að leggja sæstreng til að flytja orku út úr land­inu. Orkan í streng er sögð eiga að koma úr Hval­ár­virkjun meðal ann­ars.

Hefur þjóðin virki­lega hug á að leyfa erlendum fjár­fest­ing­ar­sjóðum og auð­mönnum að þurrka upp íslensk víð­erni í nafni „grænnar orku“?

Heild­ar­eignir HS Orku sam­stæð­unnar námu í árs­lok 2017 48 millj­örðum króna og eigið fé var 35,5 millj­arð­ar. Rekstr­ar­tekjur voru 7,5 millj­arðar og hagn­aður 4,6 millj­arð­ar. Mark­aðs­verð fyr­ir­tæk­is­ins er sagt vera 72 millj­arðar króna. Kostn­aður fyr­ir­tæk­is­ins við und­ir­bún­ing Hval­ár­virkj­unar hleypur sam­an­lagt á nokkrum hund­ruðum millj­óna íslenskra króna. Tölu­vert af því eru rann­sóknir sem not­aðar eru í umhverf­is­mats­skýrsl­ur. Hvaða nátt­úru­vernd­ar­sinnar eða sam­tök ráða yfir slíkum fjár­munum til að hrekja rang­færslur og reyna að sjá í gegnum orða­vað­al­inn? Jafn­vel þó ekki væri nema örlitlu brota­broti þessa? Svarið er eng­inn. Ekki nokkurn tím­ann. Hvergi í heim­in­um. Aðstöðu­munur nátt­úru­verndar og virkj­un­ar­manna er æpandi og af þeim sökum hvílir þung skylda á herðum stjórn­valda að gæta jafn­ræð­is, svo hinir ríku neyti ekki afls­mun­ar.

Hverjir eru hinu sönnu hags­muna­að­ilar í þessu máli? Hver kemur raun­veru­lega með poka fulla af pen­ingum norður í Árnes­hrepp? Viljum við að auð­æfum okkar í víð­ernum lands­ins verði fórnað fyrir þá?

Loka­orð

Það er auð­velt að fegra áætl­anir og hug­myndir með orð­ræðu og hand­völdum gögn­um, eða jafn­vel gagna­leysi. Hval­ár­virkjun er því miður dæmi um þetta, þar sem almenn­ingi er haldið óupp­lýstum um raun­veru­legar afleið­ingar og loka­út­komu verk­efn­is­ins. Jú, þetta eru allt opin­ber gögn en án hlut­lausrar og fag­legrar sam­an­tektar á þeim hefur hver og einn ein­stak­lingur nán­ast enga raun­veru­lega mögu­leika á að afla sér þeirra upp­lýs­inga sem þarf til að sjá verk­efnið í skýru ljósi. Almenn­ingur verður að treysta á fag­mennsku þeirra sem leggja gögnin fram. Í ljósi ofan­greindra upp­lýs­inga, telja les­endur að hönn­uðir og eig­endur Hval­ár­virkj­un­ar­hug­mynd­ar­innar hafi staðið undir því trausti?

Stóra spurn­ingin sem situr eftir er kannski þessi: Af hverju þurfa aðstand­endur verk­efna eins og Hval­ár­virkj­unar að fegra þau svona? Er ekki hægt að leggja fram öll við­eig­andi gögn og leggja verk­efnið fag­lega og hlut­lægt í dóm íbúa þessa lands, hvort sem þeir búa í Árnes­hreppi, ann­ars staðar á Vest­fjörð­um, fyrir sunnan eða kannski aust­an? Eigum við, og þá kannski sér­stak­lega íbúar Árnes­hrepps og nágrennis, ekki rétt á óbjag­aðri mynd af því sem gera á við nátt­úru­ger­semar okk­ar?

Eru fram­kvæmd­ar­að­ilar ef til vill hræddir við að verk­efn­inu verði þá hafnað án umhugs­unar vegna hinna miklu og óaft­ur­kræfu umhverf­is­á­hrifa, hvort sem litið er til líf­rík­is, vist­kerfa svæð­is­ins eða skerð­ingar hinna ómet­an­legu Dranga­jök­ul­svíð­erna? Af hverju grípa fylgj­endur virkj­un­ar­innar til þess ráðs að upp­nefna þau okkar sem gjalda var­hug við virkj­un­ar­á­formun­um, gefa í skyn að afskipti okkar séu á ein­hvern hátt óeðli­leg og tala um að fólkið á höf­uð­borg­ar­svæð­inu legg­ist gegn byggð á lands­byggð­inni, eða vilji jafn­vel friða heilu lands­hlut­ana? Hvað er hug­takið „sér­fræð­ingur að sunn­an“ annað en kjark­laus afgreiðsla þegar rök og gögn þrýt­ur?

Er of erfitt að horfast í augu við þau óvé­fengj­an­legu sann­mæli sem komu fram í fyrstu grein minni um Dranga­jök­ul­svíð­erni, að svæðið með bæði Horn­ströndum og sjálfri Ófeigs­fjarð­ar­heiði sé ein allra­merki­leg­ustu og mik­il­væg­ustu víð­erni sem eftir eru í Evr­ópu og að þeim yrði eytt með virkjun Hvalár og ann­arra vatns­falla á svæð­inu?

Víð­ernin vernda sig ekki sjálf.

Við þurfum á þínu framlagi að halda

Þú getur tekið beinan þátt í að halda úti öflugum fjölmiðli.

Við sem vinnum á ritstjórn Kjarnans viljum hvetja þig til að vera með okkur í liði og leggja okkar góða fjölmiðli til mánaðarlegt framlag svo við getum haldið áfram að vinna fyrir lesendur, fyrir fólkið í landinu.

Kjarninn varð níu ára í sumar. Þegar hann hóf að taka við frjálsum framlögum þá varð slagorðið „Frjáls fjölmiðill fyrir andvirði kaffibolla“ til og lesendur voru hvattir til að leggja fram í það minnsta upphæð eins kaffibolla á mánuði.

Mikið vatn hefur runnið til sjávar á þeim níu árum sem Kjarninn hefur lifað. Í huga okkar á Kjarnanum hefur þörfin fyrir fjölmiðla sem veita raunverulegt aðhald og taka hlutverk sitt alvarlega aukist til muna.

Við trúum því að Kjarninn skipti máli fyrir samfélagið.

Við trúum því að sjálfstæð og vönduð blaðamennska skipti máli.

Ef þú trúir því sama þá endilega hugsaðu hvort Kjarninn er ekki allavega nokkurra kaffibolla virði á mánuði.

Vertu með okkur í liði. Þitt framlag skiptir máli.

Ritstjórn Kjarnans: Sunna Ósk Logadóttir, Þórður Snær Júlíusson, Erla María Markúsdóttir, Arnar Þór Ingólfsson, Eyrún Magnúsdóttir og Grétar Þór Sigurðsson.


Já takk, ég vil styrkja Kjarnann!
Þorbjörn Guðmundsson
Er íslenska velferðarkerfið ekki lengur griðarstaður þeirra sem minnst hafa?
Kjarninn 11. janúar 2023
Takk fyrir og sjáumst á nýjum miðli á föstudag
Bréf frá ritstjóra Kjarnans vegna sameiningar við Stundina og þess að nýr framsækinn fréttamiðill verður til í lok viku.
Kjarninn 11. janúar 2023
Sverrir Albertsson
Vatn á myllu kölska
Kjarninn 11. janúar 2023
Lögreglumenn standa vörð um gröfurnar í námunni.
Berjast fyrir þorpi á barmi hengiflugs
Lítið þorp í Rínarlöndum Þýskalands er allt komið í eigu kolarisa. Fyrirtækið ætlar sér að mylja niður húsin og stækka kolanámu sína sem þegar þekur um 80 ferkílómetra. Þetta þykir mörgum skjóta skökku við í heimi sem berst við loftslagsbreytingar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Arnþrúður Karlsdóttir, útvarpsstjóri Útvarps Sögu.
Útvarp Saga telur fjölmiðlastyrki skapa tortryggni og bjóða upp á frændhygli
Fjögur fjölmiðlafyrirtæki hafa til þessa skilað inn umsögnum um frumvarp Lilju Alfreðsdóttur menningar- og viðskiptaráðherra, sem mun að óbreyttu framlengja núverandi styrkjakerfi til fjölmiðla.
Kjarninn 10. janúar 2023
Sólveig Anna Jónsdóttir formaður Eflingar.
Viðræðum slitið og Efling undirbýr verkfallsaðgerðir
Samtök atvinnulífsins hafa hafnað gagntilboði Eflingar um skammtímakjarasamning, sem kvað á um meiri launahækkanir en SA hefur samið um við aðra hópa á almennum vinnumarkaði til þessa. Efling undirbýr nú verkfallsaðgerðir.
Kjarninn 10. janúar 2023
Palestínski fáninn á lofti í mótmælum í Reykjavík. Ísraelskri lögreglu hefur nú verið fyrirskipað að rífa fánann niður á almannafæri.
Fánabann og refsiaðgerðir í Palestínu í kjölfar niðurstöðu Sameinuðu þjóðanna
Degi eftir að ný ríkisstjórn tók við völdum í Ísrael samþykkti allsherjarþing Sþ að fela Alþjóðadómstólnum í Haag að meta lögmæti hernáms Ísraelsríkis á Vesturbakkanum. Síðan þá hefur stjórnin gripið til refsiaðgerða og nú síðast fánabanns.
Kjarninn 10. janúar 2023
Gríðarlega mikil dæling á sandi á sér stað í Landeyjahöfn á hverju ári. Markarfljótið ber hundruð þúsunda tonna af jarðefnum út í sjó og það á til að safnast upp í mynni hafnarinnar.
Vilja sjúga sand af hafsbotni í stórum stíl og flytja út
Eftirspurn eftir íslenskum jarðefnum er gríðarleg ef marka má framkomin áform erlendra stórfyrirtækja um nýtingu þeirra. Vinsældir hafnarinnar í Þorlákshöfn eru samhliða mjög miklar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Meira úr sama flokkiÁlit
None