Við það að lesa um skort á starfs­fólki á Barna­stofu þá kemur það í ljós að allt of margir eru enn of fastir í gömlu róm­an­tík­inni sem hefur verið sköpuð í kringum barn­eign­ir.

Málið er því miður að það að kyn­hvötin fari á háan hita við að vera í nær­veru mann­veru sem kallar á að genin í lík­ömum þeirra leit­ist við að fjölga sér, hefur það ekki nærri alltaf að gera með ást né að við­kom­andi ein­stak­lingar þrái að verða for­eldrar eða séu færir um að vera það. Það er ótrú­lega stór hluti mann­kyns sem hefur fæðst út frá slíkum til­fell­um.

Til­finn­inga­þroski eða skortur þar á er svo annað dæmi og sást í því sorg­lega dæmi þegar Barna­stofa hót­aði ungri konu sem hafði ekki verið fær um að skipu­leggja líf sitt vel en not­aði ekki getn­að­ar­varnir þegar hún hafði kyn­mök og hafði séð á eftir barni sínu til Nor­egs. Hafði fætt annað barn og auð­vitað í tárum en starfs­fólk Barna­stofu hafði enga sam­hygð með að konur sem hafa fætt barn eru mjög hráar til­finn­inga­lega. Ég man að þegar ég var á fæð­ing­ar­deild­inni árið 1971 og sá konu keyrða fram hjá mér á gang­inum vera með súr­efn­iskút á rúm­inu og tárin streymdu niður kinn­arnar af sam­kennd með ástandi henn­ar.

Sterk kyn­hvöt er ekki nærri alltaf sam­ferða því að vera fært for­eldri, né eru þeir sem eru reknir sterk­lega áfram af henni, og þá ansi oft án hugs­un­ar, endi­lega færir um að fram­fylgja afleið­ingum hugs­un­ar­lausra kyn­maka. Það er greini­lega enn að ger­ast þó að getn­að­ar­varnir séu til.

Það að horfa á þætt­ina „Eitt barn fæð­ist á mín­útu hverri“ eða eins og þeir heita á frum­mál­inu „One born every minu­te“ birtir oft­ast róm­an­tíska hliðin hjá pörum sem stundum hafa átt í erf­ið­leikum með getn­að.

Þættir Dr. Phil sýna hins­vegar mest hina hlið­ina og það er að þeir sem hafa fætt börnin í heim­inn hafa ekki haft glóru um hvernig eigi að virki­lega ala börn upp, ekki bara vera barnapíur þeirra.

Sumir for­eldrar nota börnin til að dekra við þau á hátt sem þau hefðu viljað að væri dekrað við þau, en var ekki. Svo að þau nota börnin í raun fyrir að gæla við sjálf sig á þann hátt, en enda svo of oft því miður með heimtu­frekar frekju­skjóður sem eru orðnar óalandi og óferj­andi á heim­il­inu. Og þess vegna er á end­anum leitað til Dr. Phil. Það sem Dr. Phil hefur sagt mörg þús­und sinnum við mæður er að þær séu ekki að gera neitt af því fyrir börnin heldur fyrir sjálfar sig. Og eru að skaða barnið með því að láta und­an. 

Svo eru það for­eldrar sem kyn­hvötin stjórnar en þegar barnið kemur er engin hvöt eftir til að sinna því og það er van­rækt á ótal sviðum af því að það voru kyn­mökin sem voru númer eitt fyrir þeim. Snert­ingin í kyn­mökum er fyrir sumum það eina sem lætur þau upp­lifa sig vera tengd, og kannski skilja þau það sem ást, þegar það er oftar losti sem hefur enga teng­ingu við ást. Og þá er engin alvöru teng­ing við barnið sem fæð­ist frá því augna­bliki af losta. Og blessuð börnin verða blóra­bögglar þeirra kring­um­stæðna.

Genin sem slík hafa ekk­ert sið­ferði, engan móral, engar umferð­a­reglur um að verða að lík­ama. Það eru þau sem ráða of oft of miklu í hegðun fólks sem lætur þá hvöt stjórna hegðun sinni án hugs­un­ar.

Það er stundum eins og rúss­nesk rúl­letta að fæða börn í heim­inn

Um aldir voru aðilar trú­ar­bragða að halda því að mann­kyni að það yrði að marg­fald­ast og upp­fylla jörð­ina. Nú hefur það gerst og meira en jörðin getur í raun bor­ið.

Það er ynd­is­legt þegar fólk þráir að eign­ast börn og skilur ábyrgð­ina til fulln­ustu og fram­fylgir sam­ferð­inni á meðan allir eru á lífi.

Því miður er það ekki alltaf þannig. Og sumir sem fæða börn í heim­inn fá verk­efni sem eru of þung og erf­ið, eins og til dæmis að fá börn með mikla fötlun eða hegðun sem er ekki endi­lega frá slæmu upp­eldi heldur af því að sálir barna koma í heim­inn með alls­konar per­sónu­lega van­kanta, og sumir for­eldrar hafa enga þekk­ingu til að vinna með það barn, og fá enga hjálp held­ur.

Svo enda börn líka sem ung­lingar og eldri með for­eldrum sem þeim semur ekki við og átta sig á að þau hafa engin sam­eig­in­leg áhuga­mál, verð­mæta­mat eða lífs­við­horf sem geri það þess virði að halda í sam­band­ið.

Síðan eru það börn sem enda í dópi eða glæpum og for­eldrar hafa enga þekk­ingu til að koma í veg fyrir að börn þeirra verði fíklar eða fremji glæpi.

Ég hef orðið vitni að sterkum and­stæðum í slíku hér í sjón­varp­inu í Ástr­al­íu. Fyrra til­fellið var að eig­in­maður keyrði óvart yfir son sinn og varð hann stór­fatl­aður frá því. Sekt­ar­kenndin í þeim vildi endi­lega að hann myndi kjósa að lifa áfram þó að hann væri nær dauða en lífi. Yfir­völd byggðu æfinga­að­stöðu nálægt þeim handa hon­um, en það kom aldrei starfs­lið til að fylgja því eft­ir. Svo komu þau fram í öðrum „Australian Story“-þætti og þá var það áber­andi að það að sinna honum allan sól­ar­hring­inn var hrein­lega búið að gera út af við allt í þeim.

Hitt dæmið er meiri­háttar um for­eldra sem fæddu þrjár stúlkur með dverglík­ama og þau gerðu það með snilld, og er ein þeirra í leik­list og hefur komið fram í „Q&A“-þætti hér og sýnt að hana skortir ekki sjálf­virði, af því að for­eldrar þeirra skilja hvernig það sjálfs­virði sé byggt upp. En hún seg­ist af og til fara til sál­fræð­ings til að  fara í ítar­lega sjálfs­skoð­un.

Svo eru það þau til­felli þegar ein­stak­lingum var skipað að gifta sig af því að getn­aður hafði orðið en þau höfðu engan veg­inn það sem þurfti til að láta hjóna­band ganga. Og þá eru það börnin sem verða blóra­bögglar erf­iðs hjóna­bands í sínum mis­mun­andi upp­skriftum af slíku.

Hvenær ætti að halda í barnið eða afhenda það öðrum?

Það er afar við­kvæmt og flókið atriði. Kenn­ingar hafa lengi verið um að barn væri og sé best komið hjá og með þeim sem hafa fætt þau í heim­inn. En nú erum við að sjá að stað­göngu­með­ganga er til, og að það eru til konur sem eru til­búnar að ganga með börn og fæða fyrir aðra til að ala upp. Flestar þeirra gera það af hug­sjóna og mann­úð­ar­á­stæð­um, en ekki allar og þess vegna fara þau mál því miður ekki alltaf vel.

Ég hafði sjálf fætt barn áður en vin­kona mín fæddi son eftir að hafa fætt barn örfáum árum áður og hélt því barni. En henni var skipað að gefa það barn upp til ætt­leið­ing­ar, og var erfitt að ganga með henni í gegnum þann sárs­auka fyrir mig að vera með nýfætt barn sjálf, og ekki síst vegna þess að hún hafði ekki neinn ákvörð­un­ar­rétt í mál­inu.

Ég gæti þó ekki metið hvor kost­ur­inn hefði verið betri fyrir barnið sem hún var neydd til að gefa, né hvort það hefði verið betra fyrir það að vera með henni í flóknum kring­um­stæð­um, eða hjá fólki sem hefur ábyggi­lega haft auð­veld­ara líf. Það eitt gæti svarað því.

Áströlsk yfir­völd hafa beðið bæði frum­byggja og ein­hleypar konur djúprar fyr­ir­gefn­ingar fyrir aðskiln­að­ar­stefnu þeirra fyrr á árum, þegar yfir­völd sáu gift fólk þau einu sem ættu að fá að ala upp börn. Börn úr báðum hópum höfðu gengið í gegnum miklar þján­ingar við að vita ekki um blóð­for­eldr­ið. En mörg þeirra náðu svo að finna hvert annað þegar aðgangur var veittur að papp­ír­um.

Svo hverja ætti að spyrja hvað virk­aði fyrir þau? Ætti að spyrja börn sem voru afhent öðrum hvernig þeim leið með þeim sem ætt­leiddu þau eða voru þau með söknuð í sér í ótal ár til blóð­for­eldranna?

Við höfum líka séð dæmi um hörmu­lega for­eldra sem hafa beitt börn sín ótrú­legri grimmd eins og til dæmis Turp­in-hjónin í Banda­ríkj­unum og önnur til­felli hafa komið fram í fjöl­miðl­um. Ofsa­trú­ar­hópar hafa líka lokkað auð­trúa fólk undir sinn væng til að mis­þyrma og heila­þvo og haldið heilu fjöl­skyld­unum föngnum í ára­tugi. Svo ger­ist það stundum að ein­stak­lingur vaknar og sér að það líf sé ekki hollt og yfir­gefur hóp­inn. Stundum verða hinir fjöl­skyldu­með­lim­irnir eftir af því að þeir eru ekki til­búnir að lifa sínu eigin sjálf­stæða lífi.

Það að eiga auð­velt með getnað er einn hlut­ur, og kannski kunna ekki allir sem eiga auð­velt með getn­að, að virki­lega meta það. Svo fyrir þá sem geta ekki getið auð­veld­lega er það ann­ars­konar dæmi.

Réttur til að „eign­ast börn“ er við­horf sem ekki allir sjá með sömu aug­um. En þeir sem hafa það við­horf fá oft mjög sterka þörf til að fá barn, sama hvað það kost­ar.

Stað­reyndin er sú, eins og áður hefur verið talað um hér, að kyn­hvöt komi ekki endi­lega alltaf saman við þrá til að skapa fjöl­skyldu og ala upp börn. Dæmin um það eru algeng­ari en ég tel að mann­kyn vilji við­ur­kenna fyrir sjálfu sér. Goð­sögnin er ansi sterk í hugum svo margra um að fjölga mann­kyn­inu.

Það hvernig við erum sköpuð inn í móð­ur­lífi er magnað en ekki er allt svo ein­falt með það heldur

Það eru auð­vitað engin orð til yfir það hvernig sköpun setti upp kerfið til að fjölga mann­kyn­inu og til­finn­ingar flestra varð­andi það eru trú­lega í auð­mýkt. Það að sjá þennan litla lík­ama koma út úr leg­inu eftir níu mán­aða feril þar sem það kerfi þar inni er sett upp sem stór­merki­leg verk­smiðja með allt þar, fót­leggi, tær og fingur og hand­leggi, augu og nef og munn og öll líf­færin að inn­an, og svo kannski fullt af hári eða ekki allt eftir ætt­gengni. Svo er ferli inni í lík­am­anum sem mun leiða af sér smá­barna­tennur og seinna full­orð­ins­tennur og svo líka allt horm­óna­kerfið og getn­að­ar­færi kerfið einn dag­inn.

Hvað þau koma með í heil­anum og sál­inni er svo það sem lærist eftir því sem barnið vex og þroskast. Þau eru ekki auðar blað­síður fyrir aðra að fylla, því að þau eru ein­stak­lingar sem koma með sitt eigið vega­nesti og lífs­stefnu og munu sýna per­sónu­leika sinn um leið og þau fara að tala og oft líka sem ung­börn og sést eftir því hvernig þau bregð­ast við hljóðum og myndum og öðru. Sumum þarf að vagga til að þau sofni í vagn­inum eða vögg­unni en önnur sofna kannski um leið og þau eru lögð nið­ur.

Ég man eftir við­tali í íslenska sjón­varp­inu fyrir nokkrum ára­tugum þar sem talað var við konu á Ólafs­firði sem hafði fætt um tutt­ugu börn í heim­inn. Ég man eftir upp­lifun­inni af að heyra konu í fyrsta skipti játa til­finn­ingar sínar um það, mál­efni sem hafði verið á hinum mikla þögla bann­lista hjá þjóð­inni um ald­ir. Hún leyfði sér að tjá sinn sann­leika um það að hún hafði aldrei haft löngun til að fæða svona mörg börn, og þau voru auð­vitað efn­is­lega fátæk og fað­ir­inn sjó­maður á litlum bát. Hann var mjög stoltur yfir að hafa fengið öll þessi börn og að hafa átt hlut í komu þeirra. Það var auð­velt fyrir hann því að hann gekk ekki með þau. Ég dáð­ist að kjarki hennar til að tjá sann­leika sinn.

Það er þarna sem mis­ræmið er á milli þess að skaffa sæði, og geta svo kannski horfið og hugsað aldrei neitt um lög­mál orsaka og afleið­ingar með mann­ver­una sem kemur frá þeirri sköffun, eða fyrir kon­una að hafa barn vaxa aftur og aft­ur, og enn og aftur inni í sér án til­finn­inga­legs stuðn­ings frá þeim sem skaff­aði sæðið eða öðrum ein­stak­ling­um.

Margar konur þurfa á slíku að halda, af því að þetta ferli er oft erfitt fyrir þær þar sem þessi litli lík­ami sem er í bygg­ingu inni í móð­ur­líf­inu og dregur allt til sín sem er þarfn­ast frá móð­ur­inni sem það er inn­byrðis í.

Lækna­vís­indin hafa ekki endi­lega skilið allt það ferli eins og varð­andi horm­óna og nær­ing­ar­efni sem barnið verður að fá frá móð­ur­inni sem oft veldur þá erf­iðu horm­óna­ó­jafn­vægi í kon­unni, sem er kallað fyrir og eftir barns­burð­ar­þung­lyndi.

Það ástand getur gerst burt­séð frá hvort áhugi eða vilji eða löngun sé fyrir hendi í kon­unni til að fjölga mann­kyn­inu og fá það barn.

Ég þekki nokkrar konur sem hafa vitað frá unga aldri að þær myndu ekki fjölga mann­kyn­inu en hafa sinnt ótal umönn­un­ar­hlut­verkum sem flokk­ast undir mæðr­un.

Svo er annar flötur á þessu, og hann er sá að sumum konum líður aldrei betur en þegar þær eru barns­haf­andi og með börn á brjósti, vegna þess hvernig horm­óna­kerfi þeirra eru. Sumar eiga það aftur á móti til að vera svo til­búnar til að afhenda barnið til ann­arra til að sjá um það og ala það upp.

Málið er að auð­vitað er þessi fer­ill sköp­unar magn­að­ur. En er samt ekki endi­lega hvatn­ing fyrir allar konur að hafa það í gangi í sér öll árin sem lík­am­inn gæti verið fær um það. Hug­ur, hjarta og vit­und um lífstil­gang eru mik­il­væg atriði fyrir konur að upp­lifa innan frá, áður en ákvarð­anir eru tekn­ar.

Öll börn sem fæð­ast þrá sjálf­virkt og það auð­vitað án rök­hugs­unar að vera fyr­ir­fram óskuð eftir og elskuð börn for­eldra. Á dögum getn­að­ar­varna og mögu­leikum á þung­un­ar­rofi ef óæski­legur getn­aður verð­ur, ætti það að vera fært fyrir öll börn fram­tíð­ar­inn­ar, alla vega þar sem slíkir hlutir eru í boði. Raun­sæi um sjálfan sig, borgar sig þó áður en mann­kyni er fjölg­að.